Dag­leg­ar árás­ir Rússa á sak­lausa borg­ara Úkraínu sýna að mark­mið þeirra hef­ur ekki breyst frá því þeir réðust af fullu afli inn í landið fyr­ir rúm­um þrem­ur árum. Þar hafa þeir framið glæpi gegn mann­kyn­inu og úr­slit stríðsins munu hafa margt að segja um ör­yggi annarra lýðræðis­ríkja.

Þetta seg­ir Marí­ana Betsa, aðstoðar­ut­an­rík­is­ráðherra Úkraínu.

Blaðamaður átti við hana fund ásamt fleir­um í ut­an­rík­is­ráðuneyt­inu í Kænug­arði í liðinni viku, en síðdeg­is dag­inn áður höfðu Don­ald Trump Banda­ríkja­for­seti og Vla­dimír Pútín Rúss­lands­for­seti ræðst við sím­leiðis.

Í Kreml hafði tól­inu þó vart verið skellt á sím­tækið áður en haf­in voru á loft á annað hundrað vél­fygla, hlaðin sprengj­um, til að ráðast á borg­ir Úkraínu.

Þá um nótt­ina dundu árás­ir Rússa á borg­inni svo að at­hygli vakti á Íslandi, enda lít­ill hóp­ur ís­lenskra blaðamanna þar úti.

Frétt af mbl.is

Mynd­skeið: Rúss­ar herja á miðborg Kænug­arðs

Marí­ana Betsa við fund­ar­borðið ásamt aðstoðarmönn­um sín­um. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Vilja leggja Úkraínu í rúst

Árás­ir sem þess­ar þykja dag­legt brauð nú á fjórða ári stríðsins. Ráðherr­ann tók þó fram að nótt­in hefði verið erfið fyr­ir þjóðina. Kannski því að sum­ir höfðu borið von í brjósti um að sím­tal leiðtog­anna skilaði ein­hverj­um ár­angri.

„Þetta er raun­veru­leik­inn dag­lega, því miður. Og þetta var aft­ur til marks um að mark­mið Rússa hef­ur ekki breyst,“ sagði ráðherr­ann.

„Þeir vilja leggja landið í rúst og tor­tíma Úkraínu sem þjóð.“

Eng­in merki væru enn sjá­an­leg frá Rúss­um um að þeir vildu binda enda á stríðið.

„Okk­ar afstaða er mjög skýr. Eng­ar mála­miðlan­ir um landsvæði. Ekk­ert um Úkraínu án Úkraínu. Eng­inn ætti að fá að ákveða hvort Úkraína geti gengið til nokk­urs banda­lags. Eng­ar tak­mark­an­ir á getu Úkraínu til að verja sig. Svo ein­falt er það.“

„Vilj­um frið meira en nokk­ur ann­ar“

Marí­ana bend­ir á að Úkraína hafi ít­rekað látið í ljós vilja til að koma á friði. Til að mynda féllust úkraínsk yf­ir­völd á til­lögu Banda­ríkj­anna um al­gjört vopna­hlé í þrjá­tíu daga. Þeirri til­lögu hafnaði Vla­dimír Pútín Rúss­lands­for­seti.

„Við vilj­um frið meira en nokk­ur ann­ar. En það ætti að vera rétt­lát­ur friður. Því að Rúss­land frem­ur þjóðarmorð, glæpi gegn mann­kyn­inu og stríðsglæpi á iðnaðarskala, gegn Úkraínu og Úkraínu­mönn­um.“

Málið snú­ist einnig um rétt­læti fyr­ir úkraínsku þjóðina.

„Það eru svo marg­ir staðir og borg­ir sem Rúss­ar gjör­eyðilögðu. Maríu­pol, Bak­hmút, Avdív­ka og fjöldi annarra. Bara tor­tímt al­gjör­lega,“ seg­ir Marí­ana.

„Það sem Rúss­ar gerðu við Maríu­pol, það vilja þeir gera við alla Úkraínu. Að eyða henni út af kort­inu, ef þeir geta ekki sett hana und­ir hæl sinn. Og það geta þeir ekki.“

Frétt af mbl.is

„Ég held að heim­ur­inn eigi eft­ir að taka and­köf“

Úkraínsk­ur hermaður, sem Rúss­ar drápu fyrr í mánuðinum, fékk út­för við Sjálf­stæðis­torgið í Kænug­arði. Talið er að tug­ir þúsunda hafi verið drepn­ir þeim meg­in víg­lín­unn­ar. AFP

Verja þegar aust­ur­hlið banda­lags­ins

Ef koma eigi á friði þá þurfi hann einnig að vera til fram­búðar.

„Með áreiðan­leg­um trygg­ing­um. Besta ör­ygg­is­trygg­ing­in er aðild að Atlants­hafs­banda­lag­inu. Við sjá­um það mjög skýrt. Fyr­ir okk­ur væri aðild að NATO skil­virk­asta leiðin.“

Bæt­ir hún við að í aug­um Úkraínu­manna séu þeir nú þegar að verja aust­ur­hlið banda­lags­ins.

„Aðild að banda­lag­inu er á dag­skrá. Þrátt fyr­ir að við vit­um að í sum­um ríkj­um séu mis­mun­andi viðhorf, þá er hún á dag­skrá.“

Hvað varðar aðrar ör­ygg­is­trygg­ing­ar, áður en komið er að mögu­legri NATO-aðild, nefn­ir hún að aðsend herlið yrðu Úkraínu mjög mik­il­væg.

„Til að verja ör­yggi þjóðar­inn­ar, hvort sem er í lofti, á láði eða á legi. En auðvitað þurf­um við að hafa skýr­an skiln­ing um þær ör­ygg­is­trygg­ing­ar sem Úkraínu eru fengn­ar, áður en Úkraína geng­ur í NATO.“

Skelfi­leg­ar aðstæður

Hún ít­rek­ar að stríðið hafi haft hræðileg­ar af­leiðing­ar og að aðstæður á jörðu niðri séu skelfi­leg­ar.

„Úkraína er til­bú­in að gera það sem þarf, en við höf­um ekki séð nein merki frá Rúss­um um að þeir vilji eiga sam­skipti á ein­hverju stigi og hætta þess­um árás­um,“ seg­ir hún.

„Þeir hefðu getað gert það fyr­ir löngu. Þeir hefðu getað gert það árið 2014, eða árið 2022, eða árið 2024. Eða bara í dag, þá gætu þeir hörfað burt úr land­inu okk­ar. En það væri ekki nóg, því við vilj­um rétt­læti og við vilj­um ábyrgð.“

Hvað finnst þér um þau skil­yrði sem Pútín setti fyr­ir vopna­hléi þegar til­laga Banda­ríkja­manna var bor­in und­ir hann?

„Þau eru enn einn vitn­is­b­urður­inn um að Rúss­land set­ur skil­yrði við allt. Við samþykkt­um vopna­hlé sam­kvæmt til­lögu Banda­ríkj­anna, án nokk­urra skil­yrða,“ seg­ir Marí­ana.

„Þetta er leik­ur­inn sem Rúss­land er að spila og sýn­ir aft­ur að þeim er ekki al­vara með þess­um viðræðum.“

Frétt af mbl.is

Loft­árás­um Rússa linn­ir ekki og al­gjört vopna­hlé virðist sem tál­sýn ein

Við Sjálf­stæðis­torgið í Kænug­arði stend­ur ótrú­leg­ur fjöldi þjóðfána Úkraínu, svo marg­ir að óger­legt er að telja þá. Hvern og einn þeirra hef­ur fólk sett niður til minn­ing­ar um ást­vin sem lát­ist hef­ur sök­um inn­rás­ar­stríðs Rússa, sem hófst fyr­ir rúm­um þrem­ur árum. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Kreml seg­ist fall­ast á vopna­hlé um orku­innviði

Þess ber hér að geta að frá Kreml barst sú til­kynn­ing í kvöld, að Banda­rík­in og Rúss­land hefðu samþykkt að 30 daga vopna­hlé um orku­innviði gilti um raf­stöðvar, leiðslur og olíu­hreins­istöðvar.

Lestu meira

Fólkið sem drep­ur Úkraínu­menn

Raf­magns­fram­leiðsla og dreifi­kerfi nær einnig und­ir skil­mála vopna­hlés­ins, að sögn Kreml­ar.

Pútín til­kynnti vopna­hléið í síðustu viku en Rúss­ar höfðu til þessa ekk­ert gefið upp um nán­ari skil­grein­ing­ar.

Stjórn­völd í Kænug­arði hafa aft­ur á móti sakað Rússa um að brjóta ít­rekað gegn því, meira að segja strax nótt­ina eft­ir yf­ir­lýs­ingu Pútíns.

Vilja gera lífið óbæri­legt

En inn­an Kreml­ar virðist samt sem mönn­um hugn­ist ef til vill mest vopna­hlé af þessu tagi, það er varðandi orku­innviði.

Spurð út í þetta nefn­ir Marí­ana að Rúss­ar hafi ein­mitt fyr­ir um hálfu ári hert til muna slík­ar árás­ir gegn Úkraínu.

„Til að gera líf okk­ar nán­ast óbæri­legt. Rúss­land vill gera Úkraínu­mönn­um lífið svo leitt að þeir neyðist til að flýja landið, sér­stak­lega á vet­urna. En úkraínska þjóðin er staðföst.“

Árás­ir Rússa úr lofti eru dag­legt brauð fyr­ir þá sem búa í borg­um Úkraínu. Minna fer fyr­ir þeim í dags­birtu og mann­lífið er eft­ir því. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Sam­komu­lag um Svarta­haf en Rúss­ar setja skil­yrði

Við þetta bætt­ist einnig í kvöld, frá Hvíta hús­inu, til­kynn­ing um að Rúss­land og Úkraína hefðu hvort um sig samþykkt að hætta hernaði á Svarta­hafi.

Ekki leið þó á löngu áður en frá Kreml barst skeyti um að slíkt sam­komu­lag tæki aðeins gildi þegar búið væri að létta ákveðnum efna­hagsþving­un­um af Rússlandi.

Setja Rúss­ar sem skil­yrði aflétt­ingu hafta sem sett voru á land­búnaðarbanka rúss­neska rík­is­ins og aðrar fjár­mála­stofn­an­ir tengd­ar alþjóðaviðskipt­um með mat­væli og áburð.

Kalla þeir einnig eft­ir því að sömu stofn­an­ir fái á ný teng­ingu við alþjóðlega SWIFT-greiðslu­kerfið.

Ara­grúi sönn­un­ar­gagna um glæpi Rúss­lands

Marí­ana viður­kenn­ir að það geti verið erfitt fyr­ir fólk í öðrum lönd­um að skilja ástandið í Úkraínu, þar sem það upp­lifi ekki stríðið og af­leiðing­ar þess á eig­in skinni.

„En við búum í nú­tíma­heimi þar sem er ara­grúi sönn­un­ar­gagna um hvað Rúss­land er búið að gera í fjölda ára, ekki aðeins í Úkraínu,“ seg­ir hún og nefn­ir Georgíu, Moldóvu og Hvíta-Rúss­land sem dæmi um fórn­ar­lömb Rússa.

„Það sem ég get helst mælt með er að koma til Úkraínu. Heim­sækja landið okk­ar. Dvelja hér nokkra daga. Þið munið sjá fal­legt land, fal­lega þjóð, en á sama tíma þann grimma raun­veru­leika sem við búum við alla daga og all­ar næt­ur. Þetta er öm­ur­legt.“

Á milli þess sem rætt var við Maríönu og þetta ritað náðu Rúss­ar að drepa enn fleiri sak­lausa borg­ara með skeyt­ing­ar­laus­um sprengju­árás­um sín­um.

Frétt af mbl.is

Til viðræðna eft­ir dráp helgar­inn­ar

Börn á leið inn í kennslu­stofu í skóla neðanj­arðar í úkraínsku borg­inni Sa­porisjíu. AFP

Svo mörg börn sem hafa ekki leng­ur for­eldra

Til dæm­is um breytt­an og verri veru­leika nefn­ir ráðherr­ann að skól­um sé nú skylt að vera með sprengju­byrgi og að reglu­lega þurfi að gera langt hlé á skóla­starfi víða í land­inu, þar sem börn­um er skipað í skjól á meðan úti óma loft­varnaflaut­ur.

Lestu meira

„Þær komu eins og flugna­ger“

Fleiri en sex millj­ón­ir Úkraínu­manna hafa flúið landið vegna inn­rás­ar­stríðs Rússa. Hátt í fjór­ar millj­ón­ir manna eru svo á ver­gangi í sjálfu land­inu af sömu sök­um.

„Þetta er eitt­hvað sem við vilj­um vinna í. Sér­stak­lega varðandi þá sem eru utan lands­ins, við vilj­um fá þá til baka því þeir eru hluti af þjóðinni okk­ar. En þetta er ekki auðvelt á meðan við búum enn við óör­yggi.

Það eru svo mörg börn sem hafa ekki leng­ur neina for­eldra. Það eru svo marg­ir for­eldr­ar sem misst hafa börn­in sín. Fjöldi barna hef­ur misst út­limi og þá hafa mörg börn verið flutt á brott með valdi, þvert á Genfarsátt­mál­ann og alþjóðalög, til bú­setu í Rússlandi,“ seg­ir Marí­ana.

„Þau telja fleiri en tutt­ugu þúsund. Það er enn ann­ar harm­leik­ur. Það sem Rúss­ar reyna að gera þeim, sér­stak­lega þeim sem misst hafa for­eldra sína, er að afmá alla sjálfs­vit­und þeirra. Gefa þeim önn­ur nöfn, mennta þau á rúss­nesku og dæla í þau áróðri.“

Við dóm­kirkju heil­ags Mika­els í Kænug­arði stend­ur vegg­ur al­sett­ur þúsund­um mynda af úkraínsk­um her­mönn­um, sem fallið hafa fyr­ir hendi Rússa í inn­rás­ar­stríði þeirra. Langt er síðan ekk­ert tóm var leng­ur eft­ir fyr­ir nýj­ar mynd­ir. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Bar­átta lýðræðis og ein­ræðis

Hún seg­ir þetta enn einn þátt­inn í svo­kölluðu fjölþátta­stríði sem Rúss­ar há, ekki aðeins gegn Úkraínu og Evr­ópu held­ur gegn alþjóðasam­fé­lag­inu.

„Því að lykt­ir þessa stríðs munu hafa áhrif á stöðu lýðræðis í heim­in­um. Þær munu segja til um ör­yggi Evr­ópu og ör­yggi lýðræðis­ríkja.

Vegna þess að ein­mitt núna er þetta bar­átta lýðræðis og ein­ræðis. Lýðræðis­stjórn­ar og alræðis­stjórn­ar. Þátt­taka Írans og Norður-Kór­eu í stríðinu und­ir­strik­ar þetta og gef­ur átök­un­um enn aðra vídd,“ seg­ir Marí­ana.

„Sú staðreynd að norðurkór­esk­ir her­menn eru að berj­ast í Úkraínu – ein og sér – sýn­ir að stríðið verður einnig af­drifa­ríkt fyr­ir rík­in við Ind­lands- og Kyrra­haf,“ bæt­ir hún við.

„Það er orðið ljóst að ör­yggi Úkraínu, Evr­ópu og allra lýðræðis­ríkja er nú sam­tvinnað.“

Í þessu sam­bandi má nefna að stjórn­völd í alræðis­rík­inu Kína hafa ekki farið leynt með áætlan­ir sín­ar um inn­rás í lýðræðis­ríkið Taív­an, skammt und­an strönd­um þess. Telja má lík­legt að for­set­inn Xi Jin­ping horfi til þró­un­ar mála í Úkraínu, og viðbragða vest­rænna ríkja, þegar hann met­ur hvort eða hvenær sé rétt að ráðast til at­lögu.

Frétt af mbl.is

Kín­verj­ar gera sig digra við Taív­an

Marí­ana Betsa ásamt Friðriki Jóns­syni, sem er sendi­herra Íslands gagn­vart Úkraínu með aðset­ur í Var­sjá. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Rúss­ar vilja tvístra og sundra

Að lok­um er Marí­ana spurð út í viðræður um aðild að Evr­ópu­sam­band­inu, sem að sinni virðist öllu raun­hæf­ari en aðild að NATO.

Í ljósi þess að tvö ríki sam­bands­ins hafa sett sig upp á móti aðild Úkraínu, eða reynt að leggja stein í götu ykk­ar, hversu bjart­sýn ertu á aðild að því virtu að hún krefst ein­róma samþykk­is sam­bands­ríkja?

„Það er ein­mitt mjög mik­il­vægt að það sé ein­róma samþykki, að það sé samstaða. Því að það sem Rúss­land vill gera er að tvístra ríkj­um inn­an sam­bands­ins og leysa upp ein­ing­una sem þar rík­ir, og einnig yfir Atlants­hafið.

Við erum að vinna með þess­um tveim­ur ríkj­um, við erum að vinna með ná­grönn­um okk­ar. Sam­bandið við þá er kannski ekki auðvelt en það er mik­il­vægt. Við erum að reyna að fá þá til að styðja Úkraínu.“

Hún tek­ur fram að Úkraínu­menn kunni mjög að meta stuðning Íslands, sem hef­ur verið með marg­vís­leg­um hætti eins og greint var frá fyrr í mánuðinum.

Frétt af mbl.is

5,8 millj­arðar króna til varn­ar Úkraínu

For­dæma­laus­ar end­ur­bæt­ur

Spurð út í end­ur­bæt­ur á stjórn­kerf­inu vegna aðild­ar­viðræðna, þar á meðal til að sporna gegn spill­ingu, seg­ir hún það for­dæma­laust hve langt stjórn­völd lands­ins hafi gengið til að mæta end­ur­bóta­kröfu Evr­ópu­sam­bands­ins.

„Ekki síst í ljósi þess að á sama tíma höf­um við verið að berj­ast við Rúss­land. Á okk­ur falla sprengj­ur alla daga. Við erum bók­staf­lega að há bar­áttu til að lifa af. Og við ætl­um samt að binda enda á spill­ingu, herða lög og reglu, styrkja dóms­kerfið.

Þetta er ekki auðvelt á stund­um. En þetta er eitt skil­yrða fyr­ir inn­göngu í sam­bandið og okk­ur miðar mjög vel.“

Frétt af mbl.is

Stríðið held­ur áfram og lífið ger­ir það líka