Strandveišar eru óskynsamlegar og óaršbęrar. Žęr skila minni veršmętasköpun og sjį til aš veišar séu stundašar į žeim įrstķma žegar įstand fisksins er lakast.
Žetta fullyrša Samtök fyrirtękja ķ sjįvarśtvegi (SFS) ķ yfirlżsingu sem birt hefur veriš į vef samtakanna ķ dag ķ tilefni af įkvöršun Bjarkeyjar Olsen Gunnarsdóttur matvęlarįšherra um aš bęta viš tvö žśsund tonna žorskkvóta viš strandveišipottinn ķ sķšustu viku.
https://www.mbl.is/200milur/frettir/2024/06/27/aflaheimild_aukin_um_2_thusund_tonn/
Įkvöršunin var tekin ķ žeim tilgangi aš fjölga veišidögum strandveišibįta sem horfa fram į aš žurfa aš stöšva veišar įšur en veišitķmabili lżkur, en SFS bendir į aš strandveišarnar hafa ekki žurft aš verša fyrir kvótaskeršingum eins og ašrar śtgeršir.
SFS segir matvęlarįšherra lįta undan gręšgi strandveišisjómanna og fyrir liggi aš „sneiš strandveišimanna af kökunni stękkar enn eitt įriš žvķ aldrei fyrr hafa strandveišar veriš hęrra hlutfall af heildarafla žorsks en į yfirstandandi fiskveišiįri. “
Veršmętatap fyrir žjóšarbśiš
Bent er į aš rįšlagšur hįmarksafli ķ žorski hefur dregist saman um tęplega fjóršung frį fiskveišiįrinu 2019/2020 žegar rįšlagšur žorskafli var 272 žśsund tonn.
„Nś er śthlutašur žorskafli rśm 209 žśsund tonn og žvķ ljóst aš tólf žśsund tonna hlutdeild til strandveiša nemur 5,7%. Ķ fyrra var hlutfalliš tęplega 4,8% og įriš 2022 var hlutfalliš 4,5% af heildarafla. Viš upphaf strandveiša fiskveišiįriš 2008/09 var hlutfalliš 1,8% af rįšlögšum žorskafla og žvķ er ljóst aš hlutfall strandveiša ķ žorskheimildum hefur margfaldast į undanförnum įrum. Samhliša hefur veršmętatap žjóšarbśsins aukist žar sem ljóst er aš afkoma af strandveišum er óvišunandi og skilar vart jįkvęšri afkomu samkvęmt gögnum Hagstofu ķ gegnum tķšina.“
SFS segir veršmętasköpun sem fylgir samžęttingu veiša og vinnslu sé hryggjarstykkiš ķ įrangri og oršspori ķslenskrar fiskveišistjórnunar. Hśn sé „ umtalsvert meiri en af strandveišum žar sem afla er aš miklu leyti landaš į markaš og fluttur óunninn śr landi. Žvķ blasir viš aš mikilvęg veršmętasköpun ķ ķslenskum sjįvarśtvegi takmarkast aš verulegu leyti vegna sķaukins hlutar sem fellur til strandveiša.“
Lakari gęši
Ķ yfirlżsingunni eru upphafsorš lokaskżrslu stefnumótunarverkefnisins Aušlindarinnar okkar rifjuš upp en žar sagši: „Ķslenskur fiskur er žekktur fyrir gęši og ķslensk sjįvarśtvegsfyrirtęki eru alžjóšlega samkeppnishęf. Veišum er stżrt žannig aš fiskur er veiddur į žeim įrstķma og svęšum žar sem gęši hans eru mest og markašsašstęšur hagstęšastar.“
Bendir SFS į aš Matķs hafi séš įstęšu til aš fjalla um žessi orš ķ umsögn sinni um frumvarpsdrög Svandķsar Svavarsdóttir fyrrverandi matvęlarįšherra aš nżjum heildarlögum um sjįvarśtveg. Sagši Matķs mešal annars aš meš žvķ aš hefja nżtt fiskveišiįriš 1. september skapast hvatar til aš stżra sókn ķ fiskistofna į žį įrstķma sem aflagęši vęru af nįttśrulegum įstęšum best.
„Ķ tilviki helstu botnfiskstegunda, sem hrygna į tķmabilinu mars til maķ, er ljóst aš strandveišitķmabiliš nęr yfir žann tķma žar sem aflinn er hvaš sķstur aš gęšum af nįttśrulegum įstęšum. Žvķ skżtur žaš skökku viš aš setja sķaukiš hlutfall af okkar veršmętustu fisktegund ķ strandveišar meš tilheyrandi oršsporsįhęttu į hįtt borgandi erlendum mörkušum. Žessa óumdeildu stašreynd, sem samtökin hafa ķtrekaš haldiš į lofti viš litla hrifningu strandveišimanna, veršur aš hafa ķ huga žegar heildarmyndin er skošuš.“
Strandveišisjómenn kunni sér vart hóf
Ķ yfirlżsingunni segir aš žrįtt fyrir žessar fyrrnefndu stašreyndir sé lįtiš undan gręšgi strandveišimanna sem SFS segir „kunna sér vart hóf ķ žeim ólympķsku veišum sem strandveišar vissulega eru.“ Žį sé verulegur umframafli į veišitķmabili įrsins sem er į viš dagskammt vottur um žetta.
„Aš žessu sinni er haft eftir matvęlarįšherra aš aukningin į heimild til strandveiša sé til žess fallin aš „rétta af žann halla sem er afleišing žess fyrirkomulags sem hefur veriš į strandveišum“ og rįšherra bętir sķšan viš aš „žar hafa sum byggšarlög boriš skaršan hlut frį borši.“ Rétt er aš taka fram aš hér er matvęlarįšherra aš vķsa til gjörša sinna eigin flokksfélaga ķ Vinstri gręnum sem höfšu forystu um aš afnema svęšaskiptingu viš stjórn strandveiša žannig aš įkvešinn lįgmarksafli kęmi ķ hlut hvers landshluta. Sś breyting įtti sér staš fyrst 2018, til brįšabirgša, og sķšan įriš 2019 sem varanleg breyting. Samtökin vörušu sterklega viš breytingunni į sķnum tķma og hafa varnašarorš samtakanna raungerst.“
https://www.mbl.is/200milur/frettir/2024/06/07/klaeddir_sjostokkum_i_krofugongu/
Mikil aukning afla į veišisvęši A sem nęr til Vesturlands og Vestfjarša er sagšur koma į kostnaš annarra svęša sem um sinn skili sķfellt auknum žrżstingi į aš strandveišibįtum verši rįšstafaš frekari veišiheimildum. Telur SFS slķkt skapa įhęttu į lausatökum viš stjórn fiskveiša.
„Enda er stašan sś, mišaš viš aflastöšu žann 28. jśnķ sķšastlišinn, aš rķflega 53% af heildarafla strandveiša sem af er tķmabilinu hefur komiš aš landi į svęši A, eša rķflega 5.100 tonn af rķflega 9.600 tonna heildarafla. Žvķ hafa 355 strandveišibįtar įorkaš į svęši A, en til samanburšar mį nefna aš į įrinu 2017 voru 228 strandveišibįtar į svęši A og löndušu žeir samtals 3.692 tonnum žaš įriš. Augljóst er aš hér er ekki rétt skipt og mišur aš sķfellt er lįtiš undan auknum žrżstingi strandveišimanna um auknar heimildir.“
Rįšherra žurfi aš spyrna fótum viš
Vekur SFS athygli į žvķ aš um žorskinn og ašra nytjastofna į Ķslandsmišum gildir nżtingarstefna og aflaregla sem settar eru ķ samręmi viš alžjóšleg višmiš.
„Žęr eru afar mikilvęgar, bęši śt frį sjónarmišum fiskveišistjórnunar meš sjįlfbęra nżtingu aš leišarljósi og vegna samskipta viš erlenda kaupendur sjįvarafurša og vottunarašila į žvķ sviši. Allar stjórnunarrįšstafanir sem eru til žess fallnar aš auka lķkur į afla umfram įkvöršun eša valda óvissu fela žvķ ķ sér afturför. Žaš er žvķ mikilvęgt aš rįšherra spyrni viš fótum og auki ekki enn frekar viš strandveišiheimildir en oršiš er.“
Varar SFS viš žvķ aš missa sjónar į markmišum fiskveišistjórnunarkerfisins og žeim įbįta sem žaš hafi fęrt ķslensku žjóšinni ķ gegnum hagkvęmum og aršbęrum rekstri sjįvarśtvegsfyrirtękja.
„Augljóst er aš hagkvęmara vęri, og hagstęšara śt frį sjónarmišum byggšafestu, aš nżta aflaheimildir sem mestar ķ atvinnuveišar sem stundašar eru į įrsgrundvelli ķ staš žess aš auka ķ sķfellu viš strandveišar,“ segir aš lokum.