Fatou Sanneh var fjórtán ára gömul þegar hún yfirgaf heimili sitt í Gambíu og næstu nítján mánuði var hún á flótta. Ástæðan fyrir því að Fatou ákvað að flýja var að það átti að gefa hana í hjónaband með eldri manni sem var búsettur í Noregi.

Nú er hún 18 ára gömul og búsett á Sikiley. Án atvinnu og ekki í skóla því hún er skilgreind sem fullorðin manneskja sem á að sjá um sig sjálf. Á stað þar sem atvinnuleysi mælist um 50% hjá ungu fólki.

Hún er þrátt fyrir allt þakklát fyrir að vera á lífi því það er ekki sjálfgefið þegar fólk er á flótta í Afríku. Sérstaklega ekki eftir að komið er til Líbýu. Landi sem lýst er sem helvíti af fólki sem þekkir það af eigin raun að koma þangað sem flóttafólk.

Draumur hennar er enn sá sami og hann var áður en hún lagði af stað. „Mig langar að verða kokkur. Ég elska að búa til mat og ég hef eldað mat frá því ég var lítil stelpa eða allt frá því að pabbi lét sig hverfa og skildi mömmu eftir með okkur börnin,“ segir hún í samtali við blaðamann í Palermo á Sikiley nýverið.

Að sögn Fatou var fjárhagur fjölskyldunnar mjög slæmur og mamma hennar gat ekki framfleytt sér og börnunum þremur án aðstoðar. Fatou reyndi að styðja móður sína eins og henni var unnt. Með því að gæta yngri systkina, elda og þrífa. Þegar maðurinn óskaði eftir því að fá að kvænast Fatou samþykkti móðir hennar ráðahaginn.

Leiðin sem Fatou Sanneh fór til þess að komast undan þvinguðu hjónabandi í heimalandinu. mbl.is/Kristinn Garðarsson

14 ára á leið í þvingað hjónaband

„Ég var fjórtán ára og bara barn. Ég vildi ekki giftast þessum gamla karli enda hefur engin 14 ára stelpa með réttu ráði áhuga á að ganga í hjónaband. Hvað þá með einhverjum karli í Noregi.

Ég leitaði því til konu sem ég þekkti og bað hana um að hjálpa mér. Í mínum huga var ekkert annað í boði en að flýja. Þegar hún spurði mig hvert ég vildi fara þá vissi ég það ekki. Eina sem ég vissi var að ég varð að forða mér. Ef mér tækist að komast frá Gambíu væri einhver möguleiki fyrir mig að fá aðstoð og sleppa undan því að vera þvinguð í hjónaband,“ segir Fatou.

Í febrúar 2015 lagði hún af stað með rútu frá Gambíu og fór með henni til Senegal og þaðan lá leiðin til Malí. Vinkona hennar borgaði fargjaldið þangað en eftir það var Fatou ein á báti.

Fyrstu tvær næturnar í Malí svaf Fatou á götunni því hún var peningalaus – í raun allslaus og mállaus þar að auki þar sem önnur tungumál eru töluð í Malí en Gambíu. Því þrátt fyrir að hafa fengið sjálfstæði frá Bretum er enska enn opinbert tungumál landsins. Auk þess tala Gambíubúar nokkur önnur tungumál. Allt eftir bakgrunni fólks.

Stjórnvöld á Ítalíu hafa hert til muna reglur sem gilda um komu flóttafólks til landsins. Á Sikiley eru skiptar skoðanir meðal íbúa varðandi komu flóttafólks. mbl.is/Gúna

Ekki vinna fyrir stelpur

Eftir tvo daga ráfandi um götur borgarinnar gaf Fatou sig á tal við mann sem rak bílaverkstæði. Hann talaði bambara en sú tunga er töluð í nokkrum ríkjum Afríku, þar á meðal Gambíu þrátt fyrir ólík blæbrigði milli landa. Svona svipað og fyrir Norðmenn og Svía að tala saman.

Maðurinn sagði að það væri ekki fyrir stelpur að vinna á verkstæði en Fatou grátbað hann um að ráða sig í vinnu og samþykkti hann það að lokum. Þar vann hún við að þrífa bíla í nokkra daga og fékk alltaf smá pening í lok dags og gat þannig safnað fyrir rútufargjaldi til höfuðborgar Níger, Niamey, með stuttri viðkomu í Búrkína Fasó.

„Aftur var ég á götunni án þess að vita hvað ég ætti að gera. Nú bara í nýju landi, Níger. Fólk starði á mig á götum úti þar sem ég var ekki klædd eins og flestar konur í Niamey. En konur þar hylja yfirleitt andlit sitt með slæðu og klæðast skósíðum kuflum. Heppnin var með mér þegar ég hitti mann sem talaði tungumál sem ég tala líka, wolof, en hann var frá Senegal. Ég sagði honum sögu mína og hann bauð mér starf á heimili sínu við að aðstoða eiginkonu hans,“ segir Fatou.

Þar leið mér vel

Fatou dvaldi hjá þeim í tvo mánuði og annaðist öll heimilisstörf, eldaði og þreif. Henni leið mjög vel á heimilinu og þau voru góð við hana, að sögn Fatou þegar blaðamaður ræddi við hana nýverið í Palermo á Sikiley.

„En ég vildi halda ferðinni áfram þannig að þau hjálpuðu mér við að komast á næsta stað þar sem ég dvaldi í viku hjá kunningjum þeirra sem búa rétt við landamæri Líbýu. Strax þar varð ég uggandi um það sem biði mín hinum megin við landamærin því þarna sá ég mikið ofbeldi,“ segir hún.

Líbýa er gríðarlega hættulegt land, ekki síst fyrir ungar stúlkur, segir Fatou og ekki óhætt fyrir mig að vera þar ein á ferli, bætir hún við. „Á aðeins tveimur vikum kláruðust allir peningarnir mínir og ég ákvað því að taka áhættuna og koma mér úr húsi, klædd í níkab (hylur allan líkamann nema augu) í fylgd með strák frá Senegal.

Í tvo mánuði unnum við saman, ég eldaði og hann seldi matinn og þannig tókst mér að kaupa mér far frá landamærunum til Trípólí, höfuðborgar Líbýu,“ segir Fatou.

Höfuðstöðvar strandgæslunnar í hafnarborginni Catania á Sikiley. mbl.is/Gúna

Í klóm glæpamanna

Þangað komst hún hins vegar ekki í fyrstu tilraun því hún lenti í höndum glæpamanna og endaði í Sabha, sem er 640 km suður af Trípólí. „Þar var ég í nokkra mánuði og var haldið í hálfgerðu fangelsi. Ástandið var skelfilegt. Við vorum svo mörg og okkur leið skelfilega. Á meðan ég var þarna frömdu einhverjir úr hópnum sjálfsvíg eða voru drepnir þegar þeir reyndu að flýja,“ segir hún og það tekur mjög á hana að rifja upp þessa mánuði sem hún var föst í Líbýu.

Allt snýst um peninga hjá glæpamönnum sem notfæra sér neyð flóttafólks og tókst Fatou að fá einn þeirra til að lána sér síma svo hún gæti hringt og útvegað peninga.

„Ég hringdi í fjölskylduna sem ég var hjá fyrst eftir komuna til Líbýu og þau báðu mig um að útvega heimilisfangið þar sem ég var í haldi svo þau gætu sent hjálp. Ég bað manninn um að gefa mér það undir því yfirskini að fjölskyldan ætlaði að senda þangað peninga,“ segir Fatou.

Seld á milli manna

Henni tókst að koma skilaboðunum áfram og hjónin báðu hana um að hafa varann á sér, sérstaklega að næturlagi og sæta lagi þegar hún fengi merki um að hennar væri beðið. Um miðja nótt barst ljósmerkið sem Fatou hafði beðið eftir og henni tókst að strjúka.

Fatou segir að þarna hafi hún talið að sér væri borgið en raunin varð önnur á leið hennar til Trípolí.

„Mér var rænt að nýju og nú voru mér allar dyr lokaðar því það gat enginn útvegað peninga til að kaupa mig lausa. Ég þorði ekki að reyna að flýja því þeir sem það reyndu voru annaðhvort drepnir eða aflimaðir með sveðjum.

Lögreglan hafði hins vegar komist á snoðir um starfsemina í húsinu og ákváðu eigendurnir að losa sig við okkur og selja til þess að komast sjálfir undan fangelsi. Ég var seld til manns sem var skelfilegur og eina leiðin til að kaupa sig í burtu var að borga tvöfalda þá fjárhæð sem hann hafði greitt fyrir mig,“ segir Fatou.

Þrír dagar án matar og vatns í eyðimörkinni

Fatou var í haldi þessa manns um tíma en tókst loks að flýja ásamt tveimur öðrum. Þau héldu út í eyðimörkina án vatns og matar og það var ekki fyrr en eftir þrjá daga sem þeim var bjargað ef hægt er að tala um björgun.

Því tveir menn á vörubíl tóku þau upp í bílinn og fór annar þeirra með Fatou heim til sín en hinn maðurinn tók félaga hennar. Maðurinn leit á hana sem sína eign, hún var beitt líkamlegu og andlegu ofbeldi auk kynferðislegs ofbeldis.

Minningarnar eru svo sárar að Fatou treystir sér ekki til þess að rifja þetta tímabil í lífi sínu upp en á þessum tíma var hún fimmtán ára gömul. Líkt og gildir um mansal þá var eina leiðin til að losna lifandi sú að borga.

„Hann heimtaði að ég borgaði honum lausnargjald en ég átti enga peninga. Þegar hann fór að heiman þá læsti hann mig inni en einn daginn var heppnin með mér því hurðin hafði ekki læst almennilega og ég náði að forða mér enn einu sinni á flótta. Þarna var ég ráfandi ein um göturnar allslaus. Ég talaði ekki tungumálið og var að lokum handtekin af lögreglunni sem varpaði mér í fangelsi.“

Flóttafólk í Líbýu. AFP

Hélt að þetta væri hennar síðasta

Um 400 fangar voru í sömu álmu og Fatou og fengu fangarnir lítið sem ekkert að borða eða drekka. Nánast daglega dó einhver en Fatou var í þessu fangelsi í mánuð.

„Ég hélt að þetta væri mitt síðasta enda ekki hægt að lýsa ástandinu fyrir fólki sem hefur ekki upplifað það að vera lokað inni með fólki sem smátt og smátt missir geðheilsuna eða deyr.“

Fatou var flutt í annað fangelsi og var þar í lengri tíma. Hún segir að þar hafi fangarnir nánast ekkert fengið að borða og fólk hrundi niður vegna vannæringar.

„Ég stóð vart undir mér lengur vegna vannæringar og ég hefði alveg eins getað verið dauð. Enda þráði ég að deyja og taldi að það væri eina lausnin til þess að losna úr þessu helvíti. Ég var lifandi dauð.

Ef ítölskum stjórnvöldum er alvara með því að senda fólk aftur til Líbýu þá geta þau alveg eins drepið fólkið hér á Sikiley. Því það eina sem bíður fólks er dauði eða þrælahald. Líbýumenn hafa engan áhuga á að fá snauða flóttamenn senda aftur til baka frá Ítalíu þó svo að ítölsk stjórnvöld ætli að greiða með þeim,“ segir hún.

Eina leiðin að borga sig út

Hennar eina von var að fá einhvern til þess að reiða fram það fé sem þurfti til að múta fangavörðum til að sleppa út. Nígerískur maður bauð Fatou að greiða fyrir lausn hennar og fargjaldið yfir Miðjarðarhafið. Hún gæti endurgreitt þegar til Evrópu væri komið.

Fatou segist hafa sagt manninum að hún gæti ekki lofað að greiða til baka því framtíð hennar væri algjörlega óviss. Hann lét hana fá miða með upplýsingum, símanúmer og Facebook-aðgang sem hún átti að hafa samband við þegar hún væri komin á áfangastað.

En Fatou vissi sem var að það gæti þýtt að hún yrði seld í vændi eða annan þrældóm og hún ákvað að taka áhættuna og henda miðanum.

„Í sannleika sagt þá hafði ég ekki hugmynd um hvort ég kæmist lífs af og hvort ég hefði ráð á að endurgreiða. En ég vissi hvað biði mín ef ég hefði samband – að vera seld mansali, í vændi eða eitthvað annað. Líkt og hefur verið gert við margar konur og stelpur frá Nígeríu og Kamerún,“ segir hún en maðurinn og fólkið sem hann starfar með hefur ekki enn haft uppi á Fatou sem hefur verið á Sikiley í rúm tvö ár.

Við komuna til Sikileyjar var hún fyrst eina viku í móttökubúðum og þaðan fór hún á heimili fyrir börn á flótta skammt fyrir utan Palermo. Þar var hún í átján mánuði og gekk í skóla þar en skólaganga hennar hafði verið stopul áður en hún flúði að heiman 14 ára gömul og engin þessa 19 mánuði sem hún var á flótta.

Chiara Saturnino starfar fyrir UNICEF í Palermó á Sikiley en Fatou Sanneh tekur þátt í verkefni á vegum UNICEF sem fjallað verður um nánar síðar í þessum greinaflokki. mbl.is/Gúna

Enga vinnu að fá og minningarnar sækja á

Í tæpa átta mánuði hefur hún búið í bænum Bagheria sem sem er einnig stutt frá Palermo á, heimili fyrir flóttafólk. Hún lauk grunnskólanámi í sumar, skömmu fyrir 18 ára afmælisdaginn, og dreymir um að verða kokkur í framtíðinni en þar sem hún er orðin átján ára á hún ekki lengur rétt á skólagöngu og þarf að sjá fyrir sér sjálf.

Illa gengur að fá launaða vinnu en hún eyðir lunganum úr deginum í að ganga á milli fyrirtækja og sækja um vinnu. Fatou segir það versta að hafa ekkert að gera því þá sæki minningarnar á hana. Minningar sem hún vilji gleyma en það er ekki auðvelt þegar hún veit ekki neitt hvað bíður hennar í framtíðinni.

Hún hefur eignast vini á Sikiley en flestir þeirra eru flóttamenn frá Afríku líkt og hún. Fatou, sem fékk alþjóðlega vernd á Ítalíu, þarf ekki að hafa áhyggjur af því að vera vísað úr landi líkt og þeir sem fengu dvalarleyfi af mannúðarástæðum í tíð fyrri ríkisstjórnar.

Því núverandi ríkisstjórn hefur það á stefnuskrá sinni að hætta að veita slík leyfi og þau sem þegar hafa verið veitt verða ekki endurnýjuð.

Flóttafólkið kemur á alls konar bátum til Evrópu. Þessi bátur strandaði á Sikiley í ágúst. AFP

Líbýa verst af öllu  

Flóttafólki sem kemur til Evrópu hefur fækkað jafnt og þétt undanfarin tvö ár. Flestir þeirra sem koma til Sikileyjar eru frá Túnis, Erítreu, Súdan og Nígeríu. Algengt er að fólk greiði glæpamönnum um 600 þúsund krónur fyrir það eitt að fara yfir landamærin til Líbýu en landið er eitt hættulegasta land heims og fólk sem blaðamaður ræddi við á Sikiley segir dvölina þar þá erfiðustu á flóttanum. Í raun hafi þau verið öruggari um líf sitt á siglingunni yfir Miðjarðarhafið en tæplega tvö þúsund flóttamenn hafa drukknað á þessari siglingaleið það sem af er ári.

Flestir þeirra sem koma frá Vestur-Afríku eru unglingspiltar eða ungir karlar. AFP

Í greinum sem birtar verða í Morgunblaðinu og mbl.is á næstu vikum verður rætt við ungmenni frá nokkrum ríkjum Afríku auk starfsmanna hjálparstofnana á Sikiley.

Ýmsar breytingar hafa verið gerðar á reglum sem gilda um móttöku fólks sem sækir um vernd á Ítalíu undanfarna mánuði og eru margir uggandi um sinn hag. Til stendur að herða reglurnar enn frekar en fáir, ef nokkur, vita nákvæmlega hvernig frumvarpið mun hljóða þegar það kemur fyrir ítalska þingið. Einhverjar þeirra breytinga sem hafa verið gerðar standast ekki alþjóðleg lög að sögn hjálparstarfsmanna.

AFP