Yfirborð sjávar í Arnarfirði var áberandi grænt í byrjun mánaðarins, raunar svo áberandi að hann sást með gervihnetti og er ástæðan plöntusvifsblómi. Það er heldur óvenjulegt að slíkt gerist á þessu svæði og ekki síst á þessum árstíma og hefur Hafrannsóknastofnun engin gögn um að haustblómi af þessu tagi hafi áður sést í íslenskum firði.

Þetta er meðal þess sem fram kemur um málið í færslu á vef Hafrannsóknastofnunar. Þar segir að innstreymi heits og salts Atlantssjávar, sólríkir og lygnir dagar og lágur styrkur næringarefna hafa skapað góð skilyrði fyrir þörungablóma.

Agnarsmár

Um er að ræða kalksvifsþörunga sem gengur undir nafninu Emiliania huxleyi og eru þeir „frumframleiðendur og alla jafnan skaðlausir fyrir aðrar lífverur í umhverfinu. Ekki er ástæða til að ætla að blóminn sé skaðlegur umhverfinu né fiskeldinu á svæðinu,“ segir í færslunni.

Vegna þess hve óvenjulegt fyrirbærið er óskaði Hafrannsóknastofnun eftir yfirborðssýnum sem síðan voru greind í smásjá. Umræddur kalksvifþörungur er agnarsmár aðeins 5 til 7 míkrómetrar – einn míkrómeter jafngildir einum milljónasta af meter eða einum þúsundasta af millimeter. Þrátt fyrir smæðina litar þörungurinn sjóinn vegna þess hve mikið er af honum.

Emiliania huxleyi einfrumungar og kalkplötur. Mynd/Micrograph GEOMAR:Lennard Bach

Á myndum NASA

Þörungablóminn sést á gervihnattamyndum NASA. Hann sást  fyrst frá Bíldudal og hefur á nokkrum dögum breiðst út og yfir í Dýrafjörð, jafnvel hefur samskonar blómi hafist í Hestfirði.

„Frumufjöldi í Arnarfirði (Tjaldanesi og Fossfirði) var um 4,7 og 6,3 milljónir fruma/L, dagana 5. og 6. september. Í Hestfirði varð blómans vart nokkrum dögum síðar. Þann 9. september mældust < 500.000 frumur/L. Styrkurinn nær ekki þeim viðmiðum til að tala um blóma þessa svifþörunga, 1 milljón frumur/L. Við teljum að frumufjöldinn í sýninu hafi verið lægri en vænta mátti vegna þess að sýnið var tekið við ströndina og endurspeglar því ekki réttan styrk blómans í firðinum,“ segir í færlu Hafrannsóknastofnunar.

Gervihnattamyndir af þörungablóma yfir tveggja vikna tímabil sýna þróun og dreifingu blómans á Vestfjörðum. Samsett mynd/EOSDIS: Ingibjörg Jónsdóttir

Þar er útskýrt að blómar svifþörunga „verða þegar skilyrði eru góð fyrir viðkomandi tegund, en þegar líða fer á blóma Emiliania huxleyi fara að sjást mjólkurhvítar slæður á yfirborðinu sem er afleiðing þess að frumurnar losa sig stöðugt við kalkflögur sem hylja yfirborð þeirra. Í smásjá sést að þörungurinn er sérstakur í útliti og má greina blóma þeirra af grænbláum lit á gervihnattarmyndum og frá landi.“

Blómi af þessum toga sem um ræðir hefur mikil áhrif á kalsíum- og kolefnishringrás sjávar og bindur þörungurinn kalk úr uppleystu kalsíum og bíkarbónati. Síðan sökkva frumurnar og mynda kalkflögurnar kalkrík setlög á hafsbotni. „Eins og annað plöntusvif nýtir Emiliania huxleyi koltvísýring úr andrúmsloftinu til ljóstillífunar og getur tegundin bundið umtalsvert magn kolefnis. En þar sem framleiðsla kalsíumkarbónats losar einnig koltvísýring er það háð vaxtarskilyrðum hvort kolefnisbindingin eða losun koltvísýringsins er hlutfallslega meiri hjá tegundinni.“

Þörungablómi í Hestfirði þann 9. september. Ljósmynd/Ingvar Jakobsson

Algengt á öðrum hafsvæðum

Þá segir að algengt sé að flekkir af Emiliania huxleyi sjáist á gervihnattamyndum og nær árlega á hafsvæðinu suður og suðvestur af landinu. „Undanfarin ár hafa slíkir flekkir verið að berast vestur um og norður fyrir landið fram á haustmánuði. Stöku sinnum hafa þeir blómar dreifst um hafsvæðið norðan landsins, en ekki verður séð að umræddur blómi í fjörðunum fyrir vestan sé afleiðing af slíkri framvindu.“

Talið er að lágur styrkur næringarefna, sér í lagi kísils, leiði til að aðrar tegundir geti síður þrifist. „Ef það er nægt köfnunarefni til staðar og stilla á sólríkum dögum eins og skilyrðin gætu hafa verið á Vestfjörðum, getur þörungurinn leitað upp í yfirborðið og fært sér í nyt hagstætt umhverfi.“