Erlent | mbl | 7.4.2023 | 10:36

Rauðhærðir frummenn neyttu ofskynjunarlyfja

Eitt ílátanna sem talið er að ofskynjunarlyfið hafi verið geymt í. Merkingar á loki eru taldar tákna breytt vitundarástand. Ljósmynd/Bæjarráð Menorca/Consell Insular de Menorca

Forn menningarsamfélög á Íberíuskaganum, þar sem nú eru Spánn og Portúgal, neyttu ofskynjunarlyfja þegar fyrir 3.000 árum, á bronsöld. Þetta sýnir ný rannsókn á mannshári úr gröf á eyjunni Menorca, norðaustur af Mallorca, svo óyggjandi telst, að sögn aðstandenda hennar.

Gröfin, sem hárið fannst í, er ein rúmlega 200 grafa í Es Càrritx-hellinum á Menorca sem líkast til var notaður við helgiathafnir, þar á meðal greftranir, um 600 ára skeið fram til ársins 800 fyrir Krists burð.

Sýnir greiningin á hárinu að sá eða þeir sem það óx á hafi notað ofskynjunarlyf, fengið úr einhvers konar plöntu, sem virðist hafa verið nokkuð sterkt, og telja vísindamennirnir, sem birta grein um uppgötvun sína í vísindaritinu Scientific Reports í gær, líklegt að lyf þetta hafi verið tekið inn til að kynda undir trúarhitanum við athafnir sem haldnar voru í hellinum.

Atrópín, efedrín og skópólamín

Þá geta rannsakendur sér til um að seiðkarlar hafi komið að athöfnunum og eru þeir taldir hafa „haft stjórn á aukaverkunum plöntulyfsins“ eins og það er orðað í grein rannsakendanna. Sýnir greining hárlokkanna enn fremur að hárið hafi verið litað rautt meðan á athöfnunum stóð og efnið sem neytt var innihaldið atrópín, sem getur virkað slævandi eða örvandi á miðtaugakerfið í stórum skömmtum, skópólamín, sem dregur úr ógleði eða uppköstum, og örvandi efnið efedrín.

Hárið sem rannsakendur byggja niðurstöður sínar á. Telja þeir að fólk hafi litað hár sitt rautt og tekið inn ofskynjunarlyf við helgiathafnir í helli á Menorca fyrir 3.000 árum. Ljósmynd/P. Witte

Benda rannsakendur á að í hellinum hafi enn fremur fundist ílát þannig merkt að spíral-laga tákn hafði verið skorið í lok þeirra og telja þeir þá merkingu hafa táknað „breytt vitundarástand“ þess sem innihaldsins neytti.

Teljast þessar uppgötvanir hinar merkilegustu þar sem fram til þessa hefur einkum verið sýnt fram á lyfjanotkun í Evrópu á forsögulegum tíma með óbeinum gögnum, svo sem myndum af plöntum sem ristar hafa verið á hluti eða í stein í fyrndinni.

Scientific Reports

BBC