Orðanotkunin fullkomlega eðlileg

Alþingiskosningar 2024 | 1. desember 2024

Orðanotkunin fullkomlega eðlileg

Ei­rík­ur Rögn­valds­son, pró­fess­or emer­it­us í ís­lenskri mál­fræði, segir orðanotkunina og beyginguna „kosningaköffum“ ekki bara vera rétta, heldur einu hugsanlegu myndina af þágufalli fleirtölu orðsins kosningakaffi, sé fleirtalan á annað borð notuð. 

Orðanotkunin fullkomlega eðlileg

Alþingiskosningar 2024 | 1. desember 2024

Eiríkur Rögnvaldsson íslenskufræðingur viðrar hugmyndina á Facebook.
Eiríkur Rögnvaldsson íslenskufræðingur viðrar hugmyndina á Facebook. mbl.is/Eggert Jóhannesson

Ei­rík­ur Rögn­valds­son, pró­fess­or emer­it­us í ís­lenskri mál­fræði, segir orðanotkunina og beyginguna „kosningaköffum“ ekki bara vera rétta, heldur einu hugsanlegu myndina af þágufalli fleirtölu orðsins kosningakaffi, sé fleirtalan á annað borð notuð. 

Ei­rík­ur Rögn­valds­son, pró­fess­or emer­it­us í ís­lenskri mál­fræði, segir orðanotkunina og beyginguna „kosningaköffum“ ekki bara vera rétta, heldur einu hugsanlegu myndina af þágufalli fleirtölu orðsins kosningakaffi, sé fleirtalan á annað borð notuð. 

Frá þessu greinir Eiríkur í pistli í Facebook-hóp sínum Málspjallinu.

Segir hann þar að einhverjum kunni að þykja varasamt að nota fleirtölu á orðinu kosningakaffi, enda slík notkun ekki gefin upp í Beygingarlýsingu íslensks nútímamáls.

Nefnir hann fjölmörg dæmi um fleirtölumynd orðsins í fjölmiðlum og segir mörg dæmi um fleirtölu annarra orða þar sem -kaffi er seinni liður orðanna. Tekur hann sem dæmi sunnudagskaffi, prjónakaffi, foreldrakaffi, vísindakaffi, internetkaffi og netkaffi.

Kaffi eitt og sér eintöluorð

„Orðið kaffi eitt og sér er vissulega ekki til í fleirtölu frekar en önnur orð um vökva og drykki – ef það er notað í grunnmerkingu sinni,“ segir Eiríkur.

Í orðunum sem um ræðir sé ekki vísað til drykkjarins kaffi heldur ýmist til viðburða eða fyrirtækja.

Segir hann „augljóslega ekkert á móti því frá merkingarlegu sjónarmiði að nota samsetningar með -kaffi í fleirtölu – ef þær vísa til teljanlegra fyrirbæra.“

„Eins og í öðrum hvorugkynsorðum (nema einkvæðum orðum með a í stofni) er nefnifall og þolfall fleirtölu af samsetningum með -kaffi eins og eintalan. Í þágufalli fleirtölu bætist endingin -um við eins og er nánast algilt í nafnorðum, og þá fellur -i brott úr stofninum sem er líka nánast algild regla þegar tvö áherslulaus sérhljóð koma saman – kaffi+um> kaffum.

En þá er u komið í næsta atkvæði á eftir a-inu í stofni og til kemur enn ein nánast algild regla sem setur ö í stað a við slíkar aðstæður – kaffi+um > kaffum > köffum,“ segir Eiríkur.

mbl.is