Risaskref í átt að rafvæðingu flotans

Farið er að síga á seinni hlutann í löngu og krefjandi hönnunarferli og fengu gestir á Sjávarútvegssýningunni 2019 að sjá nýtt fley sem gæti markað kaflaskil í íslenskri skipasögu. Nýjasti báturinn frá Navis gengur nefnilega fyrir rafmagni og býður greininni upp á tækifæri til að skipta yfir í umhverfisvænni orkugjafa.

Kári Logason, skipaverkfræðingur hjá Navis, segir þessa nýju gerð 30 tonna báta hafa fengið nafnið Magnea en verkefnið hlaut styrk frá Tækniþróunarsjóði. Hann bendir á að hugtakanotkunin sé ekki alveg sú sama í bátum og bílum, og þó að Magneu-bátarnir séu skilgreindir sem rafmagnsbátar er lítil ljósavél um borð. „Ljósavélin hleður orku inn á rafhlöðuna þegar þörf er á meiri drægni, en framdriftarbúnaðurinn er allur rafdrifinn.“

Magneu bátarnir bjóða meðal annars upp á annars konar skipulag vinnu- og svefnrýma um borð.

Á meðan skipið er við bryggju tekur um fimm klukkustundir að fullhlaða rafhlöðuna og á hleðslan að nægja á þeim túrum þar sem stutt frá heimahöfn á miðin. Þar sem um línuskip er að ræða þurfti að leysa úr ýmsum áskorunum sem snúa að mismunandi orkuþörf á ólíkum stigum veiðanna. „Mest er gengið á orkuna þegar siglt er út á miðin, og aftur til baka. En þegar skipið er komið á réttan stað og línan látin út þá er alla jafna siglt á 60% af hámarkshraða, eða um 6-7 hnútum, og síðan beðið í tvo til þrjá tíma á meðan fiskurinn bítur á agnið. Þá er línan dregin um borð og siglt á 2-3 hnúta hraða á meðan,“ útskýrir Kári.

Hljóðlátari vinnustaður

Hönnunarvinna og prófanir hafa leitt í ljós að ýmsir kostir fylgja því að rafvæða skip af þessari stærð og gerð. Þannig má koma drifrásinni fyrir með öðrum hæti, og nota rafhlöðurnar sem ballest, svo að nýta má rýmið innan skipsins með betra móti. „Í stað þess að láta vélarrýmið taka mikið pláss aftur í skut fer lítið fyrir rafmótornum og í staðinn hægt að hafa vistarverur áhafnar í skutnum þar sem minnst verður vart við hreyfingu og hávaðann af því þegar öldur skella á stefninu. Við getum aftur á móti haft ljósavélina frammi í stefni, í litlu tæknirými, og hægt að raða tækjum um borð með öðrum hætti.“

Sjófærni verður sú sama og hjá hefðbundnu skipi af sömu stærð, en þar sem skrúfan er ekki knúin áfram af stórum olíumótor verður mun minni hávaði og titringur um borð. Þegar nota þarf ljósavélina ætti áhöfnin varla að verða þess vör enda smá í sniðum og einangruð frá öðrum hlutum skipsins.

Frétt af mbl.is

Segir tækifæri í sjálfsiglandi skipum

Útreikningar Navis benda til að Magneu-bátar veðri hagkvæmari í rekstri en gengur og gerist, og ættu að vera fýsilegur kostur jafnvel ef ekkert verður af því að stjórnvöld veiti útgerðum ívilnanir vegna orkuskipta. „Rætt hefur verið um að hið opinbera flýti fyrir þróuninni en enn þá er ekkert fast í hendi með það. Magnea verður svolítið dýrari í smíðum en ætti að vera umtalsvert ódýrari í rekstri og spara á bilinu 60-100% af olíunotkun sambærilegra skipa. Þá verður viðhaldskostnaður mun lægri enda gildir það sama með rafmagnsskip og rafmagnsbíla að búnaðurinn um borð er einfaldari, minna slit og minni þörf fyrir viðgerðir og varahluti.“

Það eina sem þarf, segir Kári, er að telja eina útgerð á að taka af skarið svo að hægt verði að sýna greininni allri hvernig skipið reynist. Ekki þarf að koma upp sérstökum hleðslustöðvum því hleðslukerfið er hannað inn í bátinn sjálfan og aðeins þarf að stinga honum í samband við það sem í daglegu tali er kallað stærri smábáta landtenging. „Í flestum höfnum er hægt um vik að komast í þannig raftengingu og víða verið að leita leiða til að bæta enn frekar möguleika skipa til að tengjast rafmagni og m.a.s. heitu vatni við bryggju svo þau þurfi ekki að brenna dísilolíu á meðan þau liggja við landfestar.“

Frétt af mbl.is

55% minni losun frá sjávarútvegi og matvælaiðnaði

Aðspurður hvort fimm klukkustunda hleðslutími henti útgerðum vel segir Kári að algengt sé að bátar í 30 tonna kerfinu haldi af stað til veiða um kl. 1-2 að nóttu. „Þegar komið er á miðin er línan lögð út og beðið, og skipið komið aftur í höfn með aflann um kvöldmatarleytið. Höfum við ráðfært okkur við fjölda útgerða sem hafa sagt okkur að fimm tímar ættu að duga, langoftast.“

Skyldi einhver hafa áhyggjur af því að hafa kröftugar rafhlöður um borð í rennblautu skipi segir Kári ekkert að óttast. Rafbúnaðurinn um borð komi frá leiðandi fyrirtæki og þannig frá honum gengið að engin hætta á að skapast af. „Og svo má ekki gleyma að nú þegar er mikið af rafbúnaði um borð í skipum, og veldur engum vandræðum enda búnaðurinn hannaður í samræmi við það umhverfi sem hann er í.“

Rafhlöður gætu bætt orkunotkun

Hvað kemur svo næst? Gæti kannski verið raunhæft að rafvæða allan flotann, frá minnstu trillum upp í stærstu togara? Kári segir að líklega sé langt í að stærstu skipin, sem geta verið að veiðum svo vikum og jafnvel mánuðum skiptir, muni geta gengið fyrir rafmagni eingöngu en rafhlöðutækni geti þó hjálpað til við að bæta orkunotkun skipa.

„Væri þá t.d. hægt að hafa ljósavélar um borð sem framleiða rafmagn á sem hagkvæmastan hátt og beina inn á rafhlöðu, sem svo er notuð þegar koma toppar í orkuþörf skipsins s.s. þegar gera þarf skjótar hraðabreytingar. Mætti jafnvel líka nota það bakafl sem verður til í ýmsum búnaði um borð, s.s. á spilum, til að hlaða rafhlöðurnar. Allt myndi þetta stuðla að jafnari orkuframleiðslu og þar með minni olíunotkun,“ útskýrir Kári. „Þá er einnig vert að skoða aðra orkugjafa, eins og metanól, sem gætu verið umhverfisvænni en dísilolían sem flotinn notar í dag.“