Skilningurinn liggur handan orða

„Komandi starfsár einkennist af kvenorku auk þess sem við tökumst á við klassíkina,“ segir Erna Ómarsdóttir, listdansstjóri Íslenska dansflokksins (Íd). Á komandi starfsári frumflytur Íd á Íslandi fjögur ný verk eftir fimm listakonur; Katrínu Gunnarsdóttur, Elinu Prinen, Önnu Þorvaldsdóttir, Ernu Ómarsdóttur og Höllu Ólafsdóttur. Fyrstu tvær frumsýningar ársins, Þel eftir Katrínu og Rhythm of Poison eftir Pirinen, eiga það sameiginlegt að vera frumsköpun.

Seinni tvær sýningar ársins, Aiõn eftir Ernu og Önnu og Rómeó + Júlía eftir Ernu og Höllu við tónlist Sergejs Prokofiev voru frumsýndar á erlendri grundu á síðasta sýningarári og eiga það sameiginlegt að vera báðar unnar í samstarfi við sinfóníuhljómsveitir.

„Það var ekki meðvituð ákvörðun að konur yrðu svona áberandi þennan veturinn heldur raðaðist þetta svona þegar ég fór að skoða alla boltana sem ég var með á lofti. Ég er sífellt með margar hugmyndir í kollinum en verkefnin þurfa mislangan meðgöngutíma áður en þau verða að veruleika,“ segir Erna í viðtali sem birtist fyrst í Morgunblaðinu fyrir skemmstu.

Nekt á forsendum listarinnar

Þel eftir Katrínu Gunnarsdóttur verður frumsýnt á Nýja sviði Borgarleikhússins 20. september. „Mér fannst kominn tími til að fá Katrínu til að semja fyrir okkur, en hún hefur getið sér gott orð sem danshöfundur,“ segir Erna, en Þel er fyrsta verkið sem Katrín semur fyrir Íd. „Katrín lýsir verkinu sem lífveru og líkama hóps sem fléttast saman, hlustar og leitar að samstöðu í gegnum endurteknar umfaðmandi athafnir í hreyfingum og söng, sem skapar þannig samhug og nánd sín á milli,“ segir Erna og bendir á að orðið þel hafi ýmsar merkingar. „Það getur vísað í vinaþel, mjúku ullina sem er næst skinninu og gljáandi himnuna sem klæðir ýmis holrúm líkamans innan og mörg kviðarholslíffæri utan,“ segir Erna og tekur fram að Eva Signý Berger muni sjá um hönnun á búningum og sviðsmynd, en þær Katrín hafi unnið vel saman í gegnum tíðina.

Á hlaupaársdegi 2020 frumflytur Íd verk eftir finnska danshöfundinn Elinu Pirinen sem nefnist Rhythm of Poison. „Leiðir okkar Elinu hafa reglulega legið saman á hátíðum erlendis. Hún býr yfir góðri orku sem manneskja og listamaður sem skilar sér í verkum hennar sem eru skemmtilega líkamleg og ögrandi,“ segir Erna og tekur fram að Pirinen sé orðin vel þekkt fyrir sinn einstaka stíl innan evrópsku danssenunnar. „Í verkum sínum er hún að vinna með slef, sem er mjög eðlilegur hluti af líkamanum en hefur ekki mikið verið sýnilegt á virðulegum danssviðum,“ segir Erna og tekur fram að hún hafi lengi verið heilluð af líkamanum og því sem við sjáum ekki dags daglega á sviði. „Eftir útskrift gerði ég til dæmis dansverk þar sem ég dansaði með brjóstunum, enda er hægt að dansa með öllum líkamanum, hvort heldur það að eru raddböndin, augun og brjóstin. Mér fannst bæði valdeflandi og frelsandi að öskra úr mér lungun á brjóstunum,“ segir Erna og tekur fram að sér finnist áhugavert að vinna með nekt þegar það sé gert á forsendum listarinnar en ekki markaðsafla.

Tónlistin leið inn í aðrar víddir

Íd og Sinfóníuhljómsveit Íslands (SÍ) frumflytja á Íslandi verkið Aiõn eftir Ernu Ómarsdóttur og Önnu Þorvaldsdóttur í Eldborg 1. apríl á næsta ári undir stjórn Önnu Maríu Helsing hljómsveitarstjóra. Verkið var pantað af Íd, SÍ og Sinfóníuhljómsveit Gautaborgar og frumsýnt í Gautaborg í maí við góðar viðtökur. „Áður en við Anna byrjuðum að vinna saman hafði ég um lengri tíma dansað við tónlist hennar sem er þess eðlis að hún fer með mann í einhverjar aðrar víddir. Það er svo mikið rými í tónlist hennar sem veitir mér sem dansara mikinn innblástur,“ segir Erna. Aðspurð segir hún Aiõn vera innblásið af abstrakt hugsun um tímann og ferðalag milli vídda, en titill verksins er fenginn úr grísku og vísar til eilífðarinnar.

Erna Ómarsdóttir bregður á leik fyrir framan styttuna Leikslok eftir Einar Jónsson í höggmyndagarði listamannsins á Skólavörðuholtinu. mbl.is/Arnþór Birkisson

„Við erum að skoða farangurinn sem aldirnar hafa hlaðið á líkamann, lífið og náttúruna,“ segir Erna og tekur fram að sem tónskáld hugsi Anna tímann ekki sem línulegt fyrirbæri. „Verkið felur í sér áhugavert samtal milli dans og tónlistar,“ segir Erna, en danshópurinn dansar innanum hljóðfæraleikarana sem staðsettir eru á sviðinu. „Það er mjög áhugavert og lærdómsríkt að fara inn í aðrar menningarstofnanir og reyna að skilja hvernig þær vinna – í þessu tilviki hvernig er að vera hljóðfæraleikari í sinfóníuhljómsveit,“ segir Erna og tekur fram að útkoman hafi reynst óhemjufalleg.

„Við fengum nokkrar æfingar með SÍ í vor áður en við héldum til Gautaborgar. Það kom mér skemmtilega á óvart hversu opnir hljóðfæraleikararnir voru fyrir tilraunum og hikuðu ekki við að skríða með hljóðfæri sín um gólfið strax á fyrstu æfingu,“ segir Erna og tekur fram að hún gæti þess vandlega að pína aldrei neinn til neins í sköpunarferlinu.

„Við Anna höfðum aldrei unnið saman áður þannig að þetta var mikil óvissuferð en frábært að fá að kynnast henni því hún er alveg ótrúleg,“ segir Erna og tekur fram að það sé mikill fengur að hafa fengið Önnu Maríu Helsing hljómsveitarstjóra að verkefninu, en hún stjórnar líka lokafrumsýningu ársins sem er Rómeó + Júlía eftir Ernu Ómarsdóttur og Höllu Ólafsdóttur sem frumsýnt verður í Hofi á Akureyri 6. júní.

Með afbygginguna að vopni

Að sögn Ernu var Rómeó + Júlía upphaflega skapað í samstarfi við dansara Gärtnerplatz-leikhússins í München 2018. „Ég fæ mjög mikið af tilboðum um að vinna sýningar, halda vinnusmiðjur og kenna erlendis, en tek slíkt yfirleitt ekki að mér nema ég sjái tengingu við Íd,“ segir Erna og tekur fram að gaman verði að þróa verkið í samstarfi við dansara Íd. Sýningin er samstarfsverkefni Íd og Sinfóníuhljómsveitar Norðurlands með aðkomu Listahátíðar í Reykjavík og Þjóðleikhússins.

„Umfjöllunarefnið var í mínum huga eins fráhrindandi og það var spennandi,“ segir Erna og bendir á að harmleikur Shakespeares í formi balletts við tónlist Prokofievs eigi sér langa uppsetningarsögu sem móti viðtökur dansaranna. „Við nálguðumst efniviðinn með afbygginguna að vopni og brutum harmleikinn niður í fjölmargar frásagnir sem gerast samhliða svo úr verður veröld full af lostafullri þrá, líkamsvessum og logandi eldtungum.“

Mikil verðmæti í samstarfi

Auk ofangreindra fjögurra sýninga mun Íd halda áfram með dúettaröðina sína, sem kynnt verður síðar, og fara í nokkrar sýningarferðir út fyrir landsteinana. „Við sýnum Pottþétt myrkur í Hong Kong í lok október og Bilbao á Spáni í nóvember, Black Marrow í London í maí og Aiõn á Arctic Arts Festival í Harstad í Norður-Noregi í júní. Það felast mikil verðmæti í samstarfi við erlendar menningarstofnanir og hátíðir, enda mikilvægt að vera í skapandi samtali við erlendar stofnanir,“ segir Erna og áréttar að af fjárhagslegum ástæðum geti Íd ekki þegið boð um sýningarhald erlendis nema sá sem bjóði fjármagni ferðina að fullu. „Ég held að við séum eina ríkisrekna listastofnunin sem öflum stórs hluta okkar sjálfsaflafjár erlendis frá.“

Líkaminn þarf gott pláss

Athygli vekur að verkefni starfsársins eru sýnd í nokkrum ólíkum rýmum. Aðspurð segir Erna mikilvægt að finna hverju verkefni fyrir sig sýningarhúsnæði við hæfi auk þess sem þetta helgist af því að Íd eigi enn ekki eigið húsnæði. „Okkur dreymir enn um eigið húsnæði sem rúma myndi bæði æfinga- og sýningaraðstöðu,“ segir Erna og tekur fram að hún bindi vonir við það að húsnæðið finnist fyrr en seinna. „Það standa ýmis rými tóm í dag sem gætu nýst okkur með fáeinum breytingum svo sem að setja dansgólf og koma upp nokkrum sturtum. Við þurfum gott pláss til þess að hafa rými fyrir líkamann. Auk þess þarf að vera góður sköpunarandi í húsinu,“ segir Erna og bendir á að ákveðinn misskilningur ríki um að danshúsið sé þegar komið eftir að Reykjavíkurborg aðstoðaði Dansverkstæðið að fá æfingahúsnæði.

„Meðvitundin um mikilvægi dansins er að aukast. Sérstaða dansins er hversu líkamlegur hann er,“ segir Erna og bendir á að líkaminn sé fær um að miðla hlutum sem ekki sé hægt að fanga á blað. „Dansinn þarf heldur ekki að skiljast með höfðinu heldur með líkamanum. Líkaminn býr yfir reynslu ára og alda í líkamsminninu,“ segir Erna og bendir á að áhugavert sé að fá þetta staðfest með nýlegum vísindarannsóknum. „Þó að hægt sé að skrifa og tala um dans liggur skilningurinn á endanum handan orðanna.“