Laxal­ús tók að fjölga ört í sjókví­um á Vest­fjörðum síðasta haust, nán­ar til­tekið í Pat­reks­firði, Arnar­f­irði og í Dýraf­irði. Fiski­sjúk­dóm­a­nefnd samþykkti að fisk­eld­is­fyr­ir­tæk­in myndu meðhöndla fisk­inn með lyfja­gjöf í fóðri. Fyrst í Pat­reks­firði 21. sept­em­ber, í Arnar­f­irði 6. októ­ber og í Dýraf­irði 19. októ­ber.

Nátt­úru­leg og eðli­leg skýr­ing er sögð á fjölg­un­inni og er fjöldi laxal­úsa tal­inn vel inn­an áhættu­marka.

„Að vori ár hvert finn­ast ávallt nokkr­ar laxa­lýs sem náð hafa að lifa af vetr­arkuld­ann (nátt­úr­an sér um sig, ekki ólíkt og lús­in á trján­um í garðinum heima). Það tek­ur þó viss­an tíma fyr­ir þessa „aðfram­komnu for­eldra“ að fjölga sér, en hægt og bít­andi nær lús­in að ná fram nýrri kyn­slóð (sú fyrri kem­ur fram í cirka lok júlí/​ág­úst og seinni kyn­slóð seint að hausti í lok okt./​nóv). það er svo í byrj­un vetr­ar (okt./​nóv.) sem fjöldi lúsa nær há­marki,“ skrif­ar Gísli Jóns­son, sér­greina­dýra­lækn­ir fisk­sjúk­dóma, í svari við fyr­ir­spurn blaðamanns.

Laxal­ús lif­ir á húðfrum­um, slími og blóði fisks­ins. Ljós­mynd/​surna.no

Sjald­an lús á Aust­fjörðum

„Sum­arið 2021 var mjög hag­stætt á heild­ina litið með til­liti til laxal­ús­ar. Það sást nán­ast eng­in lús lengi vel, en aðeins lét hún þó á sér kræla og það ein­mitt í Dýraf­irði. Einu lyfjameðhöndlan­irn­ar gegn laxal­ús sem fengu heim­ild og voru fram­kvæmd­ar á liðnu ári áttu sér stað í Dýraf­irði í nóv­em­ber. Síðan þá er laxal­ús hverf­andi og eng­ar taln­ing­ar eru fram­kvæmd­ar í sjó eft­ir að hita­stig sjáv­ar er komið und­ir 4°C – enda enga lús að telja.

Á Aust­fjörðum ríkja allt aðrar um­hverfisaðstæður. Sú litla tunga sem teyg­ir sig með golf­straumn­um vest­ur fyr­ir, áfram norður fyr­ir og síðan al­veg aust­ur fyr­ir land er orðin afar mátt­lít­il þegar að Aust­fjörðum er komið. Sum­ar­hiti í sjó fer vart yfir 7-8°C og þess­ar aðstæður eru bara með því móti að laxal­ús nær sér ekki á strik (hún er al­gjör­lega háð vissu sjáv­ar­hita­stigi til að geta fjölgað sér að ein­hverju ráði). Til sam­an­b­urðar fer hita­stig sjáv­ar fyr­ir vest­an í 12-13°C yfir sum­ar­mánuðina. Þessi mun­ur er af­skap­lega mik­ill,“ út­skýr­ir hann.

Hlýr sjór fylg­ir Golf­straumn­um. Kort/​mbl.is

Haf­straum­ar hafa veru­leg áhrif á hita­stig sjáv­ar og því einnig lífs­skil­yrði laxal­ús­ar­inn­ar. Hlýr sjór streym­ir frá suðvestri inn á Norður-Atlants­haf. Megin­grein­in fer norður með Nor­egi og upp til Bar­ents­hafs, en smá­grein fer vest­ur og norður á milli Íslands og Græn­lands. Golf­straum­ur­inn klofn­ar við Fær­eyja­hrygg. Á þessu svæði, á skil­um kaldra og hlýrra strauma, eru tal­in hag­stæð skil­yrði fyr­ir laxal­ús­ina í nátt­úru­legu um­hverfi.

Nán­ast eng­in í dag

Fjölg­un lúsa var hins veg­ar nokkuð mik­il í Dýraf­irði, þar sem hún mæld­ist í mesta magni, í sam­an­b­urði við fyrri töl­ur sem finna má í mæla­borði fisk­eld­is. Þar kem­ur fram að á tíma­bil­inu maí 2020 til sept­em­ber 2021 hafði hæsta meðaltal kven­lúsa á fiski mælst 0,36 en í nóv­em­ber í fyrra var þessi tala 1,16 í firðinum.

Gísli seg­ir fjölg­un­ina í Dýraf­irði ekki hafa verið sér­stakt áhyggju­efni. „Þessi fjöldi sem þarna var á ferðinni er í raun und­ir öll­um viðmiðum sem gætu farið að valda ein­hverj­um al­vöru­á­hyggj­um. Ávallt ber þó að fylgj­ast með þróun mála. [...] Í þessu til­felli gripið til lyfjameðhöndl­un­ar og þar með er nán­ast enga lús að finna í Dýraf­irði í dag.“

Hver eru áhættu­mörk í meðal­fjölda kven­lúsa á fiski?

„Erfitt er að gefa ein­hlítt svar, það fer al­gjör­lega eft­ir árs­tíma, hitafari, stærð fiska og svo fram­veg­is. Flest lönd miða við cirka 1,5 til 3 full­orðnar laxa­lýs per fisk. Norðmenn eru með lægri viðmið, enda allt aðrar aðstæður þar á svo marg­an hátt. Það þarf mik­inn fjölda laxal­úsa per fisk áður en þær fara að valda skaða,“ út­skýr­ir Gísli.

Tíðni kven­lúsa á hverj­um fiski á Vest­fjörðum á tíma­bil­inu janú­ar 2020 til nóv­em­ber 2021. Skjá­skot/​MAST

Skyn­sam­legt að lág­marka stofn­inn

„Við verðum að átta okk­ur á því að villt­ir lax­ar sem eru á leið heim frá vetr­ar­beitistöðvum í hafi á vor­in og sumr­in bera iðulega á sér um 30-40 kynþroska laxa­lýs án þess að nokk­ur skaði sé á ferð.

Auðvitað eru aðstæður allt aðrar í sjókví­um þar sem mikið er af laxi á sama stað. Þess vegna ber að vakta lús­ina og þróun henn­ar. Ástæðan fyr­ir því að meðhöndl­un var heim­iluð í Dýraf­irði í nóv­em­ber var að við töld­um skyn­sam­legt að lág­marka „lúsa­stofn­inn“ í firðinum áður en við sigld­um inn í vet­ur­inn – sem aft­ur skil­ar sér í afar fáum ein­tök­um af lús sem nær að lifa af vet­ur­inn næsta vor.“

Laxal­ús­in er ekki stór en mik­ill fjöldi henn­ar get­ur haft skaðleg áhrif. Ljós­mynd/​Thom­as Bjørk­an

Tengd­ar frétt­ir

Fisk­eldi

Vilja auka eldið í Arnar­f­irði um 4.500 tonn

• Kald­vík ætl­ar að fram­leiða 21.500 tonn
• Greiddu 1.471 millj­ón í eld­is­gjald
• Lax­ey held­ur áfram að fjár­festa
• Hagnaður af rekstri Arctic Fish jókst

» Fleiri tengd­ar frétt­ir