Sumarið 1958 fór Eyjólfur Einarsson myndlistarmaður í sinn fyrsta túr sem háseti á síldarveiðiskipinu Birni Jónssyni. Var hann með kassamyndavél meðferðis og tók fjölda mynda af túrnum. Í tilefni af ljósmyndakeppni sjómannadagsblaðs 200 mílna í júní sendi Eyjólfur mynd í keppnina og þó hún hafi ekki unnið til verðlauna er hún meðal þeirra sem vöktu mesta eftirtekt. Myndina tók hann í júlímánuði þegar Björn Jónsson var á Grímseyjarsundi.

„Ég var þarna ungur á síldarbát frá Reykjavík,“ segir Eyjólfur er blaðamaður biður hann um að rifja upp sögu myndarinnar. „Þetta var sumarið 1958 og ég varð átján ára um borð og þetta var skipið Björn Jónsson, með sautján manna áhöfn. Sveinn Benediktsson, bróðir Bjarna Ben, rak þessa útgerð. Þetta var fyrsti túrinn hjá mér.“

Glannalegir

Eins og sést á myndinni sem Eyjólfur sendi, hallar Björn Jónsson allverulega og sjórinn skvettist rækilega yfir rekkverk skipsins og á borðstokkinn. Spurður hvað sé að gerast á myndinni, útskýrir hann: „Þarna er annar af tveimur nótabátum. Nótin var geymd í þessum bátum, helmingurinn í hvorum bát. Svo þegar við urðum varir við síldartorfur var bátunum fýrað niður, áhöfnin fór um borð og svo var kastað í hring. Þetta voru kallaðar hringnætur.“

Síldarskipið Björn Jónsson var á Grímseyjarsundi þegar Eyjólfur tók mynd af því þegar skipið leggst á hliðina. Nótabátarnir voru mjög þungir. Ljósmynd/Eyjólfur Einarsson

Hann segir hins vegar ekki hættulaust að stunda veiðar með þessum hætti. „Að vera með svona þunga báta uppi, þetta var stundum stórhættulegt. Þeir voru dálítið glannalegir í brælu. Ef það kom hliðaralda lagðist skipið á hliðina og þá lá skipið oft bara á bátunum,“ segir Eyjólfur og hlær. „Þetta voru bara eins og flotholt. Það mátti ekkert út af bera. Þetta gæti allt farið á hliðina. Það gat orðið helvíti hættulegt, eins og sést á myndinni. Ef báturinn hefði húkkast upp úr beygjunum sem báturinn hangir í hefði báturinn getað farið niður og skipið á hvolf.

Ég man þegar við vorum einu sinni á Siglufirði, vorum hættir og að undirbúa okkur undir siglingu heim til Reykjavíkur, þá misstum við annan bátinn niður á ytri höfnina og skipið lagðist á hliðina. Þá bara fýruðum við niður hinum bátnum til að ná jafnvægi.“

Þrælvanur

Eyjólfur telur þetta hafa verið næstsíðasta sumar sem bátar af þessari tegund voru notaðir. „Flestir voru komnir með stóran nótabát og drógu bara á eftir sér. Þetta sumar voru einn eða tveir komnir með kraftblökk. Kraftblökkin var að koma þarna næstu tvö sumur og þá voru næstum allir komnir með hana.“

Að þessu umrædda sumri lauk þó ekki sjómannsferli Eyjólfs en hann var yfir veturinn í skóla og á sjó á sumrin. „Ég var skólastrákur og upp úr tvítugu fór ég í listaakademíuna í Kaupmannahöfn og kom alltaf heim á sumrin og var þá oft á togurum. Svo þegar ég kom heim eftir námsdvölina úti var ég næstu tíu árin mikið á sjó hjá Bæjarútgerð Reykjavíkur, mest á síðutogurum. Var yfirleitt á veturna, vildi hafa sumarið til að vinna að myndlistinni. Ég var þrælvanur sjómaður,“ segir Eyjólfur að lokum og hlær.

Tengdar fréttir

Fólkið í sjávarútvegi

Humarveiðarnar voru skemmtilegt tímabil

• Ólst upp á Fídjí og rannsakar nú loðnu á Íslandi
• Sumarstarfsmenn gegna lykilhlutverki hjá ÚA
• „Gefur mér mikið að geta reynt að hjálpa öðrum“
• „Síðustu leifar náttúrulegs lífs á Íslandi“

» Fleiri tengdar fréttir