Innlent | mbl | 3.5.2014 | 14:08 | Uppfært 19:15

Minnisblaðið á opnu drifi ráðuneytisins

Innanríkisráðuneytið. mbl.is/Golli

Rannsókn lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu á hinu svokallaða lekamáli, sem snýst um gögn sem bárust fjölmiðlum um málefni hælisleitenda, hefur leitt í ljós að minnisblað innanríkisráðuneytisins hafi verið vistað á opnu drifi ráðuneytisins. Það þýðir að allir starfsmenn þess hafi getað séð það og haft aðgang að því.

Þetta kemur fram í úrskurði Héraðsdóms Reykjavíkur sem birtur var í gær.

Þar segir að skrifstofustjóri ráðuneytisins hafi sent minnisblaðið með tölvupósti til ráðuneytisstjóra, ráðherra og tveggja aðstoðarmanna ráðherra. Þá hafi jafnframt tveir aðrir lögfræðingar lesið minnisblaðið yfir.

Rannsókn lögreglunnar bendir enn fremur til þess að hverfandi líkur séu á því að minnsblaðið hafi verið sent frá ráðuneytinu í tölvupóstkerfi þess.

Eins og greint var frá síðdegis í gær staðfesti Hæstiréttur í dag úrskurð Héraðsdóms Reykjavíkur þar sem hafnað var kröfu lögreglustjórans á höfuðborgarsvæðinu um að blaðamanni, sem var vitni í málinu, yrði gert að svara spurningum um tilurð fréttar. Fréttin birtist á mbl.is þann 20. nóvember síðastliðinn en jafnframt var fjallað um málið í Fréttablaðinu og á visir.is.

Lögreglustjórinn óskaði eftir því við héraðsdóm að vitnið yrði látið svara því hver skrifaði frétt vefsins, mbl.is, um mál tveggja hælisleitenda. Héraðsdómur hafnaði kröfu lögreglustjórans og komst Hæstiréttur að sömu niðurstöðu.

Fram kemur í úrskurðinum að lögreglustjórinn hafi talið að upplýsingarnar, sem bárust fjölmiðlum, hafi ekki átt erindi til almennings. Þær hafi ekki haft þýðingu sem innlegg í almenna umræðu um málefni flóttamanna í landinu.

Hann taldi að markmiðið með lekanum hefði fremur verið að sverta mannorð eins brotaþola vegna yfirvofandi mótmæla við ráðuneytið vegna afgreiðslu þess á máli hans.

Einn af hornsteinum tjáningarfrelsis fjölmiðla

Varnaraðilinn, lögmaður mbl.is, kvað hins vegar trúnaðarskyldu sína gagnvart heimildarmanni sínum vera óháða því hvort sá síðarnefndi hafi gerst brotlegur gegn þagnarskyldureglum. Hagsmunirnir lytu að grundvallarrétti og skyldu varnaraðila til að halda trúnað gagnvart heimildarmanni í starfi sínu sem blaðamaður.

Þá vísaði varnaraðili jafnframt til þess að vernd trúnaðar milli fjölmiðlamanna og heimildarmanna væri eitt af grundvallarskilyrðum þess að fjölmiðlar gætu lagt sitt af mörkum til lýðræðislegs samfélags og væri einn af hornsteinum tjárningarfrelsis þeirra. Trúnaðurinn nyti einnig verndar 73. gr. stjórnarskrárinnar og 10. gr. mannréttindasáttmála Evrópu.

Byggði varnaraðili einnig á því að næði krafa sóknaraðila fram að ganga væri um óréttlætanlega takmörkun á tjáningarfrelsi varnaraðila að ræða. Ljóst væri að fjölmiðlar gætu illa sinnt hlutverki sínu ef ekki mætti treysta því að trúnaður yrði haldinn af þeirra hálfu gagnvart heimildarmönnum.

Til þess að réttlæta þessa takmörkun á tjáningarfrelsinu yrðu mikilsverðir hagsmunir almennings að vera í húfi, en að upplýsa brot á þagnarskyldu ríkisstarfsmanna varðaði ekki slíka hagsmuni, að mati varnaraðila.

Leitaði ekki allra leiða til að upplýsa málið

Í úrskurði héraðsdóms kemur fram að dómstóllinn hafi talið að lögreglustjórinn hafi ekki leitað allra leiða sem færar voru til að upplýsa málið. Ekki hafi til dæmis verið teknar skýrslur af ráðuneytisstjóranum, tveimur aðstoðarmönnum ráðherra auk ráðherrans sjálfs og þá hafi ekki heldur verið leitað heimildar til að afla upplýsinga um símnotkun þeirra á þeim tíma sem minnisblaðið barst úr ráðuneytinu.

Eftir að héraðsdómur kvað upp úrskurð sinn tók lögreglustjórinn skýrslur af sex einstaklingum og aflaði jafnframt frekari gagna í tengslum við rannsókn málsins. Taldi hann að við svo búið væru úr vegi þær hindranir sem héraðsdómur taldi vera við því að lagt yrði mat á hvort skilyrði 3. mgr., sbr. a. lið 2. mgr. 119. gr. laga nr. 88/2008.

Hæstiréttur taldi hins vegar að eftir öflun gagnanna hefði lögreglustjórinn átt að leggja beiðni sína um skýrslutöku vitnisins fyrir dómi öðru sinni fyrir héraðsdóm, en ekki að kæra úrskurð héraðsdóms til að fá leyst úr kröfunni. Hlutverk Hæstaréttar væri að endurskoða úrlausn héraðsdóms, en ekki að leysa úr máli á fyrsta dómstigi.

Dómur Hæstaréttar