Innlent | mbl | 5.4.2018 | 15:13 | Uppfært 19:19

HÍ beitir ekki viðurlögum gegn Tómasi

Tómas Guðbjartsson, yfirlæknir á Landspítalanum. mbl.is/Kristinn Ingvarsson

Rektor Háskóla Íslands fellst á þá niðurstöðu í skýrslu óháðrar rannsóknarnefndar vegna plastbarkamálsins að vinnubrögð Tómasar Guðbjartssonar, prófessors við læknadeild HÍ og yfirlæknis á Landspítalanum, hafi verið aðfinnsluverð.

Þrátt fyrir það er í ljósi fyrirliggjandi upplýsinga ekki talið að lagaskilyrði séu fyrir hendi til að beita formlegum viðurlögum vegna brota í starfi á grundvelli laga nr. 70/1996, um réttindi og skyldu starfsmanna ríkisins.

Þetta kemur fram í yfirlýsingu rektors um lyktir könnunar á þætti prófessorsins í plastbarkamálinu.

„Það er afstaða rektors að fallast beri á þá niðurstöðu í skýrslu óháðu rannsóknarnefndarinnar að vinnubrögð prófessorsins sem tengjast birtingu nefndrar vísindagreinar hafi verið aðfinnsluverð. Er þá einkum litið til þess að hann skyldi ekki hafna þátttöku í frekari skrifum greinarinnar og draga nafn sitt til baka af lista meðhöfunda um leið og honum urðu ljósir annmarkar á efni hennar,“ segir í tilkynningunni.

Þar kemur einnig fram að ýmsir þættir séu Tómasi til málsbóta. „Hann reyndi árangurslaust að koma lýsingum í vísindagreininni á bata sjúklings í ásættanlegt horf, hann hefur óskað eftir því að fá nafn sitt dregið til baka af lista höfunda umræddrar vísindagreinar og hann átti umtalsverðan þátt í því að varpa ljósi á plastbarkamálið með framlagningu umfangsmikilla gagna og útskýringa.“

Háskóli Íslands biðst velvirðingar á ágöllum við málþing um plastbarkamálið árið 2012 sem hefur gefið tilefni til endurskoðaðs verklags við undirbúning og kynningu viðburða sem eru haldnir í nafni Háskóla Íslands.

Í desember síðastliðnum ákvað háskólaráð að setja á fót starfshóp á vegum rektors til þess að fara yfir aðkomu Háskóla Íslands, sem stofnunar, að málinu.

Jón Atli Benediktsson rektor. Ljósmynd/Kristinn Ingvarsson

Yfirlýsingin í heild sinni:

„Yfirlýsing rektors Háskóla Íslands um lyktir könnunar á þætti prófessors í plastbarkamálinu.

Í kjölfar skýrslu óháðrar rannsóknarnefndar um plastbarkamálið hefur Háskóli Íslands leitast við að greina ábyrgð stofnunarinnar og starfsmanna, skoða hvað fór úrskeiðis í málinu, læra af því og ákveða viðbrögð.

Strax við útgáfu skýrslunnar lá fyrir tilefni til nánari athugunar á þátttöku prófessors við Háskólann í rannsóknum á tilteknum sjúklingi og birtingu niðurstaðna þar um. Af hálfu rektors var í því sambandi horft til birtingar greinar í vísindatímaritinu The Lancet á árinu 2011 annars vegar og málþings sem haldið var við Háskóla Íslands árið 2012 í tilefni af ársafmæli fyrstu gervibarkaígræðslunnar hins vegar. Horft var til þess hvort tilefni væri til formlegra viðurlaga gagnvart prófessornum vegna brota í starfi.

Það er afstaða rektors að fallast beri á þá niðurstöðu í skýrslu óháðu rannsóknarnefndarinnar að vinnubrögð prófessorsins sem tengjast birtingu nefndrar vísindagreinar hafi verið aðfinnsluverð. Er þá einkum litið til þess að hann skyldi ekki hafna þátttöku í frekari skrifum greinarinnar og draga nafn sitt til baka af lista meðhöfunda um leið og honum urðu ljósir annmarkar á efni hennar. Það er jafnframt afstaða rektors á grundvelli skýrslu óháðu rannsóknarnefndarinnar að aðkoma prófessorsins við undirbúning málþingsins sem haldið var við Háskóla Íslands árið 2012 sé aðfinnsluverð. Upplýsingar um aðgerðina og ástand sjúklingsins, er Háskóla Íslands voru látnar í té fyrir málþingið, komu frá prófessornum.

Á móti koma ýmsir þættir sem eru prófessornum til málsbóta. Hann reyndi árangurslaust að koma lýsingum í vísindagreininni á bata sjúklings í ásættanlegt horf, hann hefur óskað eftir því að fá nafn sitt dregið til baka af lista höfunda umræddrar vísindagreinar og hann átti umtalsverðan þátt í því að varpa ljósi á plastbarkamálið með framlagningu umfangsmikilla gagna og útskýringa.

Þrátt fyrir að það sé niðurstaða rektors að háttsemi prófessorsins, eins og greint er að framan, teljist aðfinnsluverð verður með hliðsjón af heildarmati á málavöxtum og í ljósi fyrirliggjandi upplýsinga ekki talið að lagaskilyrði séu fyrir hendi til að beita formlegum viðurlögum vegna brota í starfi á grundvelli laga nr. 70/1996, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins. Til þess er þá einnig litið, þegar horft er fram á veginn, að þær aðfinnslur og athugasemdir sem gerðar eru við störf prófessorsins í rannsóknarskýrslunni hafa verið birtar opinberlega.

Af hálfu Háskóla Íslands er beðist velvirðingar á ágöllum við málþing um plastbarkamálið árið 2012 sem hefur gefið tilefni til endurskoðaðs verklags við undirbúning og kynningu viðburða sem haldnir eru í nafni Háskóla Íslands. Jafnframt er rétt að fram komi að á fundi háskólaráðs 14. desember sl. var undir liðnum „Plastbarkamálið. Viðbrögð í kjölfar skýrslu nefndar“ ákveðið að setja á fót starfshóp á vegum rektors til þess að fara yfir aðkomu Háskóla Íslands, sem stofnunar, að málinu. Í starfshópnum er formaður vísindasiðanefndar Háskólans ásamt sviðsstjórum kennslusviðs og vísinda- og nýsköpunarsviðs og aðstoðarrektor vísinda sem stýrir starfinu. Starfshópurinn vinnur að því að fara yfir eftirfarandi atriði:

Hvernig staðið er að framsetningu kynningarefnis og fréttatilkynninga og settar fram leiðbeiningar þar um.
Siðareglur og vísindasiðareglur.
Sem lið í athugun sinni standi starfshópurinn fyrir málstofu um rannsóknir og siðferði á vormisseri 2018.
Mótaðar verði tillögur um almennar aðgerðir, s.s. í formi fyrirlestra, kynningarefnis eða námskeiðs fyrir starfsmenn til að tryggt sé að starfsmönnum sé ávallt ljóst hvaða lög, reglur og siðareglur gilda um starfsfólk og starfsemi Háskólans.“