Matvælaráðuneytið hafnar því að Svandís Svavarsdóttir matvælaráðherra hafi farið gegn ráðleggingum sérfræðinga ráðuneytisins þegar ákveðið var að grípa til tímabundins banns gegn hvalveiðum síðastliðið sumar.
Í tilkynningu sem birt hefur verið á vef ráðuneytisins segir að „ákvörðun matvælaráðherra um tímabundna frestun upphafs veiða á langreyðum á árinu 2023 var í samræmi við mat og ráðgjöf sérfræðinga ráðuneytisins. Fullyrðingar um annað eru rangar.“
Fram kemur í umfjöllun Morgunblaðsins í dag að lesa má úr minnisblöðum sem sérfræðingar ráðuneytisins á skrifstofu sjálfbærni sendu ráðherranum í aðdraganda þess að hún ákvað að banna veiðarnar að Svandís hafi verið ítrekað vöruð við slíkri ákvörðun.
Var meðal annars bent á að öll reglusetning þurfi „að uppfylla kröfur um réttmæti og meðalhóf og rannsóknarskyldu ráðuneytisins. Í því felst að allar ákvarðanir þurfa að vera hófstilltar og byggjast á málefnalegum sjónarmiðum auk þess að vera reistar á viðeigandi og fullnægjandi upplýsingum.“ Jafnframt hafi verið vakin athygli á því að öll reglusetning fyrir komandi vertíð hafi ekki í för með sér óhæfilega röskun á starfsemi Hvals hf. umfram það sem eðlilegt sé og óhjákvæmilegt.
Ráðuneytið fullyrðir að þegar reglugerðin tók gildi 20. júní hafði þá nýbirt álit fagráðs um velferð dýra verið rýnt innan ráðuneytisins. „Í minnisblaði til ráðherra lögðu sérfræðingar ráðuneytisins til að sett yrði reglugerð til bráðabirgða um frestun upphafs veiða. Stoð reglugerðarinnar er í lög um hvalveiðar sem heimilar ráðuneytinu að takmarka veiðar við ákveðinn tíma árs.“
Er bent á að í minnisblaðinu segi að „ráðuneytið metur það svo að unnt sé að ná þeim markmiðum sem að er stefnt án þess að kveðið verði á um afdráttarlaust bann við veiðunum, með því að fresta upphafi veiðanna um sinn. Í því skyni er lagt til að sett verði ákvæði til bráðabirgða við reglugerð nr. 163/1973, um hvalveiðar, um að freta upphafi hvalveiða árið 2023. Áður en veiðar geta hafist er ljóst að tryggja þarf að atriði sem lýst er í eftirlitsskýrslu Matvælastofnunar og fjallað er um í áliti fagráðs endurtaki sig ekki. Í því ljósi og þar sem skammt er þar til áformað er að hefja veiðar er rétt að fresta upphafi vertíðarinnar þannig að ráðrúm gefist til þess að kanna hvort unnt sé að setja reglur sem tryggt geta að veiðar fari fram í samræmi við lög um velferð dýra. Til þess að gæta meðalhófs er þó ekki rétt að fresta upphafi vertíðar lengur en til 31. ágúst nk. að svo stöddu.“
Vekur ráðuneytið athygli á því að í minnisblaðinu hafi verið lagt til að „á gildistíma reglugerðarinnar yrði haft samráð við leyfishafa og honum veittur kostur á að koma á framfæri sjónarmiðum sínum um þær ráðstafanir sem mögulega yrði gripið til í kjölfarið til að veiðarnar gætu farið fram í samræmi við lög um velferð dýra og lög um hvalveiðar.“
Kveðst ráðuneytið hafa tekið fram að óháð því hvaða leið yrði farin „væri viðbúið að málið yrði borið undir dómstóla og/eða umboðsmann Alþingis. Ráðuneytið taldi ekki forsendur til að spá fyrir um niðurstöðu slíks máls en benti á að eins og í öllum málum af þessu tagi gæti reynt á ákvæði stjórnarskrárinnar og eftir atvikum bótaábyrgð ríkisins.“