Ríkið endurgreiði hálfan milljarð

Hæstiréttur hefur fallist á endurgreiðslukröfu Haga, Innnes og Sælkeradreifingar vegna fjárhæða sem fyrirtækin höfðu greitt fyrir tollkvóta til íslenska ríksins. Samtals skal íslenska ríkið endurgreiða fyrirtækjunum 509 milljónir króna vegna ólögmætrar skattheimtu.

Um er að ræða þrjú dómsmál sem öll varða inn­flutn­ing land­búnaðar­af­urða en fyr­ir­tæk­in Hag­ar, Sæl­kera­dreif­ing og Innn­es höfðu látið reyna á toll­kvóta fyr­ir bú­vör­ur og gjald­töku fyrir þá.

Fyrirtækin höfðu bent á að hin ólögmæta skattheimta hefði skilað sér í hærra verðlagi til neytenda og þau þannig að minnsta kosti að einhverju leyti velt þeim kostnaði yfir á neytendur.

Héraðsdóm­ur Reykja­vík­ur komst að þeirri niðurstöðu í mars í fyrra, að inn­heimta svo­kallaðs útboðsgjalds, sem er lagt á land­búnaðar­vör­ur, væri ólög­mæt og stangaðist á við stjórn­ar­skrá. Héraðsdómur féllst hins vegar ekki end­ur­greiðslu­kröfu vegna gjalds­ins þar sem gögn lágu ekki fyr­ir um hvort gjaldið hefði skilað sér til baka til greiðanda í gegn­um verðlagn­ingu vör­unn­ar.

Hæstiréttur hefur dæmt í málunum í dag. Þar kemur fram að fyrirtækin hafi orðið fyrir tjóni vegna hinnar ólögmætu skattheimtu, þótt sú regla kynni að hafa gilt fyrir gildistöku laganna. Yrði eðli málsins samkvæmt að miða við að álagning gjaldsins hefði haft áhrif á rekstur fyrirtækjanna og að sönnunarbyrði um annað hvíldi á ríkinu.

Var því í öllum málum fallist á endurgreiðslukröfu fyrirtækjanna vegna þeirra fjárhæða sem þau höfðu greitt fyrir tollkvóta.

Hæstiréttur dæmdi ríkið til að greiða Högum 245.215.249 krónur, Sælkeradreifingu 51.936.300 krónur og Innnesi 212.037.299 krónur.

Dómur Hæstaréttar í máli Haga

Dómur Hæstaréttar í máli Sælkeradreifingar

Dómur Hæstaréttar í máli Innnes

Andstætt stjórnarskrá

Félag atvinnurekenda hefur sent frá sér tilkynningu vegna dómanna og er hún svohljóðandi: 

„Hæstiréttur Íslands dæmdi í dag íslenska ríkið til að endurgreiða þremur innflutningsfyrirtækjum oftekin gjöld upp á um hálfan milljarð sem fyrirtækin voru krafin um vegna innflutnings á landbúnaðarafurðum til Íslands. Var þar um að ræða valkvæða gjaldtöku við útboð innflutningsheimilda (tollkvóta) sem fór fram samkvæmt einhliða ákvörðun ráðherra. Var það niðurstaða Hæstaréttar að útboðsgjald það sem tekið var af þessum fyrirtækjum hafi verið ólögmætt þar sem það var í andstöðu við bæði 40. og 77. gr. stjórnarskrár. 

Páll Rúnar Mikael Kristjánsson hæstaréttarlögmaður fór með málið fyrir hönd fyrirtækjanna. „Þessi niðurstaða er eðlileg og rétt. Stjórnarskráin bannar fortakslaust að ráðherra geti valið hvort gjald sé innheimt eða ekki. Þegar að ráðherra ákvað að innheimta þetta gjald braut hann gegn 40. og 77. gr. stjórnarskrárinnar. Gjaldtakan var því ólögmæt. Þegar að íslenska ríkið oftekur gjöld þá þarf það að skila því sem það hefur oftekið. Dómur Hæstaréttar endurspeglar þessar einföldu staðreyndir,” segir Páll.

„Fyrirtækin og hagsmunasamtök þeirra hafa um árabil brýnt fyrir stjórnvöldum og löggjafanum að taka útboðsgjalds fyrir tollkvóta, sem fyrirtækjum er úthlutað, væri ólögmæt. Á það hefur aldrei verið hlustað. Úr verður því þetta mál og gríðarlegt afleitt tjón fyrir markaðinn í heild. Þess vegna þurfa þessi fyrirtæki að treysta á dómstólana. Það er skylda dómstólanna að sjá til þess, að skattþegn nái rétti sínum gagnvart ríkisvaldinu ef á honum er brotið, og þeir standa undir þeirri skyldu sinni. Þess vegna er dómur Hæstaréttar á þessa leið. Það blasir svo við að löggjafinn verði að breyta þessu fyrirkomulagi. Það er spurningin hvort það verði gert eða hinu ólögmæta ástandi verði viðhaldið með tilheyrandi tjóni.” segir Páll Rúnar.

Dómar féllu í málum sömu fyrirtækja í héraðsdómi í mars síðastliðnum, þar sem útboðsgjaldið var dæmt ólögmætt. Atvinnuvegaráðuneytiðneitaði ítrekað að endurgreiða gjaldið og Alþingi brást við dómnum með því að breyta búvörulögum. Páll Rúnar segist telja að þrátt fyrir lagabreytinguna sé innheimta útboðsgjaldsins áfram ólögmæt. Taki stjórnvöld ekki mark á dómnum og breyti fyrirkomulaginu við úthlutun innflutningsheimilda á búvörum verði fyrirtækin enn að láta rétt sinn.

Ólafur Stephensen, framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda, segir dóminn mikilvægan sigur í baráttunni fyrir eðlilegu viðskiptafrelsi með búvörur eins og aðrar vörur. „Það molnar stöðugt úr þeim múrum sem hafa verið reistir til að hindra eðlilega samkeppni á búvörumarkaði,“ segir Ólafur.“

• Blogga um frétt