Jón Nordal tónskáld og skólastjóri er fallinn frá í hárri elli. Langri heilla- og uppskeruríkri ævi er lokið. Við sem eftir stöndum lútum höfði af virðingu og þakklæti yfir að hafa átt svo ágætan mann í fararbroddi íslensks tónlistarlífs um langt árabil.

Það mun hafa verið upp úr 1960, og ég á barnsaldri, sem ég verð fyrst meðvitaður um Jón Nordal, skólastjórann unga og tónskáldið, sem þá var frekar nýtekinn við stjórn Tónlistarskólans í Reykjavík, helsta tónmenntasetri þjóðarinnar á þeirri tíð. Þá þegar lék ljómi um manninn, hátíðleg og alvarleg fjarlægð. Rúmum áratug síðar varð ég svo nemandi við Tónlistarskólann og fann þá fyrir hinni sterku en fáguðu nærveru skólastjórans. Hann var oft á ferð um gang skólans, ósjaldan örlítið annars hugar og alvarlegur, ef ekki þungbúinn. Ætti maður hins vegar erindi við hann einslega, gerði hann sér sérstakt far um að láta viðmælanda líða vel í sinni návist, spurði af háttvísi um persónulega hagi hans og leysti allan vanda. Þá, og við ýmis önnur tækifæri, átti skólastjórinn það til að koma með óvæntar og hnyttnar athugasemdir, oft með íronískum undirtóni. Það fór ekki á milli mála að hið háeðla yfirvald skólans gat séð hlutina frá ýmsum hliðum.

Svo líður tæpur áratugur sem ég dvel við nám og vinnu í Bandaríkjunum. Við Jón hittumst endrum og sinnum á þessu bili, stundum fyrir hendingu, en annars vegna þess að Jón stofnaði til fundar. Hann hafði þann háttinn á að fylgjast vel með þeim fyrrverandi nemendum Tónlistarskólans sem héldu til framhaldsnáms erlendis, hafa af þeim spurnir og jafnvel við þá samband, ef efni var til. Tvisvar hittumst við í New York. Í bæði skiptin var Jón þar á ferð með sinni elskulegu eiginkonu, Solveigu. Hinn síðari fundur við þau hjón í heimsborginni er einkar minnisstæður. Þá buðu þau til sín Íslendingum, sem voru við tónlistarnám í Nýju-Jórvík, á hið glæsilega Hotel Waldorf Astoria til veitinga og gottgjörelsis. Þar mætti dálítill hópur ungra tónlistarmanna frá okkar fámennu þjóð til að fagna með Jóni og Solveigu, því að kvöldið eftir ætlaði Þjóðarhljómsveitin frá Washington að flytja glænýtt verk Jóns, Choralis, í Carnegie Hall undir stjórn hins fræga Mstíslavs Rostropovítsj. Ógleymanlegir dagar, verkið mjög áhrifaríkt og flutningur tilkomumikill; merkur viðburður í íslenskri tónlistarsögu.

Ég fékk svo að kynnast Jóni sem yfirmanni eftir að ég gerðist kennari við Tónlistarskólann. Stjórn hans var mjúk og fyrirferðarlítil, allt að því ósýnileg, en þó þétt. Hann fylgdist grannt með öllu sem fram fór í skólanum, nemendum jafnt sem kennurum, og leyfði hinum síðarnefndu að hafa eins mikið frumkvæði og frekast var unnt. En væri eitthvað sem hann vildi eindregið hafa úrslitavald um, þá tók hann það, sem eðlilegt var. Hann naut hylli og ástar kennara sem og nemenda fyrir hæfileika sína, íhygli og vandvirkni sem skólastjóri og listamaður.

Jóni voru falin ýmis afmörkuð störf utan skóla er sneru að tónlistinni. Fylgdi sumum þessara starfa mikil ábyrgð, svo sem að deila út fjármunum til tónskálda. Það ber vott um hið mikla traust til persónu Jóns, dómgreindar hans og réttsýni, að hann gegndi sumum þessara starfa til áratuga.

Mér virðist sem allt sem Jón hafi beint huga sínum að í alvöru hafi hann tekið inn á sig, eins og sagt er, lýst upp og gegnumlýst í eins konar innri birtu og beðið eftir niðurstöðu úr þeirri rannsókn. Hann var gæfumaður í öllum sínum störfum sem og í einkalífi.

Jón hafði ríkulegan persónulegan metnað fyrir því sem hann tók sér fyrir hendur og öllu sem honum tengdist. En hann bjó yfir þeim aga og yfirsýn að láta það ekki flækjast fyrir sér og trufla stóru myndina. Hann hafði velferð annarra og bætt mannlíf alltaf í fyrirrúmi. Þegar slíkir menn veljast til forystu er það mikil hamingja.

Nokkru eftir að Jón lauk störfum sem skólastjóri tókum við upp á því að fara saman í ökuferðir um nærsveitir Reykjavíkur og stundum jafnvel lengra. Menn fóru sér í engu óðslega; Jón var fararstjóri en undirritaður ökumaður. Jón nauðaþekkti sérhvert svæði, jafnvel hvern vegspotta. Því var gaman að ferðast með honum og hann hafði frá mörgu að segja. Umræðuefnin voru margvísleg og sjaldan músík. Hann hafði sílifandi áhuga á öllum listum og bókmenntum og opin augu fyrir því sem var að gerast í þeim heimum hér á landi, en íslensk menning í sem víðastri merkingu, og lífið sem var og hafði verið lifað í landinu frá upphafi, var honum einkar hugleikið. Þá var hann sér í lagi innlifaður landinu sjálfu og talaði oft um hversu einstakt og dásamlegt það væri, gjöf sem okkur bæri að varðveita og sífelld uppspretta nýrra upplifana og krafts. Jón hafði stundað fjallgöngur fram eftir aldri og haft mikla ánægju af að sigrast á fjöllum og hafði notið þess útsýnis sem það færði. Þá hafði hann einstakt dálæti á hestum og fannst hann hafa átt einhverjar bestu stundir lífsins í æsku, einn á ferð um landið á hesti.

Einu sinni sem oftar vorum við Jón á ferð um Reykjanesið í fögru veðri og því margt að dást að og undrast. Þá ökum við fram á hryssu með mjög ungt folald. Við stöldrum við og smáhesturinn gjóar til okkar augunum og byrjar strax að sýna kúnstir með sínum ómótstæðilega æskuþokka; hann hleypur fram, og lítur til okkar, og svo aftur, og lítur til okkar, og svona hvað eftir annað, eins og til að vera viss um að við sæjum hvað hann væri klár. Þarna varð stund þar sem skepnan og maðurinn urðu nákomnir ættingjar. Jóni fannst þetta langmesta upplifunin í túrnum og minntist þess oft síðar.

Öll góð list ber með sér sterk einkenni um persónu höfundar. Svo er um tónlist Jóns Nordal. Í hljómsveitarverkunum eru magnaðar stemningar líkt og sprottnar úr landinu sjálfu, birtufari þess og veðurlagi, og í kórverkunum er yndisþokki sem á sér vart sinn líka. Í hvorum tveggja þessara flokka eru hárfín tök á hljómum og hreyfingum þeirra og oft mjög persónuleg tilfinning fyrir lit hljóma og blæ.

Það er í raun ótrúlegt hvað Jón samdi mikið af tónverkum, gefnar allar þær annir sem hann hafði að öðru leyti og hversu miklu hann kom í verk yfirleitt; hann var til að mynda firnagóður píanisti á yngri árum. Þar naut hann eindregins og óskoraðs stuðnings sinnar frábæru eiginkonu, Solveigar Jónsdóttur, og má hennar hlutur ekki gleymast.

Kærir vinir, hvernig svo sem þeir tengjast manni, verða aldrei kvaddir hinstu kveðju, heldur lifa þeir innra með manni svo lengi sem þar tórir nokkur glæta; þeir hafa rétt brugðið sér frá í bili. Og tónlist Jóns mun lifa með þjóðinni og víðar, svo lengi sem menn hlusta á tónlist með eyrunum, höfðinu og hjartanu.

Við Anna vottum afkomendum og ættingjum þess góða manns Jóns Nordal okkar innilegustu samúð.