Lögfræðiálit LEX lögmannsstofu sem Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) lét vinna vegna ákvörðunar matvælaráðherra að banna tímabundið veiðar á langreyðum leiðir í ljós að ákvörðunin hafi farið í bága við lög og ekki verið reist á nægjanlega traustum lagagrundvelli.

Í tilkynningu frá SFS segir að samtökin hafi leitað eftir áliti frá LEX 21. júní, degi eftir að ákvörðun Svandísar Svavarsdóttur matvælaráðherra var kynnt. 

„Í minnisblaði þessu hefur með rökstuddum hætti verið komist að þeirri niðurstöðu að sú ákvörðun ráðherra að banna tímabundið veiðar á langreyðum við Ísland árið 2023 hafi farið í bága við lög og ekki verið reist á nægjanlega traustum lagagrundvelli,“ segir í áliti LEX.

Þá er farið yfir helstu niðurstöður álitsins.

Stenst ekki kröfur um stjórnskipulegt meðalhóf

Í álitinu segir að afar hæpið verði að teljast að ákvæði 4. gr. laga nr. 26/1949 um hvalveiðar færi ráðherra heimild til að setja reglugerð sem stöðvar í reynd veiðar á langreyðum fyrirvaralaust eða kemur beinlínis í veg fyrir að veiðirétthafar geti nýtt réttindi sín. „Ákvörðun ráðherra var því ekki reist á viðhlítandi lagaheimild sem stenst kröfur 75. gr. stjórnarskrárinnar, sbr. og 72. gr. stjórnarskrár.“

Þá segir að fyrirmæli ráðherra, í formi reglugerðar, um tímabundið hvalveiðibann, sem útilokar nær alfarið starfsemi leyfishafa á árinu 2023, án fyrirvara eða aðlögunartíma, stenst vart þær kröfur sem leiða af meginreglunni um stjórnskipulegt meðalhóf.

Heiðrún Lind Marteinsdóttir, framkvæmdastjóri SFS. mbl.is/Árni Sæberg

Hvalur hf. hafði ekki andmælarétt

Í álitinu segir að sú aðferð ráðherra að setja reglugerð um bannið í stað þess að fylgja málsmeðferð stjórnsýslulaga sé tæplega í samræmi við svonefnda stjórnarfarsreglu, en hún felur í sér að stjórnvaldi er bannað að misbeita valdi við val á leiðum til úrlausnar á máli.

Með því að óska ekki eftir sjónarmiðum Hvals hf., m.a. um álit þeirra sérfræðinga sem kallaðir voru fyrir fagráðum velferð dýra, gætti ráðið ekki að andmælarétti þeim, sem mælt er fyrir um í 13. gr. stjórnsýslulaga, né rannsóknarreglu 10. gr. laganna. Segir að þetta sé annmarki á málsmeðferð fagráðs, en ráðherra reisti reglugerðarsetningu sína um tímabundið bann við veiðum á langreyði á niðurstöðu fagráðs. „Af framangreindu leiðir sjálfstætt að reglugerðin var ekki reist á nægilega traustum grundvelli.“

Frétt af mbl.is

„Hefði mátt vera ljóst að blikur væru á lofti“

Gætu átt rétt á skaðabótum 

Að lokum segir að „kollvarpa stjórnsýsluframkvæmd í einu vetfangi, svo sem ráðherra gerði með banninu, með afar skömmum fyrirvara og án tilkynningar fyrirfram þar sem aðilanum, sem ákvörðunin beindist að, var gefið færi á að bregðast við og gæta hagsmuna sinna, fer í bága við viðmið sem lögð hafa verið til grundvallar í stjórnsýslurétti í réttarframkvæmd, svo sem að framan er rakið.“

Í álitinu er ekki fjallað um hverjar kunni vera lagalegar afleiðingar þess að stjórnsýsla ráðherrans samræmis ekki lög. 

Þó segir að Hvalur hf. og starfsfólk fyrirtækisins kunni að eiga skaðabótarétt á hendur íslenska ríkinu. 

Tengdar fréttir

Hvalveiðar

Fátt um svör vegna Black Cube

• „Er í mínum huga engin frétt“
• Ríkislögreglustjóri kannar málsatvik
• Jón „mun ekki koma nálægt meðferð hvalamálsins“
• 40% telja veiðarnar veikja stöðu Íslendinga

» Fleiri tengdar fréttir

• 1 blogg um fréttina

Bloggað um fréttina

• Jóhann Elíasson: ÞAÐ VAR ALDREI NEINN VAFI Á AÐ ÞESSI ÁKVÖRÐUN BRYTI …