Ferðalög | Útivist | mbl | 25.3.2019 | 8:00 | Uppfært 8:42

Fjallaskíði heilla

FÍ fjallaskíðahópur á leið á Birnudalstind. Ljósmynd/FÍ

Aðferðirnar við að njóta á fjöllum eru fjölmargar og það veit Tómas Guðbjartsson fararstjóri og fjallakempa betur en flestir. Hann hefur frá barnsaldri þvælst um tinda, eggjar, skriður og kletta. Nýskriðinn úr menntaskóla var hann leiðsögumaður á fjöllum og beindi mest erlendum ferðamönnum í rétta troðninga og slóðir um allt hálendi Íslands.

Hin síðustu ár hefur Tommi eins og hann er kallaður stýrt fjallaskíðaprógrammi FÍ í félagi við Helga Jóhannesson við afar góðan orðstír en með þeim í sumum ferðanna er Hilmar Már Aðalsteinsson og stundum fleiri fararstjórar eftir stærð hópa.

Fjallaskíðamennska er mjög vaxandi grein innan FÍ og mæta æ fleiri í ferðir þeirra félaga sem opna fólki alveg nýja vídd í ferðalögum. Segja má að sprenging hafi orðið í þessari tegund ferðamennsku á síðustu árum. Tommi segir ástæðuna einfalda.

„Þú kemst hraðar yfir og nærð meiru út úr deginum. Það er miklu auðveldara að ganga á fjallaskíðum en tveimur jafnfljótum í snjó, ekki síst ef um lausamjöll eða blautan snjó er að ræða. Fjallaskíðin fara betur með líkamann, ekki síst á leiðinni niður, en þau minnka álag á hné, ökkla og mjaðmir.“

Skurðlæknirinn á fjallaskíðunum

Tommi veit vel um hvað hann talar þegar kemur að stoðkerfinu því á láglendinu starfar hann sem hjarta- og lungnaskurðlæknir á Landspítala og er að auki prófessor í skurðlæknisfræði við Háskóla Íslands. Tommi hefur vakið mikla athygli fyrir afköst í mikilvægum rannsóknum auk þess að leiðbeina gríðarlegum fjölda nemenda við læknadeild Háskólans við rannsóknir.

Þegar talinu er aftur vikið að skíðunum segir Tommi að á þeim séu minni líkur á að detta í sprungur en þegar menn fara gangandi þar sem skíðin dreifi álaginu.

„Svo er ferðin niður eins konar rúsína í pylsuendanum sem erfitt er að toppa. Svona heilt yfir ættu allir sem hafa gaman af vetrar- og vorferðum að íhuga fjallaskíði. Búnaðurinn er vissulega dýr en kostnaður fer lækkandi. Og þetta er góð fjárfesting sem endist,“ segir Tommi en í hans ætt hefur ástin á fjöllum og firnindum gengið frá kynslóð til kynslóðar. Guðbjartur Kristófersson faðir Tómasar var kennari og jarðfræðingur og fór mikið um landið með syni sínum og langafi Tomma var hinn frægi Vigfús Grænlandsfari Sigurðsson sem fyrstur Íslendinga þveraði Grænlandsjökul. Það var fyrir meira en heilli öld, árið 1912. Maður getur rétt ímyndað sér hvernig skíði hann hafði undir fótum sér á jöklinum.

„Sennilega er ég með eitthvert fjalla-DNA sem þarf að fá útrás á jöklum og fjöllum. Þetta er hreinlega lífsstíll og gefur mér mikla lífsfyllingu, en hjálpar mér líka að halda jafnvægi í krefjandi starfi sem skurðlæknir,“ segir Tommi.

Búnaðurinn gríðarlega mikilvægur

Það er að ýmsu að huga í aðdraganda ferðar en réttur útbúnaður er mikilvægastur. „Athuga þarf að skinn undir skíðin gleymist ekki og að þau passi á skíðin,“ segir Tommi. „Það þarf líka að passa að skórnir séu rétt stilltir fyrir skíðin og að stafir séu í lagi. Síðan má ekki gleyma réttum fatnaði og hlýjum auka vettlingum og hlýrri húfu en líka sólgleraugum og skíðagleraugum. Að minnsta kosti þrjú lög eiga við í öllum vetrarferðum,“ segir Tommi og er þá ekki að tala um nein popplög, heldur lögin í hlífðarklæðnaðinum. Farastjórar eru alltaf búnir GPS-tækjum og kortum og Tommi segir að alls ekki megi gleyma góða skapinu. Reyndar eru þeir það hressir Tommi og Helgi að það þarf að hafa mikið fyrir því að smitast ekki af fjallagleði þeirra tveggja.

Tommi er einn af fáum sem hefur skíðað niður snarbrattar brekkur Herðubreiðar. Ljósmynd/FÍ

Öryggið í öndvegi

Þeir Tommi og Helgi leggja gríðarlega áherslu á öryggið enda um vetrarferðir á fjöllum að ræða og gera verður ráð fyrir því að veður geti skipast í lofti og ýmsar hættur leynast í íslenskri náttúru allt árið um kring.

„Í fyrsta lagi þurfa allir þátttakandur að hafa ýli, snjóflóðastöng og létta skóflu meðferðis,“ segir Tommi. „Við gefum engan afslátt á því,“ segir hann og verður mjög ákveðinn í röddinni. „Fararstjórar eru búnir léttum fjallgöngureipum og sprungubjörgunarbúnaði. En markmiðið er jú að þurfa ekki að nota þennan búnað. Allir eru með göngubelti og létta ísöxi, auk mannbrodda. Í öllum ferðum FÍ eru með í för fararstjórar með mikla reynslu af svona ferðum og alltaf einhverjir með sprungubjörgunarréttindi. Allir fararstjórar eru búnir talstöðvum. Markmið ferðarinnar er samt að njóta útiverunnar og hafa gaman af ferðinni þótt öryggið sé alltaf haft í fyrrrúmi. Sem betur fer hafa þessar ferðir gengið nánast snurðulaust fyrir sig í þau ár sem ég hef staðið fyrir þeim.“

Fjallaskíðaferðir á Eyjafjallajökul hafa verið árlega síðustu ár og njóta mikilla vinsælda. Ljósmynd/FÍ

Útvörður íslenskrar náttúru

Tómas hefur látið til sín taka í umhverfisvernd og vakið landsathygli fyrir baráttu sína í þeim efnum. Hann segir að hin óspillta náttúra Íslands sé helsta kryddið í tilveruna og gefi honum orku, bæði líkamlega og ekki síður andlega.

„Að koma á svæði eins og Lónsöræfi, Kverkfjöll, Öskju og Hornstrandir hleður batteríin í fleiri mánuði. Þess vegna sækir maður þangað aftur og aftur,“ segir Tommi og verður dreyminn á svip. „Ég fékk hálendið beint í æð mjög ungur og dvaldi heilu sumrin í tjaldi í óbyggðum. Eftir að ég flutti heim fyrir fimmtán árum eftir tólf ára sérnám tók ég upp þráðinn með kollegum mínum og síðar FÍ sem hefur gefið mér mikið. Ég hef afar mikið að gera í minni vinnu en hef samt tekið frá tíma fyrir leiðsögn í ferðum FÍ. Það geri ég ekki fyrir peninga heldur er fátt sem gefur mér meira en að sýna fólki ósnortna náttúru landsins. Þakklátir ferðalangar eru mikil hvatning. Ég segi líka að þetta sé besta náttúruverndin, að sýna fólki landið og hvað það hefur upp á að bjóða. Náttúruvernd er tvímælalaust eitt að því sem ég brenn mest fyrir og hef gert síðan ég man eftir mér.“

Ferðirnar fram undan

Fram undan í vor og sumar eru sex spennandi fjallaskíðaferðir þar sem farið er á tinda með þeim Tomma og Helga sem gefa fólkið alveg magnað útsýni. „Við reynum að blanda saman ferðum sem teljast hefðbundnar fyrir fjallaskíðafólk, t.d á Heklu og Eyjafjallajökul,“ segir Tommi en bætir því svo við að þeir reyni um leið að brydda upp á nýjum leiðum, t.d. á Hvannadalshnjúk.

„Fyrir tveimur árum þveruðum við Öræfajökul í fjallaskíðaferð með FÍ, en það var í fyrsta skipti sem það var gert með hóp. Fórum þá upp Sandfellsleiðina og niður svokallaða Læknaleið í Kvísker. Við höfum líka skíðað niður fáfarnar leiðir eins og niður Smjörbrekkur á Eyjafjallajökli og þverað Snæfellsnes yfir bæði Helgrindur og Ljósufjöll.“

Þessar ferðir eru nú í boði:

Eyjafjallajökull, 30. mars. Óviðjafnanlegt útsýni og skíðabrekkur. Dagsferð.
Ljósufjöll, 13. apríl. Tilkomumikil tindaleið. Dagsferð.
Hvannadalshnjúkur í tvígang, 11. maí og 30. maí. Hæsti tindur landsins. Dagsferð.
Hekla, 15. júní. Á skíðum hjá rjúkandi gígnum. Dagsferð.
Hæstu tindar við Kjöl, 4. júlí (Í leiðsögn Brynhildar Ólafsdóttur og Róberts Marshall). Fjórir dagar.

„Fólk þarf alls ekki að vera í neinu súperformi til að skella sér með í þessar ferðir,“ segir Tommi, „en í fjallaskíðarprógrammi FÍ er yfirleitt um nokkuð krefjandi ferðir að ræða þar sem fólk þarf að vera í góðu formi og vera vant skíðum. Það er ekki ráðlegt að fara í þessar ferðir án þjálfunar eða hafa t.d. aldrei prófað fjallaskíði áður.“

Ótrúlega skemmtilegt sport

Tommi segir að ferðir á skíðum séu ótrúlega skemmtilegar og miklu auðveldari en margir haldi. „Þetta er einhver mesta bylting í ferðamennsku á síðastliðnum árum. Reyndar eignaðist ég mín fyrstu fjallasvigskíði fyrir 35 árum en síðan hafa orðið stórstígar framfarir sem hafa átt þátt í þeirri sprengju sem þetta sport er orðið. Þar koma við sögu léttari skíði og betri skinn, breiðari skíði sem fljóta vel á púðri eða blautum snjó, en sérstaklega þó betri og léttari skór og fullkomnari bindingar,“ segir Tommi.

„Vettvangurinn fyrir þetta sport, þ.e. snævi þakin fjöll með ómældu fjallalofti, er síðan eitthvað sem fáar aðrar íþróttagreinar geta státað af. Og síðast en ekki síst er það bara þannig að í þessu sporti er sérlega skemmtilegt fólk sem tekur sig ekki of alvarlega.“

Fjallaskíði Námskeið