Árið 2022 gæti lax­eldi staðið und­ir 27% af heild­ar­út­flutn­ings­verðmæt­um ís­lensks sjáv­ar­út­vegs. Þetta seg­ir Þor­steinn Más­son, svæðis­stjóri fisk­eld­is­fyr­ir­tæk­is­ins Arn­ar­lax í Bol­ung­ar­vík.

„Þetta er ef til vill frek­ar djarft áætlað hjá mér, en þessi framtíðar­sýn miðast við þessi rúmu sjö­tíu þúsund tonn sem Haf­rann­sókna­stofn­un hef­ur sagt að verði óhætt að ala sam­kvæmt áhættumat­inu.“

Þor­steinn hélt er­indi um ein­mitt þessa framtíðar­sýn á sjáv­ar­út­vegs­ráðstefn­unni ár­legu, sem hald­in var í Hörpu í nóv­em­ber. Hann bend­ir á að ýms­ir óvissuþætt­ir komi þó inn í reikn­ing­inn áður en vænta megi að þetta verði raun­in.

„Leyf­is­veit­ing­arn­ar eru til að mynda ekki full­frá­gengn­ar. Þá á eft­ir að byggja upp seiðaeld­is­stöðvarn­ar og ann­ars kon­ar innviði. En ég ákvað að miða við þetta ár­tal, árið 2022, til að sýna að til mik­ils er að vinna og að við get­um náð tölu­verðum ár­angri ef við stefn­um öll að sama marki.“

„Þarna eru tæki­færi til vaxt­ar“

Þor­steinn Más­son, svæðis­stjóri Arn­ar­lax í Bol­ung­ar­vík.

Við mót­un framtíðar­sýn­ar­inn­ar miðaði Þor­steinn við verð á laxi á síðasta ári og út­flutn­ings­verðmæti í sjáv­ar­út­vegi á sama tíma­bili. Að þeim for­send­um gefn­um, og ef lax­eldi næði 71 þúsund tonna fram­leiðslu á ári, myndi lax sem teg­und standa und­ir 27% af út­flutn­ings­verðmæt­um í sjáv­ar­út­vegi, eins og áður sagði. Til sam­an­b­urðar stæði þorsk­ur, okk­ar verðmæt­asta teg­und, und­ir 46 pró­sent­um.

„Við sjá­um að þetta eru spenn­andi tæki­færi sem við Íslend­ing­ar stönd­um frammi fyr­ir. Auðvitað vilj­um við ganga áfram um villtu auðlind­irn­ar með sjálf­bær­um hætti og það er ekki út­lit fyr­ir að við mun­um auka hvít­fisk­veiðarn­ar mikið á kom­andi árum. En þarna eru tæki­færi til vaxt­ar.“

Þor­steinn tek­ur fram að þótt um yrði að ræða 71 þúsund tonna fram­leiðslu, og þar með full­nýtt­ar heim­ild­ir sam­kvæmd nú­gild­andi áhættumati Haf­rann­sókna­stofn­un­ar, yrði Ísland áfram lít­ill fisk­ur í stórri tjörn miðað við ná­granna­lönd­in.

„Það helg­ast fyrst og fremst af þess­ari áherslu á að vernda villtu laxa­stofn­ana, en í raun höf­um við byggt upp eldið á þeim for­send­um sem eru tak­mark­andi þátt­ur fram­leiðslunn­ar. Við lokuðum stærst­um hluta af strand­lengj­unni og not­umst við áhættumat til að verja og passa villta laxa­stofna.“

Lang­flest­ir sátt­ir við nálg­un­ina

Bend­ir Þor­steinn á að Fær­ey­ing­ar séu í þeirri aðstöðu að þurfa lítið sem ekk­ert að hugsa um villta laxa­stofna þegar þeir ákveði hvar setja skuli niður eldisk­ví­ar. „Þeir hafa ekki þessa villtu og merki­legu laxa­stofna, þannig að mögu­leik­ar þeirra til vaxt­ar tak­mark­ast í raun og veru meira af heppi­leg­um aðstæðum til eld­is,“ seg­ir hann.

„Og ef við lít­um á Nor­eg, Skot­land og Fær­eyj­ar þá höf­um við gengið hvað lengst í að loka svæðum fyr­ir mögu­legu lax­eldi. Ég held að það sé lít­ill ágrein­ing­ur um það. Ég finn það að lang­flest­ir sem ég ræði við inn­an geir­ans eru sátt­ir við þessa nálg­un sem við höf­um haft hér á landi.“

Útsýnið við vinn­una. Þor­steinn tel­ur að tæki­færi séu fyr­ir ís­lenska laxa- og hvít­fisk­fram­leiðend­ur til að styðja hver við ann­an.

Íslenski lax­inn hafi sér­stöðu

Fram­leidd voru í Fær­eyj­um á síðasta ári alls 77 þúsund tonn af laxi. Í Kan­ada nam fram­leiðslan 143 þúsund tonn­um, á Írlandi var hún 16 þúsund tonn og í Bretlandi 157 þúsund tonn. Norðmenn gnæfa loks hátt yfir hinar þjóðirn­ar með 1.300 þúsund tonn. Á sama tíma voru fram­leidd tíu þúsund tonn hér á landi.

Ljóst má því vera að Ísland mun ekki keppa við ná­grannaþjóðir sín­ar í magni, þegar kem­ur að því að selja lax­inn á alþjóðleg­um mörkuðum. Þor­steinn seg­ir að þeim mun mik­il­væg­ara sé að skapa ís­lenska lax­in­um ákveðna sér­stöðu.

„Við mun­um ekki geta keppt í magni og við mun­um held­ur ekki geta keppt í lág­um fram­leiðslu- eða flutn­ings­kostnaði. Ég held að tæki­fær­in okk­ar fel­ist þar af leiðandi í því að leggja áherslu á upp­runa fisks­ins, þá virðingu sem við sýn­um nátt­úr­unni, alþjóðleg­ar vott­an­ir og sjálf­bærni fisk­eld­is­ins, svo dæmi séu tek­in. Það gæti verið leiðin fyr­ir okk­ur að taka.“

Hægt að læra af út­gerðunum

Spurður hvað læra megi af Norðmönn­um í lax­eldi seg­ir Þor­steinn að Íslend­ing­ar hafi gert vel í að læra af eld­inu sjálfu, varðandi áhættumat og að tryggja að sem minnst áhrif verði á villta laxa­stofna.

„Við höf­um getað horft á þeirra aðferðir, það sem þau hafa gert vel og það sem þau hafa kannski brennt sig á í gegn­um tíðina. En ekki síður þurf­um við að líta til þess hvernig Norðmenn hafa nýtt lax­inn til að koma hvít­fiskn­um sín­um dýpra inn á markaðinn þannig að hann öðlist þar betri sess.“

Hann seg­ist vita til þess að hér á landi sé horft til vöruþró­un­ar sem átt hafi sér stað í Nor­egi, þar sem reykt­ur og graf­inn lax hafi verið kynnt­ur á er­lend­um mörkuðum.

„Ég held að tæki­fær­in okk­ar liggi í auk­inni vöruþróun og í að toga hvít­fisk­inn dýpra inn á bet­ur borg­andi markaði með lax­in­um. Að sama skapi get­um við í lax­eld­is­geir­an­um lært af ís­lensku sjáv­ar­út­vegs­fyr­ir­tækj­un­um, sem hafa að mörgu leyti verið að vinna gott starf hvað varðar til dæm­is upp­run­ann og sjálf­bærni. Þau hafa reynt að staðsetja sig á þeim hluta markaðar­ins og ég held að við í lax­in­um ætt­um að horfa til þess að gera það sömu­leiðis.“

Að lesa sömu fræðibók­ina

Þor­steinn seg­ist þannig telja að lax­eld­is­fyr­ir­tæk­in hér­lend­is og hinar hefðbundnu út­gerðir séu að horfa til sömu styrk­leika við mót­un markaðsstarfs á er­lendri grundu. „Það er þessi ímynd sjáv­arþorp­anna, fólkið á bak við vör­urn­ar, sem við erum stolt af, og ég held að við séum svo­lítið að lesa sömu fræðibók­ina þegar kem­ur að þess­um styrk­leik­um.“

Tel­ur hann þess vegna að tæki­færi séu fyr­ir ís­lenska laxa- og hvít­fisk­fram­leiðend­ur til að styðja hver við ann­an.

„Ef okk­ur tæk­ist að búa til Ísland sem nokk­urs kon­ar „one-stop shop“, þannig að kaup­end­ur geti keypt bleik­an og hvít­an fisk frá Íslandi á sömu grund­vallar­for­send­un­um, þá held ég að það myndi efla mögu­leika ís­lenskra fyr­ir­tækja á mörkuðum úti. Með þessu gæt­um við boðið viðskipta­vin­um hand­an hafs­ins upp á breiðara úr­val og þannig styrkt stöðu okk­ar gagn­vart öðrum.“

Akki­les­ar­hæll Vest­f­irðinga

Sam­skip og Arn­ar­lax skrifuðu í haust und­ir sam­starfs­samn­ing um að Sam­skip ann­ist út­flutn­ing afurða fyr­ir­tæk­is­ins frá Bíldu­dal og sömu­leiðis inn­flutn­ing á aðföng­um. Sigl­ing­arn­ar hóf­ust í lok októ­ber, þegar Skála­fell kom í sína fyrstu ferð til Bíldu­dals. Óhætt er að segja að langt sé um liðið síðan þaðan hafa verið bein­ar milli­landa­sigl­ing­ar.

Aðspurður seg­ir Þor­steinn að hvít­fisk­fram­leiðend­ur fyr­ir vest­an geti nýtt sér þá flutn­inga. „Mér skilst að þeir séu farn­ir að nýta kom­ur skips­ins í ein­hverj­um mæli. Ég vona að í framtíðinni, bæði fyr­ir vest­an og aust­an, að eft­ir því sem fram­leiðslan í lax­in­um auk­ist þá muni skap­ast meiri spurn eft­ir fjöl­breytt­ari flutn­ings­leiðum, sem muni þá einnig standa hvít­fisk­fram­leiðend­um opn­ar,“ seg­ir hann.

„Við Vest­f­irðing­ar höf­um í gegn­um tíðina þurft að glíma við háan flutn­ings­kostnað, sem hef­ur nokk­urn veg­inn verið okk­ar akki­les­ar­hæll. Hugs­an­lega get­ur lax­inn hjálpað til við að gera okk­ur sam­keppn­is­hæf­ari í flutn­ing­um frá fram­leiðslu til neyt­and­ans.“

Áhersla á um­hverf­is­vernd

Loks seg­ir Þor­steinn að brýnt sé fyr­ir stjórn­völd að setja skýr­an ramma utan um grein­ina.

„Þannig að fyr­ir­tæk­in viti inni í hvaða ramma þau eiga að starfa, hvar mörk­in eru og við hverju megi bú­ast. Þessi óvissa varðandi leyf­in og fram­leiðslu­heim­ild­ir – henni þarf að eyða. Með þeim hætti get­um við kannski byrjað að byggja upp ímynd­ina út á við og farið um leið að horfa meira til framtíðar­inn­ar.

Við þurf­um skýr­an og sann­gjarn­an ramma sem hjálp­ar okk­ur að skapa þetta sam­keppn­is­for­skot. Þar þarf að leggja áherslu á um­hverf­is­vernd og virðingu fyr­ir nátt­úr­unni, en líka á að við hér á landi get­um haldið áfram að keppa við stóru fram­leiðend­urna úti.“

Viðtalið birt­ist fyrst í sjáv­ar­út­vegs­blaði 200 mílna, sem síðast fylgdi Morg­un­blaðinu þann 14. des­em­ber.

Tengd­ar frétt­ir

Fisk­eldi

Skort­ir fjár­magn til upp­bygg­ing­ar eld­is

• Seldu lax fyr­ir 12 millj­arða í fyrra
• Mat­væla­stofn­un ósk­ar eft­ir lög­reglu­rann­sókn
• Arctic Fish setti út á breytt leyfi ÍS47
• Rann­saka gat á kví með 117 þúsund löx­um

» Fleiri tengd­ar frétt­ir