Breiðdalsá kjörin laxeldisá?

„Staðreyndin er sú að ár sem kallaðar eru laxveiðiár eru alls ekki alltaf með náttúrulegan laxastofn, heldur eru ár, sem gætu hentað til ræktunar á laxi til stangveiða,“ segja þeir Þorleifur Eiríksson dýrafræðingur og Þorleifur Ágústsson fiskalífeðlisfræðingur í aðsendri grein í Morgunblaðinu í dag.

„Breiðdalsá er gott dæmi um slíka á og sem hefur engan náttúrlegan laxastofn. Áin er dæmigerð á fyrir Austfirði, dragá sem er köld og næringarsnauð með miklum rennslissveiflum. Breiðdalsá var að stórum hluta ólaxgeng frá náttúrunnar hendi þar til ákveðið var að byggja í henni laxastiga og ryðja þar með úr vegi náttúrulegri hindrun, fossinum Beljanda,“ segja þeir.

Benda þeir á að á tímabilinu 1997 til 2019 hafi tveimur milljónum, eitt þúsund og níuhundruð laxaseiðum verið sleppt í ánni. „Á sama tíma hefur veiðst tíuþúsund níuhundruð fjörutíu og einn lax (10.941). Þetta þýðir að endurheimtur eru rétt um 1,1%, ef miðað er við að helmingur fiska sem gengur í ána veiðist. Þetta teljast lélegar heimtur sé miðað við 5% viðmið í áhættumati Hafró, en það er líkan sem gert er til að spá fyrir um fjölda eldislaxa sem gætu gengið í laxár út frá stærð laxeldis.“

Lítið hlutfall af slepptum seiðum snú aftur í ánna. mbl.is/Einar Falur Ingólfsson

Áhættumat gjaldfellt

„Í þeirri uppbyggingu sem á sér stað í fiskeldi á Íslandi hefur verið horft til þess að mikilvægar ár njóti friðunar,“ að sögn Þorleifanna sem segja jafnframt að bætt hafi verið við áhættumat Hafrannsóknastofnunar „sem skal taka mið af mögulegri erfðablöndun eldislax og villts lax.“

„Þessi viðbót er í dag notuð til grundvallar leyfisveitingum fyrir laxeldi í viðbót við burðarþol fjarða. En til að áhættumat Hafró skili markmiði sínu er lykilatriði að ekki sé verið að tengja þá friðun þeim ám sem þegar hafa verið metnar af sömu sérfræðingum sem laxeldisár, með lítið sem ekkert verndargildi. Niðurstaðan er því sú að með því að setja Breiðdalsá og aðrar sambærilegar laxeldisár inn í áhættumat Hafró er verið að gjaldfella áhættumatið og um leið að vinna gegn eðlilegri uppbyggingu í atvinnuvegi sem skiptir byggðir landsins miklu máli.“