Setur staðreyndir í nýjan búning

„Ég átti alls ekki von á að bókin mín yrði gefin út í Bandaríkjunum, þetta kom mér mjög á óvart og virkilega gaman að vinna með Penguin og frábærum ritstjóra þeirra. Líka gaman að sjá hvernig hlutirnir ganga fyrir sig hjá svona stóru forlagi. Penguin er stærsti útgefandi Íslendingasagna í enskri þýðingu og auðvitað mikill heiður að vera hjá sama forlagi og Snorri Sturluson,“ segir Egill Bjarnason, blaðamaður og nú rithöfundur, en hann sendi frá sér sína fyrstu bók á dögunum, How Iceland changed the World, en hún kemur út á ensku hjá hinni virtu Penguin-bókaútgáfu í Bandaríkjunum.

„Upphaflega ætlaði pabbi að gefa bókina mína út hjá sínu litla forlagi, Sæmundi. Ég var farinn að sjá eftir að hafa byrjað á þessari vinnu því mér fannst þetta taka allt of langan tíma. Ég byrjaði á handritinu fyrir nokkrum árum og sá ekki fyrir mér að geta klárað þetta á engum ritlaunum. Til að freista þess að fá fyrirframgreiðslu sendi ég sýnishorn á umboðsmenn í Bandaríkjunum og ég fékk einn til að taka þetta að sér. Útgáfubransinn þar virkar þannig að um leið og maður er kominn með umboðsmann geta hjólin farið að snúast ansi hratt. Umboðsmaðurinn sendir þá sýnishornið víða og ef það er áhugi þá eru verk boðin upp og í mínu tilfelli átti Penguin hæsta boðið í útgáfuréttinn. Ég fékk því fyrirframgreiðslu sem dugði til að ég gat unnið við handritið í eitt og hálft ár í viðbót.“

Leitaði að meðalfrægum Íslendingum

Egill segir að hann hafi lengi langað til að skrifa Íslandssögu, af því hún eigi sér upphaf sem geri hana að náttúrulegri sögu á einhvern hátt.

„Þótt bókin segi frá hvernig Ísland breytti heiminum og áherslan í bókartitili sé kannski svolítið á heimssöguna, þá er kjarninn í frásögninni Íslandssagan. Þetta kom þannig til að ég var að vinna sem fréttaritari fyrir AP-fréttaveituna, The Associated Press, og ég fékk það verkefni að athuga hvort það væru einhverjir Íslendingar í gagnabanka minningargreina sem AP er með. Í slíkum gagnabönkum er aðallega núlifandi frægt fólk en inn á milli eru minna þekktir einstaklingar sem þó hafa sett sinn svip á samtímann, án þess að vera sögufrægar hetjur. Til dæmis sá sem fann upp kassettuna, frægt slagorð, startaði frægu fyrirtæki og fleira í þeim dúr. Slíkar frásagnir hafa mér alltaf þótt skemmtilegar og þess vegna fór ég að líta í kringum mig eftir meðalfrægum núlifandi Íslendingum og þeim sem tilheyra sögunni. Ég skoðaði hvar við Íslendingar höfum drepið niður fæti og hvort við ættum einhverjar tengingar. Til að segja sögu lítils lands þarf lesandi sem á ekki beinlínis hagsmuna að gæta í þeirri sögu að hafa eitthvert haldreipi sem er kunnuglegt og gefur tengingu við söguna.“

How Iceland Changed the World Bók Egils Bjarnasonar.

Óli blaðasali og fleira alþýðufólk

Egill segir að bókartitillinn hljómi vissulega rembingslegur, ef hann sé tekinn úr samhengi.

„Ég var mjög meðvitaður um að ég vildi ekki skrifa slíka bók. Ég var ekki að fara í einhverja risastóra markaðsherferð fyrir því hvað við erum frábær hér á Íslandi, heldur vildi ég segja söguna eins og hún er og gera það í léttum dúr. Ég vildi ekki setja neinn á stall. Þegar ég var að vinna þetta las ég allar þær Íslandssögur sem hafa komið út, en þar er aðallega vitnað í áhrifamenn hvers tíma, sem var ekki það sem ég hafði áhuga á að segja. Ég er miklu frekar að draga upp mynd af Íslandi í gegnum árin og leita í fjölbreyttari heimildir en hvað forsætisráðherra eða amtsmenn höfðu um málin að segja á sínum tíma. Þess vegna vitna ég í minna frægt fólk, alþýðufólk eins og Óla blaðasala,“ segir Egill og bætir við að það hafi krafist talsverðrar heimildarvinnu að skrifa bókina.

„Ég þurfti að afmarka efnið og fyrir vikið eru atriði úr Íslandssögunni sem náðu ekki inn, en ég reyni að drepa á þau flest. Þetta eru tíu afmarkaðir kaflar í heimssögunni sem Ísland hafði áhrif á, svo sem franska byltingin, fyrsta tunglferðin, stofnun Ísraelsríkis, úrslit síðari heimsstyrjaldar og jafnrétti kynjanna. Ég er blaðamaður og vinn þetta sem slíkur, ég nýti mér þá vinnu sem margir aðrir hafa lagt í og ég stend í þakkarskuld við sagnfræðinga. Ég set staðreyndir í nýjan búning, en auðvitað var líka heilmikil frumheimildarvinna. Þetta er blaðamannabók.“

Áhugi á lífinu hér á hjara veraldar

Dæmi um hvernig Egill setur hlutina í nýtt samhengi er t.d. þegar hann segir í bókinni að árið 1970 hafi búið svo fáir múslimar á Íslandi að þeir hefðu komist fyrir í einum Volvo og að verkamaður á norðlenskum sveitabæ hafi komist í fréttirnar fyrir það eitt að vera hörundsdökkur.

„Þetta er áhugavert fyrir fólk úti í heimi, enda er bókin gefin út á ensku. Ég er að reyna að setja þetta í þannig búning að fólk hafi áhuga á að fræðast um sögu þessa pínulitla ríkis sem Ísland er. Þess vegna vel ég þennan frásagnarhátt; að reyna að hafa þetta svolítið skemmtilegt og hafa þessa tengingu við heimssöguna. Ég er með kafla um sjálfstæðisbaráttu okkar og hann tengist kannski síst heimssögunni, en ég setti hann inn til að mynda eina heild um Íslandssöguna. Ég vildi spanna breidd, vitna í þekkt og óþekkt fólk, karla og konur. Það sem ég hef lært af því að hafa skrifað um Ísland fyrir útlönd undanfarin ár spilar inn í þessa frásögn,“ segir Egill, sem ekki aðeins skrifar fyrir AP, heldur líka fyrir New York Times, Al Jazeera English, Lonely Planet og Hakai Magazine.

„Ég hef komist að því að fólk vill miklu frekar heyra um það hvernig lífið er á þessum hjara veraldar en hvað einhver forsætisráðherra hefur að segja um gang heimsmála.“

Sjáið hvað við erum frábær

Egill segir það vissulega hvetjandi að Penguin gefi út bókina og hann sé nú þegar búinn að ámálga við þá aðra bókarhugmynd.

„Ég sagði samt við sjálfan mig að ég ætlaði aldrei að gera þetta aftur, ég þurfti að sitja sveittur við skriftir til að ná að skila á þeim tíma sem mér var settur. Auðvitað er ég ánægður með að bókin hefur selst vel og hún hefur verið að fá fína dóma í Bandaríkjunum, The New York Times Book Review kallar bókina „skemmtilega sérstaka“. Dreifingin er líka mikil, bókin fæst hjá öllum bóksölum í Bandaríkjunum og kemur líka út í Bretlandi í næsta mánuði, Ástralíu, Indlandi og öllum enskumælandi löndum. Þýðingarétturinn hefur verið seldur hingað og þangað, þar á meðal til Frakklands, en merkilegt nokk er ríkari áhugi hjá öðrum smáríkjum. Bókin fæst í Eymundsson hér á landi og í Bókakaffinu á Selfossi og í Ármúla og auðvitað á netinu. Ég hef fengið góð viðbrögð frá Íslendingum, sérstaklega ungu fólki, og bókin virðist henta vel sem gjöf fyrir erlenda vini. Kannski er einmitt fátt íslenskara en að gefa útlenskum vinum bók sem segir: Sjáið hvað við erum frábær, hér er bók sem sannar það.“

Viðtalið birtist fyrst í Morgunblaðinu fimmtudaginn 27. maí.