Fisk­eldi hef­ur haft veru­lega já­kvæð áhrif á Vest­ur­byggð. Ekki bara hef­ur langvar­andi hnign­un­ar­skeið verið stöðvað held­ur bend­ir allt til áfram­hald­andi upp­bygg­ing­ar og horf­ir sveit­ar­fé­lagið fram á skort á íbúðar­hús­næði. Bæj­ar­stjór­inn Re­bekka Hilm­ars­dótt­ir lít­ur framtíðina björt­um aug­um.

„Við erum að sjá ákveðin merki meðal ann­ars í íbúaþró­un­inni. Þegar maður teng­ir þessa íbúaþróun við at­b­urði sem hafa verið að eiga sér stað frá því var haf­ist handa við að koma þessu fisk­eldi á kopp­inn, þá sér maður að íbúa­fjöld­inn sem var í frjálsu falli frá 1998 fer að breyt­ast og íbú­um fer að fjölga því at­vinnu­tæki­fær­in eru fleiri. Það er ekki hægt að full­yrða að hægt sé að rekja alla breyt­ing­una til fisk­eld­is­ins en það er ljóst að fisk­eldið setti af stað ákveðinn snjó­bolta sem gerði það að verk­um að íbúa­fjöld­inn jókst og er stöðugt að aukast. Við sjá­um mjög stór­ar breyt­ing­ar bara á þessu ári sem er ótrú­lega skemmti­legt,“ seg­ir Re­bekka.

Unnið við pökk­un á laxi á Bíldu­dal, en eldið hef­ur skapað mörg störf. mbl.is/​Helgi Bjarna­son

Hún seg­ir tölu­verðan fjölda starfa hafa orðið til í sveit­ar­fé­lag­inu við til­komu fisk­eld­is­ins, bæði bein störf og af­leidd störf og vís­ar til þess að nú þegar eru um 120 bein störf í fisk­eldi í Vest­ur­byggð auk 30 starfa hjá Kalþör­unga­fé­lag­inu. „Ekki síst verða til fjöl­breytt­ari at­vinnu­tæki­færi. Þetta er þannig at­vinnu­grein að það þarf fólk með mis­mun­andi bak­grunn. Það eru fleiri sem flytja hingað og setj­ast að og skap­ast grund­völl­ur fyr­ir ým­iss kon­ar þjón­ustu.“

Þá hef­ur ald­urs­sam­setn­ing íbú­anna breyst mikið enda er yngra fólk að setj­ast að í Vest­ur­byggð í sí­aukn­um mæli, en því fylgja hæg­lega áskor­an­ir að sögn bæj­ar­stjór­ans. „Ungu fólki fylgja oft mörg börn sem er mjög ánægju­legt, en það hef­ur verið áskor­un fyr­ir sveit­ar­fé­lagið að taka við börn­um í leik­skóla og grunn­skóla. Þetta eru samt allt mjög já­kvæð verk­efni að leysa úr.“

Kall­ar á fjár­fest­ing­ar

Spurð hvort viðsnún­ing­ur­inn hafi ekki haft já­kvæð áhrif á tekj­ur sveit­ar­fé­lags­ins svar­ar Re­bekka því ját­andi. „Jú, við sjá­um kannski ýkt­ustu breyt­ing­una á hafn­ar­sjóði sem var í ára­tugi rek­inn með tapi.“ Þá hef­ur af­koma hafn­ar­sjóðs und­an­far­in ár verið með ágæt­um en hún bend­ir á að tekju­sam­drátt­ur hef­ur orðið vegna kór­ónu­veirufar­ald­urs­ins enda komu reglu­lega skemmti­ferðaskip til Vest­ur­byggðar. Fisk­eldið held­ur þó að mestu áfram að skila sínu.

„Svo höf­um við séð aukn­ar út­svar­s­tekj­ur, en þær hafa ekki ekki auk­ist í takt við íbúaþró­un­ina. Það er atriði sem við erum að vakta vel í þeim til­gangi að átta okk­ur bet­ur á því hvað er um að vera þar. Við erum ekki með neina skýr­ingu á þessu,“ seg­ir hún.

Arctic Fish er með lax­eldi í nokkr­um fjörðum Vest­fjarða. mbl.is/​Helgi Bjarna­son

At­vinnu­upp­bygg­ing og íbúa­fjölg­un kall­ar óneit­an­lega á aukna fjár­fest­ingu í innviði sveit­ar­fé­lags­ins út­skýr­ir bæj­ar­stjór­inn. „Við fór­um í það með Eflu-verk­fræðistofu að vinna innviðagrein­ingu fyr­ir sveit­ar­fé­lagið og var hún unn­in í sam­vinnu við hafsæk­in fyr­ir­tæki á svæðinu. Þá var ekki bara verið að skoða hafn­araðstöðu held­ur einnig svæði fyr­ir íbúa­byggð, vegi, öll kerfi eins og frá­veitu­kerfi, raf­magn og fleira. Þetta gagn nýt­ist okk­ur gríðarlega vel í því að setja upp áætlan­ir fyr­ir sveit­ar­fé­lagið þannig að eðli­leg þróun [fisk­eld­is]fyr­ir­tækj­anna geti gengið sem best, en auðvitað er fyr­ir lítið sveit­ar­fé­lag mjög flókið og erfitt að fara í kostnaðarsam­ar og um­fangs­mikl­ar fjár­fest­ing­ar. Þetta reyn­ir oft á for­gangs­röðun­ina.“

Hús­næðis­skort­ur

Fram kom í grein­ing­unni að miðað við framtíðaráfrom fyr­ir­tækja í sveit­ar­fé­lag­inu verða eng­ar laus­ar lóðir á hafn­ar­svæðinu á Pat­reks­firði og Bíldu­dal, en á Bíldu­dal stefn­ir einnig í skort á leguplássi og al­mennu at­hafna­svæði. Lagt er meðal ann­ars til að haf­in verði vinna við að end­ur­skipu­leggja hafn­ar­svæðið á Pat­reks­firði og að sett verði í gang vinna við land­fyll­ingu á hafn­ar­svæðinu á Bíldu­dal. Þá er einnig tal­in þörf á að auka fram­boð lóða und­ir at­hafna­svæði og skil­greina stærri iðnaðarsvæði nærri byggðakjörn­un­um.

Fram­boð lóða und­ir íbúðar­hús­næði er talið nægi­legt hins veg­ar er skort­ur á íbúðar­hús­næði sem kall­ar á bygg­ingu fjöl­breyttra íbúða inn­an byggðakjarn­anna, jafn­framt er tal­in þörf á að flýta þurfi upp­bygg­ingu of­an­flóðamann­virkja í sveit­ar­fé­lag­inu þar sem svæði sem kunna að nýt­ast sem lóðir und­ir íbúðahús­næði eru að hluta til á hættu­svæðum.

Einn af fóður­prömm­um Arctic Fish við sjókví­ar á Pat­reks­firði, skammt frá þorp­inu.

Það er hins veg­ar ekki ein­falt mál að skyndi­lega ætla að hefjast handa, seg­ir Re­bekka. „Fyr­ir sveit­ar­fé­lög eins og okk­ar þar sem var áður langvar­andi niður­sveifla, skapaðist veru­leg upp­söfnuð viðhaldsþörf á mörg­um stöðum. Það þarf grett­i­stak að kom­ast áfram en það hef­ur tek­ist vel til þessa í sam­starfi við fyr­ir­tæk­in.“

Svo reyn­ir auðvitað á innviði sem er á for­ræði rík­is­ins seg­ir bæj­ar­stjór­inn og vís­ar til sam­göngu­mál­anna. Við erum með eina slát­ur­húsið fyr­ir eld­is­fisk á Bíldu­dal og afurðirn­ar þurfa að kom­ast af svæðinu á markað. Við erum kannski í ágætri stöðu með til­liti til þess að við erum með ferj­una yfir Breiðafjörð til þess að aðstoða okk­ur sér­stak­lega yfir vetr­ar­tím­ann þegar færð get­ur spillst mjög hratt, það er mikið af fjall­veg­um á svæðinu. En ástand veg­anna er mjög bág­borið og þrátt fyr­ir ýms­ar fram­kvæmd­ir sem standa yfir þá þarf meira að koma til.“

Lög­gjöf­in ekki í takt

„Það eru ýms­ar áskor­an­ir í lagaum­hverf­inu sem sett hef­ur verið upp fyr­ir sveit­ar­fé­lög­in og fisk­eldið. Mikið af þeim ákvæðum sem sveit­ar­fé­lög­um er gert að starfa eft­ir, eins og í hafn­ar­lög­um, eru sam­in fyr­ir sjáv­ar­út­veg og fisk­eldi er allt ann­ars eðlis. Þetta er eitt­hvað sem þarf að lag­færa, því fisk­eldið er komið til að vera,“ seg­ir Re­bekka sem tel­ur fulla ástæðu til þess að fara í heild­ræna skoðun á lagaum­hverfi sveit­ar­fé­laga með til­liti til áhrifa hafsæk­inn­ar starf­semi sem ekki er hefðbund­inn sjáv­ar­út­veg­ur. Þá sé það einnig í hag fisk­eld­is­fyr­ir­tækj­anna að lag­aramm­inn sé skýr, að sögn bæj­ar­stjór­ans.

„Ég hef líka talað fyr­ir því að það yrði horft heild­stætt á grein­ina þegar um er að ræða gjald­töku, hvort sem það er af hálfu sveit­ar­fé­laga eða ríks­ins, þannig að um­hverfi fyr­ir­tækj­anna væri þannig að þetta myndi ganga upp. Það vant­ar heild­ar­sýn og von­andi verður farið mark­visst í að laga þessa þætti,“ seg­ir hún og svar­ar því ját­andi er hún er spurð hvort sveit­ar­fé­lög þar sem fisk­eldi fer fram ættu að fá aukna hlut­deild í gjald­tök­unni.

Frétt af mbl.is

Inn­heimta auðlinda­gjald af fisk­eldi frá ára­mót­um

„Við töluðum fyr­ir því þegar frum­varpið um fisk­eldið var til um­fjöll­un­ar og hug­mynd­ir um fisk­eld­is­sjóð lá fyr­ir þing­inu. Vest­ur­byggð gagn­rýndi þetta tölu­vert á þeim tíma. Þá vor­um við að fást við gríðarlega kostnaðar­söm fjár­fest­inga­verk­efni og bent­um á að fyr­ir­komu­lagið í Nor­egi er öðru­vísi þar sem meiri­hluti tekna af þess­ari starf­semi renn­ur í aukn­um mæli til svæðanna þar sem fisk­eldið er, meðal ann­ars í þeim til­gangi að standa und­ir kostnaði sem fylg­ir upp­bygg­ingu.

Þetta endaði þannig að komið var á fisk­eld­is­sjóði þar sem sveit­ar­fé­lagið mitt þarf að berj­ast við önn­ur sveit­ar­fé­lög um að fá ein­hverja fjár­muni í upp­bygg­ingu. Það hef­ur ekki komið reynsla á þetta og óvitað hversu mikl­ir fjár­mun­ir er um að ræða, en við hefðum held­ur kosið að sjá þetta gert með öðrum hætti,“ seg­ir bæj­ar­stjór­inn.

Re­bekka seg­ir heilt á litið hef­ur fisk­eldið haft já­kvæð áhrif á Vest­ur­byggð. „Þessi mikla at­vinnu­upp­bygg­ing hef­ur haft mik­il og já­kvæð áhrif á íbúaþróun og kraft­ur­inn sem þessu öfl­uga fólki fylg­ir er gríðarleg­ur. Lífið í fisk­eld­isþorp­un­um er gott, þar er allt í botni!“

Frétt af mbl.is

Legg­ur til inn­heimtu eld­is­gjalda í nýju frum­varpi

Vest­ur­byggð

• Í Vest­ur­byggð býr 1.021 og eru í sveit­ar­fé­lag­inu tveir byggðakjarn­ar, Bíldu­dal­ur og Pat­reks­fjörður.
• Tvö eld­is­svæði eru í Vest­ur­byggð, Arn­ar­fjörður og Pat­reks­fjörður, og starfa þar eld­is­fyr­ir­tæk­in Arn­ar­lax og Arctic Fish.
• Á Bíldu­dal er þjón­ustu­höfn fyr­ir fisk­eldi í Arnar­f­irði og eina slát­ur­húsið fyr­ir eld­is­fisk á Vest­fjörðum.
• Á Pat­reks­firði er þjón­ustu­höfn fyr­ir fisk­eldi í sam­nefnd­um firði og er unn­inn eld­islax fyr­ir eld­is­fyr­ir­tæk­in í sam­starfi við fisk­vinnsl­una Odda hf.

Tengd­ar frétt­ir

Fisk­eldi

Banda­rík­in sí­fellt mik­il­væg­ari markaður

• Nóg að gera í kera­smíðum fyr­ir land­eldi
• Hafa áhyggj­ur af lyfja­notk­un í eldi
• Banda­rík­in helstu kaup­end­ur ís­lensks lax
• Vilja auka eldið í Arnar­f­irði um 4.500 tonn

» Fleiri tengd­ar frétt­ir