Þjóðleikur í öllum landshlutum

Leik­list­ar­verk­efnið Þjóðleik­ur, sem Þjóðleik­húsið hleypti af stokk­un­um fyr­ir tíu árum, hef­ur vaxið og dafnað ár frá ári. Mark­miðið var frá upp­hafi skýrt og hef­ur ekk­ert breyst: Að tengja Þjóðleik­húsið á lif­andi hátt við ungt fólk, 13-20 ára, á lands­byggðinni og efla þannig bæði áhuga þess og þekk­ingu á list­form­inu.

„Verk­efnið, sem er tví­ær­ing­ur, hófst á Aust­ur­landi, en hef­ur síðan breiðst út til sex annarra lands­hluta; Suður­lands, Reykja­ness, Vest­ur­lands, Vest­fjarða, Norður­lands eystra og Norður­lands vestra. Með leik­hópa Þjóðleiks í öll­um lands­hlut­um er hringn­um nú lokað,“ seg­ir Björn Ingi Hilm­ars­son, leik­ari, leik­stjóri og deild­ar­stjóri barna- og fræðslu­starfs Þjóðleik­húss­ins, og held­ur áfram:

„Fyr­ir­komu­lagið er með þeim hætti að annað hvert ár eru þrjú eða fjög­ur þekkt, ís­lensk leik­skáld feng­in til að skrifa krefj­andi og spenn­andi leik­rit fyr­ir ungt fólk. Í sam­ráði við leiðbein­anda leik­hóps­ins, sem verður að vera eldri en tví­tug­ur, velja ung­menn­in síðan eitt verk­anna til að setja upp í sinni heima­byggð og njóta til þess stuðnings fag­fólks frá Þjóðleik­hús­inu. Á vor­in er svo alltaf mikið um dýrðir þegar blásið er til leik­list­ar­hátíðar þar sem leik­hóp­ar, sem oft eru nokkr­ir í hverj­um lands­hluta, koma sam­an og hver og einn sýn­ir sína upp­færslu. Hátíðin er vett­vang­ur fyr­ir leik­hóp­ana að sýna sig og sjá aðra og ræða sam­an um leik­list og leik­rit. Á hátíðinni sjá leik­ar­ar og áhorf­end­ur glögg­lega hversu ólík­ar leiðir hægt er að fara að ein­um og sama text­an­um,“ seg­ir Björn Ingi í viðtali sem birt­ist í Morg­un­blaðinu í dag. 

Verk­efn­is­stjóri frá Dal­vík

Björn Ingi er verk­efn­is­stjóri Þjóðleiks og tók hann við starf­an­um af Vig­dísi Jak­obs­dótt­ur, sem að hans sögn á bæði heiður­inn af hug­mynd­inni og fram­tak­inu. „Þjóðleik­ur á sér fyr­ir­mynd í Þjóðleik­hús­inu í London, en er á all­an hátt lagaður að ís­lensk­um aðstæður. Mér er bæði ljúft og skylt að leggja mitt af mörk­um sem starfsmaður Þjóðleik­húss­ins til að efla leik­list­ar­starf meðal ungs fólks í dreif­býl­inu. Sjálf­ur er ég frá Dal­vík, þar sem ég tók þátt í leik­list þegar ég var ung­ling­ur, og hefði gjarn­an viljað vera með í svona verk­efni,“ seg­ir Björn Ingi og bæt­ir við að oft­ast teng­ist Þjóðleik­ur leik­list­ar­starfi skól­anna.

Á tíu árum hafa nokk­ur leik­skáld þjóðar­inn­ar samið sam­tals fjór­tán leik­rit sér­stak­lega fyr­ir Þjóðleik og mörg hundruð ung­menni hafa verið virkjuð til þátt­töku í upp­setn­ingu þeirra. „Í til­efni af tíu ára af­mæl­inu ætl­um við að líta yfir far­inn veg og bjóða unga fólk­inu upp á „brot af því besta“ ef svo má að orði kom­ast,“ seg­ir Björn Ingi og á við að leik­rit­in fjög­ur sem valið stend­ur um að þessu sinni séu ekki splunku­ný af nál­inni. Enda hafi þau verið skrifuð á mis­mun­andi tím­um og verið sett upp af leik­hóp­um Þjóðleiks á árum áður.

Leik­rit­in sem urðu fyr­ir val­inu og leik­hóp­arn­ir setja upp á loka­hátíðinni næsta vor eru Tjaldið eft­ir Hall­grím Helga­son, Eft­ir lífið eft­ir Sig­trygg Magna­son, Dúkku­lísa eft­ir Þór­dísi Elvu Þor­valds­dótt­ur og Íris eft­ir þau Bryn­hildi Guðjóns­dótt­ur og Ólaf Egil Eg­ils­son.

Ólík viðfangs­efni

Spurður af hverju ein­mitt þessi verk hafi verið val­in og hvort þau eigi eitt­hvað sam­merkt svar­ar Björn Ingi að þau hafi öll ákveðna skír­skot­un til sam­tím­ans, feli í sér áskor­un í upp­færslu og séu ein­fald­lega bæði skemmti­leg og áhuga­verð. „Viðfangs­efn­in eru ólík, en leik­rit­in eiga það sam­eig­in­legt að hverf­ast um ungt fólk og ýmis mál­efni sem á því brenna. Und­ir­tónn­inn er á stund­um al­var­leg­ur. Til dæm­is skrifaði Hall­grím­ur Tjaldið í kjöl­far nokk­urra nauðgun­ar­mála sem upp komu á úti­hátíðum og legg­ur út af hinu svo­kallaða Gillzenegger -máli, þar sem stúlka kærði nauðgun, en málið var látið niður falla. Svo notuð séu orð leik­skálds­ins þá spegl­ar leik­ritið þann mis­kunn­ar­lausa „lög­fræðilega“ veru­leika, sem stund­um get­ur staðið í hróp­legri and­stöðu við það sem í raun og veru gerðist,“ seg­ir Björn Ingi og stikl­ar á stóru um hin þrjú verk­in:

„Dúkku­lísa eft­ir Þór­dísi Elvu fjall­ar um unga stúlku sem verður ólétt eft­ir skóla­bróður sinn. Íris þeirra Bryn­hild­ar og Ólafs Eg­ils á sér marg­ar, ólík­ar hliðar, stund­um er hún glaða stelp­an, stund­um agress­í­va stelp­an eða stelp­an í rugl­inu svo dæmi séu tek­in. Í leik­riti Sig­tryggs, Eft­ir lífið, er sögu­sviðið sam­nefnd­ur staður þar sem gam­alt fólk sem deyr end­ur­holdg­ast í fimmtán ára ung­ling­um og mögu­lega af gagn­stæðu kyni en það var í lif­anda lífi.“

Aug­ljós ávinn­ing­ur

Varðandi leik­ritið Íris bend­ir Björn Ingi á að þótt verkið fjalli um eina stelpu bjóði það upp á að marg­ar leik­kon­ur fari með hlut­verkið. „Eða strák­ar, ef því væri að skipta, enda höf­und­arn­ir æv­in­lega opn­ir fyr­ir sam­tali. Leik­rit Þjóðleiks bjóða alla jafna upp á mörg hlut­verk, enda mik­il­vægt að fá sem flesta til þátt­töku. Krist­ín Gests­dótt­ir, kenn­ari og leiðbein­andi frá upp­hafi Þjóðleiks, skrifaði MA-rit­gerð um verk­efnið og kemst að sömu niður­stöðu og fjöldi rann­sókna að þátt­taka ung­menna í ferli af þessu tagi sé vald­efl­andi og hjálpi þeim að setja sig í spor annarra.“

Ann­ars seg­ir Björn Ingi að ávinn­ing­ur Þjóðleiks sé afar fjölþætt­ur. Áhrif­in blasi við í aukn­um áhuga ungs fólks á leik­húsi og af­stöðu til þess á þeim landsvæðum sem verk­efnið hef­ur náð til. Þar hafi skól­ar líka í aukn­um mæli boðið upp á valáfanga í leik­list og orðið hafi til frjór vett­vang­ur sam­vinnu kennarra og annarra sem áhuga hafa á að vinna að leik­list með ungu fólki.

„Svo má ekki gleyma því að oft vant­ar mót­vægi við mögu­leik­ana sem standa til boða í íþrótt­um. Leik­list­in er góður kost­ur og ábyggi­lega betri fyr­ir marga,“ seg­ir Björn Ingi.