Stór stund þegar íslenska ákvæðið var samþykkt

Siv Friðleifsdóttir segir samkomulagið sem náðist á loftslagsráðstefnu SÞ í fyrrinótt marka mikil tímamót. Íslenska sérákvæðið var samþykkt á ráðstefnunni og Siv segir í samtali við Ómar Friðriksson að nú sé ekkert því til fyrirstöðu að hefja fullgildingarferil Kyoto-bókunarinnar, sem gæti öðlast gildi fyrir næsta haust.

„Ég er mjög ánægð. Þetta er tímamótasamningur og samningsmarkmið Íslands náðist,“ sagði Siv Friðleifsdóttir umhverfisráðherra í samtali við Morgunblaðið í gær um samkomulagið sem náðist á sjöunda tímanum í fyrrinótt, um framkvæmd Kyoto-bókunarinnar á loftslagsráðstefnu Sameinuðu þjóðanna í Marrakesh í Marokkó. Samkomulagið náðist eftir miklar þreifingar og óvissu um niðurstöðuna vegna sérkrafna nokkurra ríkja, þ.ám. Japans, Rússlands, Nýja-Sjálands, Kanada og Ástralíu sem tilheyra svonefndum Regnhlífarhópi. Íslenska sérákvæðið er inni í lokasamkomulaginu sem samþykkt var í lok fundarins og er nú í höfn, að sögn Sivjar. Ísland ekki útilokað frá notkun endurnýjanlegrar orku ,,Þetta er tímamótasamningur vegna þess að eins og núna er búið að útfæra hann geta iðnríkin sem taka á sig skuldbindingar farið í fullgildingarferilinn. Það var stór stund fyrir okkur þegar íslenska ákvæðið var samþykkt,“ segir Siv. Það gerir litlum ríkjum kleift að ráðast í verkefni sem byggjast á nýtingu endurnýjanlegra orkugjafa þótt þau valdi aukinni losun koltvíoxíðs. „Íslenska ákvæðið tryggir að Ísland er ekki útilokað frá því að nota endurnýjanlega orku við stærri framkvæmdir þrátt fyrir að þær valdi losun gróðurhúsalofttegunda. Það er hagsmunamál okkar að vera ekki útilokuð frá því að nota endurnýjanlega orkugjafa við stærri framkvæmdir. Okkur tókst með þrotlausri vinnu að útskýra þessa stöðu Íslands fyrir öðrum ríkjum og sérfræðingum sem hafa fallist á okkar rök,“ segir hún. Fallist á allar kröfur Rússa Útlit var fyrir það á föstudag að samkomulag næðist ekki á ráðstefnunni vegna andstöðu stóru ríkjanna sem tilheyra Regnhlífarhópnum og lögð var fram sáttatillaga á föstudag sem fulltrúar Íslands o.fl. lýstu stuðningi við. Hún dugði þó ekki til og á síðustu klukkustundunum var komið til móts við sérkröfur stóru ríkjanna með umtalsverðum tilslökunum, að sögn Sivjar. Hún segir að gefið hafi verið eftir til að koma til móts við þessi ríki. „Með þessari eftirgjöf gagnvart Rússlandi, Kanada, Japan og fleiri ríkjum var verið að útvatna samninginn. Markmið samningsins nást síðar en verið hefði vegna þess að gefið var eftir gagnvart þessum ríkjum en það varð að gera það. Þróunarríkin, Evrópusambandið og önnur ríki féllust á það vegna þess að mönnum var ljóst að ef þessi stóru ríki yrðu ekki með myndi samningurinn aldrei öðlast gildi,“ segir umhverfisráðherra. „Það var að meira eða minna leyti fallist á allar kröfur Rússa. Þeir fengu til dæmis aukalega 17 milljónir tonna af kolefni sem eru um 60 milljónir tonna af koltvísýringi. Þeir fá 40 sinnum meira en nemur allri losun Íslands, sem þeir geta talið sér til tekna í bindingu. Rússar voru í lykilaðstöðu við samningaborðið vegna þess að þeir losa um 17% gróðurhúsalofttegunda sem koma frá iðnríkjunum. Ef þeir hefðu ekki verið með og ekki samþykkt samninginn væri útséð um að hann myndi öðlast gildi,“ segir Siv. Hún bendir á að til að bókunin taki gildi þurfi ríki sem losa 55% af öllum gróðurhúsalofttegundum sem koma frá iðnríkjunum að staðfesta hana. Fulltrúar Íslands beittu sér fyrir lausn Umhverfisráðherra og aðrir fulltrúar Íslands komu mjög við sögu og beittu sér til lausnar á fundum formanna samninganefnda ráðstefnunnar. „Við Íslendingar búum einnig svo vel að eiga einn mesta sérfræðing Kyoto-bókunarinnar á alþjóðavettvangi en það er Halldór Þorgeirsson, skrifstofustjóri í umhverfisráðuneytinu. Á ráðstefnunni var hann valinn í tíu manna framkvæmdastjórn samningsins og er orðinn formaður annarrar undirnefndar samningsins, vísinda- og tækninefndar, en sú nefnd fjallaði um íslenska ákvæðið,“ segir Siv. Krafa Íslands um bindingu í landgræðslu einnig samþykkt Loftslagsráðstefnan samþykkti einnig að ríki gætu talið sér til tekna bindingu kolefnis í landgræðslu með sama hætti og í skógum sem var krafa Íslands, Ástralíu og nokkurra fleiri ríkja. Þegar hún er spurð um hvert framhaldið verður í kjölfar samkomulagsins sem náðist á loftslagsráðstefnunni í Marrakesh bendir Siv á að í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar segi að Ísland stefni að því að fullgilda Kyoto-bókunina, svo framarlega sem fallist verði á viðunandi lausn varðandi íslenska ákvæðið. „Nú hefur það verið samþykkt og þá er ekkert því til fyrirstöðu að undirbúa fullgildingarferilinn. Það er mikil vinna í gangi um hvernig við ætlum að ná okkar tölulegu markmiðum, en það er hægt með ýmsum hætti. Ráðuneytisstjórar nokkurra ráðuneyta eru að störfum í nefnd undir forystu ráðuneytisstjóra umhverfisráðuneytisins, sem vinnur að tillögugerð fyrir ríkisstjórnina um hvernig Ísland getur náð samningsmarkmiðum sínum miðað við fyrirliggjandi spár um losun. Kyoto-bókunin gefur okkur m.a. möguleika á að hefja sameiginlegar aðgerðir með þróunarríkjum, t.d. við hitaveituverkefni, sem er mjög jákvætt fyrir lofthjúp jarðar, en við getum svo talið okkur það til tekna eftir ákveðnum leikreglum. Einnig er verið að vinna að tillögum um samgöngur, landgræðslu og fleira. Þessar tillögur munu væntanlega koma fram á næsta ári,“ segir Siv. Stefnt að því að bókunin verði komin í gildi næsta haust Að sögn hennar má búast við að nokkur ár muni líða áður en öll aðildarríkin verða búin að staðfesta Kyoto-bókunina en vonast er til þess að nægilega mörg ríki hafi lokið fullgildingu bókunarinnar svo að hún hafi gengið í gildi fyrir leiðtogafund um sjálfbæra þróun sem halda á í Jóhannesarborg næsta haust. „Nú munu ríki heims hefja fullgildingarferilinn. Bókunin gengur ekki í gildi fyrr en nægilega mörg ríki sem standa að losun 55% allra gróðurhúsalofttegunda frá iðnríkjunum hafa fullgilt hana. Þá fer þetta Kyoto-kerfi allt að virka, farið verður í sameiginlegar framkvæmdir með þróunarríkjunum og ríki munu freista þess að hemja gróðurhúsalofttegundir hjá sér. Sum ríki, s.s. Japan, þurfa t.d. að hefja umfangsmikla uppbyggingu á kjarnorku til þess að geta mætt orkuþörf sinni án þess að menga lofthjúpinn með útblæstri gróðurhúsalofttegunda. Við Íslendingar erum mjög heppin að því leyti að við búum við möguleika í vatnsorku og jarðvarma. Þetta samkomulag nær aðeins til fyrsta skuldbindingartímabilsins, áranna 2008 til 2012, en á næstu árum munu menn fara að snúa ser að næsta skuldbindingartímabili. Ljóst er að þá þurfa þróunarríkin að taka á sig einhverjar skuldbindingar þar sem losun gróðurhúsalofttegunda fer vaxandi. Um það þarf að semja og það verður ekki auðvelt,“ segir hún. Mikil tíðindi fyrir allt mannkyn Siv segir það mikil tíðindi fyrir allt mannkyn að alþjóðasamfélaginu hafi tekist að ná samkomulagi um svo flókið og erfitt hagsmunamál sem hér um ræðir. Bandaríkin standa þó utan við samkomulagið sem náðist í Marokkó en Siv sagðist hafa fulla trú á að Bandaríkin kæmu fyrr eða síðar að samningaborðinu nú þegar samkomulag lægi fyrir. Hún var að lokum spurð hvaða áhrif samþykkt íslenska ákvæðisins hefði á fyrirhugaðar stóriðjuframkvæmdir hér á landi. „Með samþykkt íslenska ákvæðisins erum við ekki útilokuð frá því að hefja slík verkefni. Við þurfum nú þegar á þessu ákvæði að halda vegna framkvæmda sem ráðist hefur verið í á undanförnum árum við byggingu Norðuráls, stækkun ISAL og stækkun Járnblendiverksmiðjunnar. Það var því mjög mikilvægt að fá íslenska ákvæðið samþykkt. Ef það hefði ekki náðst fram tel ég afar ólíklegt að Ísland hefði getað fullgilt Kyoto-bókunina enda ekkert vit í að útiloka Íslendinga frá því að nota endurnýjanlega orku sem mengar ekki lofthjúpinn,“ segir Siv.