Lilja Sif Þor­steins­dótt­ir, sál­fræðing­ur og eig­andi Heils­hug­ar, hef­ur sér­hæft sig í áfalla­fræðum og aðstoðað ein­stak­linga með að koma til­finn­ing­um sín­um í rétt­an far­veg. Ómeðhöndluð áföll for­eldra seg­ir hún geta erfst á milli kyn­slóða og valdið til­finn­inga­leg­um skaða. Sú kenn­ing geng­ur und­ir hug­tak­inu millikyn­slóðasmit sem hvort tveggja heyr­ir und­ir erfðir og smitáhrif sem hljót­ast af óheil­brigðum aðstæðum og um­hverfi.   

„Það er hug­tak sem kall­ast utangena­erfðir (e. epig­enetics). Þú ert fædd með öll þín gen en það er það á hvaða genum kvikn­ar og slokkn­ar á sem hef­ur rosa­lega mikið með um­hverfið þitt að gera. Þannig ef þú lend­ir í ein­hverri reynslu þá geta utangena­erfðir kveikt eða slökkt á ein­hverj­um genum hjá þér og það get­ur síðan erfst til þinna af­kom­enda,“ út­skýr­ir Lilja.

„Við höf­um vitað af þessu í dýr­um í heil­l­ang­an tíma en nú eru komn­ar rann­sókn­ir á þessu á fólki líka að svona áföll erf­ast kyn­slóð fram af kyn­slóð og það ger­ist ekki bara í genun­um. Þetta get­ur til dæm­is brot­ist út sem skap­gerðarein­kenni, innri órói eða ým­is­legt svo­leiðis.“

Sárs­auka­fullt að pota í opin sár

Óunn­in áföll geta valdið mikl­um sárs­auka og skaða, bæði lík­am­lega og til­finn­inga­lega. Það er lífeðlis­lega ómögu­legt að bæla niður erfiðar til­finn­ing­ar ævi­langt svo ekk­ert beri á. Erfiðar og sár­ar til­finn­ing­ar munu í lang­flest­um til­fell­um brjóta sér leið fram á yf­ir­borðið hvort sem það birt­ist lík­am­lega eða and­lega.

Til­finn­inga­leg­um sárs­auk­an­um lík­ir Lilja við opið og blæðandi sár sem þarfn­ast aðhlynn­ing­ar og umbúðaskipta.  

„Svo er það ekki síður það að ef þú sem for­eldri ert með opið sár og eitt­hvað sem get­ur „triggerað“ upp í þér eitt­hvað þá er svo erfitt að eiga við það. Af því þannig virka sár,“ lýs­ir hún.

„Ef þú mynd­ir pota í öxl­ina á mér svona þá er það ekk­ert vont en ef ég væri með opið sár hérna þá væri það mjög vont ef það væri verið að pota í þetta. Ég ræð ekki við viðbrögðin, maður ræður ekki við sárs­aukaviðbrögðin,“ seg­ir hún jafn­framt og út­skýr­ir þar með því ástandi sem fer af stað þegar talað er um svo­kallað millikyn­slóðasmit.

„Það er það sem um er að ræða líka þegar talað er um þessi millikyn­slóðasmit að ef að við erum með opin sár sem barnið eða um­hverfið pot­ar í þá ráðum við ekki við það að við för­um upp í til­finn­inga­titr­ing.“

Smelltu á spil­ar­ann hér að neðan til að nálg­ast viðtalið við Lilju í heild sinni.

Áföll for­eldra ber­ast í börn­in