Erlent | mbl | 10.5.2023 | 11:40 | Uppfært 18:24

Í haldi í meintri vítisholu

Með þessari mynd lýsti alþjóðalögreglan Interpol eftir Anders Cameroon Østensvig Dale þegar hans var leitað en hann er grunaður um að vera, eða hafa verið, sprengjugerðarmaður AQAP sem er Jemens- og Sádi Arabíudeild hryðjuverkasamtakanna Al Kaída. Dale er nú fundinn, hann situr í fangelsi í Sana í Jemen og hefur setið þar í hálft þriðja ár. Ljósmynd/Interpol

Norska öryggislögreglan PST hefur um árabil reynt að hafa uppi á Norðmanninum Anders Cameroon Østensvig Dale sem talinn er hafa gerst hryðjuverkasamtökunum Al Kaída handgenginn eftir að hann flutti til Jemens árið 2011. Þetta hefur öryggislögreglunni nú tekist en Dale situr í Shamlan-fangelsinu í jemensku höfuðborginni Sana og hefur setið þar í tvö og hálft ár.

„Aðstæðurnar í þessu fangelsi ku víst ekki vera góðar,“ segir Cathrine Østensvig Dale, systir fangans, í samtali við norska ríkisútvarpið NRK en bróðir hennar er grunaður um að vera sprengjugerðarmaður AQAP sem er Jemens- og Sádi-Arabíudeild Al Kaída. Hafa bandarískar hryðjuverkaeftirlitsstofnanir sett hann á blað hjá sér sem sérstaklega hættulegan.

Fullkomlega óraunverulegt

Þá vöruðu þrjár vestrænar eftirlitsstofnanir við því fyrir Ólympíuleikana í London sumarið 2012 að Dale biði aðeins eftir fyrirskipun sinna yfirmanna um að láta til skarar skríða með sprengjutilræði á Vesturlöndum þótt það væri ekki endilega talið tengjast leikunum – þeir voru þó taldir meðal hugsanlegra skotmarka.

„Þetta er mér fullkomlega óraunverulegt. Eftir því sem ég best veit hefur hann aldrei haldið á vopni,“ segir systirin og er með böggum hildar yfir örlögum bróður síns sem óttast er að sæti harðýðgi í fangelsinu í Sana.

Hún hefur þrívegis náð sambandi við hann símleiðis í fangelsinu og fengið þær fréttir að bróðir hennar sé lamaður frá hné og niður á öðrum fætinum. „Ég get ekki lifað með því að fá ekkert að gert á meðan hann situr þarna,“ segir hún við NRK.

Hlusti á aðra fanga drepna

Hafa samtökin Abductees Mothers Association, AMA, nú kynnt sér málið og segir Amat al-Salam al-Hajj, talskona þeirra, við NRK að aðstæður í Shamlan-fangelsinu séu skelfilegar, fangar sæti þar harðræði og pyntingum og hljóti varanlegan skaða af. Segir hún AMA hafa skrásett 144 dauðsföll fanga í fangelsum í Sana sem rekja megi til pyntinga.

Amat al-Salam al-Hajj, talskona AMA, lýsir skelfilegum aðstæðum í Shamlan-fangelsinu en aðstoðarhéraðsstjóri vísar ásökunum hennar alfarið á bug. Ljósmynd/Úr einkasafni

Eins segir hún veikum föngum neitað um lyf og mat auk þess sem fangaverðirnir nauðgi föngum sem auk þess þurfi að hlusta á óhljóðin á meðan aðrir fangar séu drepnir. Þessu vísar hins vegar Hameed Assem, aðstoðarhéraðsstjóri í Sana, alfarið á bug.

„Ég heimsæki fangelsin og aðstæður þar eru mjög góðar. Fangarnir hafa aldrei fengið eins vel að borða og nú um stundir,“ segir Assem við NRK og bætir því við að norska utanríkisráðuneytinu sé í lófa lagið að hafa samband við yfirvöld í Sana vilji það leysa mál Norðmannsins. „Fangelsin okkar eru til þess að endurhæfa fólk og gera það betra – ekki eyðileggja það,“ segir hann enn fremur og vísar öllum sögusögnum um nauðganir á bug:

„Við erum arabar og múslimar. Það eru aðrir sem nauðga – ekki við. Hér er ekki um eitt einasta nauðgunartilfelli að ræða.“

„Við erum arabar og múslimar. Það eru aðrir sem nauðga – ekki við,“ segir aðstoðarhéraðsstjórinn Hameed Assem. Ljósmynd/Úr einkasafni

Ósk verði að koma frá honum sjálfum

Patrick Lundevall-Unger, lögfræðingur Dales, gagnrýnir norska utanríkisráðuneytið fyrir tómlæti í málinu og telur umbjóðanda sinn eiga kröfu á að vera fluttur heim til Noregs á þeirri forsendu að hann sé meiddur.

Systirin áðurnefnda leitaði til ráðuneytisins og bað það að veita bróður hennar ræðismannsaðstoð en ráðuneytið svaraði því til að ósk þar um yrði að koma frá Dale sjálfum. Eftir að hún ræddi við bróðurinn á ný segir hún hann hafa óskað slíkrar aðstoðar við hana og hafi ráðuneytið í kjölfarið fallist á beiðnina gegnum systurina.

Stig Jarle Hansen, prófessor við Umhverfis- og lífvísindaháskóla Noregs, NMBU, og sérfræðingur í málefnum Jemens, segir við NRK að yfirvöld utanríkismála í Noregi ættu að geta komist að samkomulagi við stjórnmála- og vígahreyfinguna Húta sem ræður lögum og lofum í Norður-Jemen.

Ráðið frá að ferðast til Jemens

„Þeir hafa sýnt af sér aukna vinsemd síðustu árin. Allt bendir til þess að ná megi samningum við Húta. Sé samband haft við rétta fólkið getur þetta gengið upp,“ segir prófessorinn en bætir því við að helsti ásteytingarsteinninn verði ef til vill að norsk yfirvöld viðurkenna Húta ekki sem lögmæt yfirvöld Jemens.

Nokkurn veginn í miðju Jemens er héraðið Al Bayda. AQAP mun hafa þar sterk ítök og samkvæmt heimildum NRK hélt Dale til þar áður en hann var handtekinn. Bandarískar og fleiri eftirlitsstofnanir telja hann hafa sinnt sprengjugerð fyrir samtökin og segja hann þjálfaðan hryðjuverkamann. Skjáskot/Mapbox

„Norsk yfirvöld verða þá að lýsa því yfir að þau ræði við Húta sem valdhafa í raun en ekki sem lögmæt yfirvöld í Jemen,“ segir prófessorinn og enn fremur að norsk yfirvöld þurfi að fara þá leið að fá leyfi frá löglegum yfirvöldum Jemens áður en þau gangi til viðræðna við Húta.

Ráðuneytið kveðst hins vegar ekki eiga margra kosta völ í málinu sem geti reynst torsótt. Norskum ríkisborgurum sé eindregið ráðið frá því að ferðast til Jemens og þeirri ráðgjöf fylgi einfaldlega þau skilaboð að aðstoð við Norðmenn þar sé ekki auðsótt mál.

NRK

NRKII (sprengjugerðarmaðurinn)