Frekari skerðingar á næsta ári

Mikil orka tapast vegna þess að flutningskerfi raforku er of …
Mikil orka tapast vegna þess að flutningskerfi raforku er of mikið lestað auk þess sem það dregur úr möguleikum þess að nýta virkjanir til fulls. mbl.is/​Hari

Ef miðað er við venjubundna aukningu raforkunotkunar samkvæmt raforkuspá eru líkur á að draga þurfi úr afhendingu skerðanlegrar orku í meðalvatnsári, ekki aðeins í lélegu vatnsári, strax á næsta ári. Staðan verður mun verri ef áform um orkuskipti eða aukning á fyrirtækjamarkaði verður umfram spár. Í greiningu Landsnets kemur fram að nauðsynlegt sé að bæta við afli með nýjum virkjunum og styrkja flutningskerfið.

Landsnet gerir reglulega greiningar á afl- og orkujöfnuði landsins. Í síðustu birtu greiningu sem Efla verkfræðistofa gerði á árinu 2019 voru taldar líkur á aflskorti á árinu 2022 og enn frekar á árinu 2023. Aflskortur þýðir að ekki er nægt afl tiltækt í virkjunum til að fullnægja aflþörf. Líkurnar á aflskorti aukast ef litið er til kalds vetrardags sem reikna má með að komi á tíu ára fresti. Þetta hefur gengið eftir eins og komið hefur fram í ákvörðunum Landsvirkjunar að undanförnu um að takmarka afhendingu á orku samkvæmt samningum um skerðanlega orku, vegna lélegrar vatnsstöðu á suðurhálendinu.

Staðan versnar hratt

Í nýrri greiningu, sem er á lokametrunum, kemur fram að útlitið er enn dökkt og fer versnandi, enda ekki bæst við neinar stærri virkjanir. Það er niðurstaðan þótt orkunotkun samkvæmt nýjustu raforkuspá sé minni en spáð var í þeirri útgáfu raforkuspár sem stuðst var við í síðustu greiningu, rétt fyrir kórónuveirufaraldurinn.

Ef einungis er miðað við venjubundna aukningu samkvæmt raforkuspá mun staðan versna hratt og líkur á því að draga þurfi úr afhendingu skerðanlegrar orku í meðalvatnsári strax á næsta ári. Það má sjá á neðra súluritinu sem hér er birt. Staðan mun verða enn verri ef áform um orkuskipti eða aukning á fyrirtækjamarkaði verður umfram spár. Það er talið líkleg þróun vegna mikillar eftirspurnar eftir grænni raforku og stefnu stjórnvalda um orkuskipti í samgöngum.

mbl.is

Þó að orkuverð til almennings og minni fyrirtækja hafi hækkað mikið er talið ólíklegt að orkusparnaður, nýting glatvarma eða fjölnýting orkustrauma muni nægja til að mæta þessari þróun. Stærsti hluti orkunnar er hjá stórnotendum sem hafa langtímasamninga um magn og orkuverð. Ekki eru líkur á að þar dragi úr notkun þar sem heimsmarkaðsverð afurða þeirra er hátt og fyrirtækjunum vegnar vel um þessar mundir.

Landsnet telur að með styrkingu flutningskerfisins megi bæta stöðuna talsvert. Þannig megi spara orku sem tapast nú í kerfinu og nýta núverandi virkjanir betur, auk þess sem hægt verður að hámarka nýtingu innrennslis í uppistöðulón í slæmum vatnsárum. Flöskuháls í byggðalínunni takmarkaði einmitt möguleika Landsvirkjunar til að nýta til fulls innrennsli í Hálslón Kárahnjúkavirkjunar í haust þegar vatnsbúskapur Þjórsársvæðisins var lélegur.

Framkvæmdir í flutningskerfinu taka langan tíma og því mun ávinningurinn af þeim ekki koma að fullu fram fyrr en eftir nokkur ár. Er því mikilvægt að vinna að endurnýjun byggðalínunnar til að tengja landshlutana betur saman. Framkvæmdatími virkjana er einnig langur og því er talið í greiningu Landsnets að hefja þurfi sem fyrst undirbúning nýrra virkjana.

Virkjanir á hámarksafköstum

Greining á afljöfnuði bendir til þess að það stefni hratt í aflskort í landinu, það er að segja að virkjanir anni ekki þörf. Hámarksálag nálgast uppsett afl í virkjunum, eins og sést á efra súluritinu, og er spáð að því marki verði náð árið 2024. Er það óæskileg staða í raforkukerfum, að hafa ekki borð fyrir báru, og þurfa að keyra nýjar og gamlar aflstöðvar alltaf á fullu afli. Staðan í virkjunum bætist við orkuskortinn og mun á næstu árum leiða til síaukinna skerðinga vegna bilana og reglubundins viðhalds í raforkukerfinu sem leiðir til vaxandi keyrslu varavéla og katla sem brenna olíu. Þá verður vandasamt að ráða við stærri truflanir vegna óveðurs eða bilana í stórum virkjunum.

Þess má geta að takmarkanir flutningskerfisins gera oft fjárfestingar í nýjum virkjunum erfiðar vegna þess að ekki er hægt að koma nýrri vinnslugetu inn á kerfið. Dæmi um þannig framkvæmdir eru áform Landsvirkjunar um stækkun Blönduvirkjunar og vindorkugarð í nágrenni hennar.

Spurn eftir grænni orku

Mikil eftirspurn er eftir grænni orku frá mörgum fyrirtækjum í fjölbreyttri starfsemi og mismunandi að stærð. Slík verkefni eru háð möguleikum á afhendingu orku og flutningi hennar. Hér ræðir um gagnaver, vetnis- og metanólvinnslu, líftækni, matvælaframleiðslu og fleira.

Sem dæmi um þetta má nefna að atNorth áformar að koma upp gagnaveri á Akureyri og gróðurhúsi sem nýtir varmann frá gagnaverinu. Forsenda fyrir því verkefni er styrking byggðalínunnar að austan til Akureyrar en hún kemst í gagnið næsta sumar.

Annað verkefni er stækkun þörungaverksmiðju Algalífs á Reykjanesi þar sem aflþörfin eykst úr 5 megavöttum í 15 MW. Áformað er að bæta við um 80 vel launuðum störfum.

Samfélagið tapar 10 milljörðum

Landsnet hefur þurft að hafna um 100 verkefnum víðsvegar um landið frá árinu 2018 vegna takmarkana í flutningskerfinu. Guðmundur Ásmundsson, forstjóri Landsnets, segir að varlega áætlað tapi orkufyrirtækin 4-5 milljörðum á ári vegna þessa, að því gefnu að orkusölusamningar hefðu náðst. Samfélagslegt tap sé að minnsta kosti 10 milljarðar á ári.

Spurður hvort mögulegt sé að koma í veg fyrir að það komi til orkuskorts í meðalvatnsári, eins og búast má við samkvæmt greiningarvinnu Landsnets, segir Guðmundur að allar aðgerðir taki tíma. Niðurstöðurnar grundvallist á orkuspá orkuspárnefndar. Þá sé mikil eftirspurn eftir grænni orku. Því séu ekki líkur á að eftirspurnin breytist mikið.

Guðmundur Ingi Ásmundsson, forstjóri Landsnets.
Guðmundur Ingi Ásmundsson, forstjóri Landsnets. mbl.is/Árni Sæberg

Sömu sögu er að segja um framboðið. Guðmundur segir engin stór áform um aukið framboð.

„Það er hægt að spara orkuna og nýta nýjar leiðir. Nefna má fjölnýtingu orkustrauma og að draga úr húshitum með betri einangrun húsa og varmadælum. Rétt er að hraða þeirri þróun eins og hægt er. Verkefnið er hins vegar það stórt að slíkt dugar ekki til og því þarf að auka orkuframboðið með því að ráðast í nýjar virkjanir. Það tekur tíma og er brýnt að greiða úr málum þannig að hægt sé að taka ákvarðanir og ráðast í framkvæmdir sem fyrst,“ segir Guðmundur.

Hann segir að líta þurfi til þeirra kosta sem styðja við loftslagsmarkmið stjórnvalda og nýta fjölbreytt framboð grænna orkukosta. Nefnir vatnsafl, jarðgufu og vindorku, jafnt litlar virkjanir sem stórar. „Allt mun þetta taka tíma og við erum orðin svolítið sein.“

Loks segir Guðmundur að staða flutningskerfisins hafi veruleg áhrif. Það sé of þungt lestað og við það tapist orka. Þá takmarki kerfið möguleika á að fullnýta virkjanir. Samtals svarar þetta til afls einnar virkjunar á stærð við raforkuframleiðslu Svartsengis á Reykjanesi. 

Nánar um málið
í Morgunblaðinu
Áskrifendur:
Nánar um málið
í Morgunblaðinu
Áskrifendur:

Bloggað um fréttina

Fleira áhugavert
Fleira áhugavert