Erlent | Morgunblaðið | 5.10.2013 | 14:10 | Uppfært 14.10.2013 9:48

Lýst sem læmingjum í sprengjuvestum

Capitol Hill - þinghúsið í Washington AFP

Repúblikaninn Devin Nunes, fulltrúadeildarþingmaður frá Kaliforníu, vandaði flokksbræðrum sínum á Bandaríkjaþingi ekki kveðjurnar eftir að fjárheimildir hins opinbera runnu út fyrr í vikunni. Hann sagði að þeir væru eins og „læmingjar í sjálfsmorðsvestum“.

Repúblikaninn skírskotaði til þess að nagdýrin finna hjá sér óviðráðanlega hvöt til að hlaupa fyrir björg og farga sér í hrönnum þegar vel árar og þeim hefur fjölgað um of. Nunes segir að repúblikanarnir láti ekki nægja að hlaupa fyrir björg, heldur setji þeir einnig á sig sprengjuvesti til að vera alveg vissir um að deyja drottni sínum.

Nunes beindi spjótum sínum að íhaldssömum þingmönnum í teboðshreyfingunni svokölluðu. Hreyfingin berst fyrir lægri sköttum og minni ríkisumsvifum og hefur meðal annars lagst gegn nýju sjúkratryggingalögunum, Obamacare, sem Barack Obama forseti náði fram. Þingmennirnir settu það skilyrði fyrir bráðabirgðafjárlögum að gildistöku sjúkratryggingalaganna yrði frestað um að minnsta kosti ár. Demókratar höfnuðu því og deilan varð til þess að fjárheimildirnar runnu út og starfsemi ríkisstofnana stöðvaðist að miklu leyti.

Þriðji flokkurinn að myndast?

Skoðanakannanir benda til þess að mikill meirihluti Bandaríkjamanna sé andvígur þeirri ákvörðun repúblikana í fulltrúadeildinni að tengja fjárlögin við sjúkratryggingalögin. Óánægjan með ákvörðunina er mjög mikil meðal óflokksbundinna kjósenda sem skipta oft sköpum í kosningum í Bandaríkjunum. Kannanir benda til þess að meirihluti óflokksbundnu kjósendanna sé andvígur sjúkratryggingalögunum, en þeir eru aftur á móti enn andvígari því að starfsemi ríkisstofnana sé stöðvuð vegna þeirra.

Margir þingmenn repúblikana óttast að ef fjárlagadeilan dregst á langinn og skaðar efnahag Bandaríkjanna verði skuldinni skellt á flokk þeirra og það minnki líkurnar á því að hann nái meirihluta í öldungadeildinni í kosningum á næsta ári. Til að ná meirihluta í deildinni í fyrsta skipti frá 2007 þarf flokkurinn að bæta við sig sex þingsætum.

Repúblikanar eru með 234 þingmenn í fulltrúadeildinni og bandaríski stjórnmálaskýrandinn Robert Costa segir að um 30-40 þeirra séu „sannir harðlínumenn“ í stuðningi sínum við teboðshreyfinguna. Til viðbótar séu um 50-60 þingmenn sem séu undir miklum þrýstingi frá harðlínumönnunum og kunni að styðja þá ef John Boehner, forseti fulltrúadeildarinnar, lætur til skarar skríða gegn þeim og semur við demókrata um lausn deilunnar.

Annar stjórnmálaskýrandi, Philip Bump, segir í grein í tímaritinu The Atlantic, að þriðji þingflokkurinn sé að myndast á þinginu, til hægri við flokk repúblikana. Boehner minni meira á leiðtoga samsteypustjórnar, sem þurfi að sigla milli skers og báru, en flokksleiðtoga.

Kjósendurnir eru íhaldssamir

Þingmennirnir sem tengjast teboðshreyfingunni hafa verið áhrifamiklir í flokknum vegna þess að þeir koma frá ríkjum þar sem flokkurinn stendur vel að vígi og mikil andstaða er við nýju sjúkratryggingalögin. Þeir koma frá dreifbýliskjördæmum þar sem Barack Obama fékk lítið fylgi í síðustu forsetakosningum og þar sem repúblikanar hafa notið vaxandi vinsælda, einkum þeir sem styðja sjónarmið teboðshreyfingarinnar.

Gefi þingmennirnir eftir í fjárlagadeilunni eiga þeir á hættu að reita þessa íhaldssömu kjósendur til reiði og missa stuðning þeirra.

Færri atkvæði en fleiri sæti

Teboðsrepúblikanar í fulltrúadeildinni þurfa ekki að hafa miklar áhyggjur af óflokksbundnum kjósendum á miðjunni vegna þess að atkvæði þessa kjósendahóps hafa ekki jafnmikið vægi í kosningum til fulltrúadeildarinnar og til öldungadeildarinnar. Þetta hefur meðal annars verið rakið til fyrirbæris sem kallað hefur verið „gerrymandering“ á ensku. Það felst í því að annar stóru flokkanna notfærir sér völd sín í tilteknu ríki til að breyta mörkum einmenningskjördæmanna í fulltrúadeildarkosningum til að tryggja flokknum eins mörg þingsæti og mögulegt er. Markmiðið er jafnframt að sjá til þess að sem flest atkvæði hins flokksins falli dauð niður.

Þessi aðferð getur haft mikil áhrif á niðurstöður kosninga til fulltrúadeildarinnar þar sem 435 þingsæti skiptast á milli ríkja eftir íbúafjölda þeirra. Í öldungadeildinni sitja hins vegar tveir þingmenn frá hverju ríki.

Þessar breytingar á mörkum kjördæmanna skýra að miklu leyti hvers vegna repúblikanar fengu 33 þingsæti umfram demókrata í síðustu fulltrúadeildarkosningum þótt demókratar fengju fleiri atkvæði. Munurinn var 1,4 milljónir atkvæða.