Fyrir nokkrum dögum bárust fréttir af fyrirhugaðri byggingu á stóru einkareknu sjúkrahúsi í Mosfellsbæ sem viðist að mestu leyti eiga að vera í eigu erlendra fjárfesta. Óhjákvæmlegt er, við svona fréttir, að velta fyrir sér margvíslegum mögulegum áhrifum nýrrar starfsemi sem þessarar á bæði heilbrigðis- og efnahagskerfi hérlendis.

Heilbrigðiskerfið á Íslandi

Íslendingar hafa lengi verið stoltir af heilbrigðiskerfi sínu. Þar hefur ríkt jöfnuður og ágætt aðgengi að þjónustunni. Gott viðmót heilbrigðisstarfsfólks og góður árangur í alþjóðlegum samanburði hafa enn frekar ýtt undir þessa skoðun landsmanna.

Vissulega hefur gefið hraustlega á bátinn undanfarin ár og heilbrigðiskerfið eins og ýmis önnur starfsemi í ríkisrekstri átt í miklum vanda eftir efnahagshrun. Það horfir hins vegar til betri vegar og virðist hafa náðst þverpólitísk breiðfylking um mikilvægi endurreisnar heilbrigðiskerfisins. Hér er um afar mikilvægt samfélagsmál að ræða, ekki síst þar sem hlutfall aldraðra og þar með þeirra sem þurfa mest á þjónustunni að halda fer hratt vaxandi.

Hérlendis er starfrækt eitt háskólasjúkrahús sem sinnir alhliða læknisþjónustu fyrir alla landsmenn og sinnir auk þess þjálfun nýrra heilbrigðisstarfsmanna. LSH er þó ekki stórt á alþjóðlegum mælikvarða og kannski svipað að stærð og landshlutasjúkrahús á Norðurlöndum. Það hefur tekið áratugi að byggja upp þá þjónustu sem veitt er á sjúkrahúsinu en það vekur jafnan athygli erlendis hve fjölþætt þjónusta er í boði hér á landi þrátt fyrir smæð þjóðarinnar.

Hjartalækningar á Landspítala

Á hjartadeild LSH er boðið upp á mjög fjölbreytta þjónustu, þar með talið flest hásérhæfð inngrip vegna hjartasjúkdóma. Til að mynda er boðið upp á 24 klukkustunda vakt alla daga ársins á hjartaþræðingastofu til að meðhöndla bráða kransæðastíflu. Þetta hefur meðal annars leitt til þess að meðferð við þessum alvarlega og algenga sjúkdómi er hérlendis með því sem best gerist samkvæmt skýrslum frá OECD. Þá hafa brennsluaðgerðir vegna hjartsláttartruflana verið mjög vaxandi þáttur. Þessi starfsemi er þó mjög viðkvæm. Til þess að gera fámennur hópur lækna, hjúkrunarfræðinga og lífeindafræðinga sinnir þessum sérhæfðustu verkefnum og allir gegna þar mjög mikilvægu hlutverki.

Síðustu ár hefur verið gert átak innan hjartalækninga í að bæta mönnun innan sérgreinarinnar. Allmargir yngri sérfræðingar með mismunandi bakgrunn og öfluga sérþekkingu hafa bæst í hópinn, og er mönnun hjartalækna nú mjög góð. Enn fremur hafa hjúkrunarfræðingar og allt annað starfsfólk sem hefur sinnt sjúklingum á legudeildum hjartalækninga, Hjartagátt og hjartaþræðingastofum verið einvala starfslið sem samhent vinnur að lausn flókinna vandamála á hverjum einasta degi. Sú reynsla og teymisnálgun sem við það skapast er afar mikilvæg. Verulegt átak hefur einnig verið gert í að bæta tækjabúnað hjartalækninga, til að mynda hafa tvær nýjar hjartaþræðingastofur verið teknar í notkun á síðustu þremur árum, og er tækjakostur hjartadeildar nú almennt mjög góður.

Kannanir benda til að sjúklingar séu almennt ánægðir með þjónustuna hvort sem er á Hjartagátt, legudeildum hjartalækninga eða hjartaþræðingadeild. Erlendir ferðamenn sem fá hér meðferð hafa einnig almennt verið mjög ánægðir með þá alúð sem þeir mæta og læknisþjónustuna sem þeir fá. Mjög góður árangur hefur náðst undanfarna mánuði í að stytta biðlista í hjartaþræðingar og það er lykilverkefni að fækka á löngum biðlista eftir brennsluaðgerðum vegna takttruflana. Á þeim vettvangi hefur mikið verið lagt í að bæta mönnun, laga aðstöðu og fá fjármagn til að fjölga aðgerðum verulega. Þetta hlýtur að vera öllum ánægjuefni og eru frekari áform um að efla þjónustu við hjartasjúklinga á LSH.

Áform um nýjan einkaspítala

Undanfarna daga hafa borist af því fréttir að til standi að reisa stórt einkasjúkrahús í Mosfellsbæ. Þar stendur, eftir því sem fram hefur komið, til að bjóða upp á þjónustu vegna hjartasjúkdóma. Mjög margt er hins vegar óljóst hvað þessa starfsemi varðar sem og eignarhald þessa sjúkrahúss. Eins vekur umfang hugmyndanna furðu en þau áform sem forsvarsmenn þessa verkefnis hafa áður kynnt voru minni í sniðum. Því er ljóst að þetta verkefni er nú af allt annarri stærðargráðu og vekur það upp fjölmargar spurningar til viðbótar um raunverulegar fyrirætlanir þeirra sem að því standa.

Gefið hefur verið upp að til að byrja með verði sjúklingarnir einkum erlendir heilsuferðamenn sem verði fluttir til og frá landinu til meðferðar, en erfitt er að sjá að slíkt sé öruggt til að byggja á til frambúðar og eins er mjög óljóst hvers vegna Ísland hefur orðið fyrir valinu. Sömuleiðs er óklárt hvað gerist ef eitthvað kemur upp á í aðgerðum eða sjúklingar fá alvarlega fylgikvilla meðferðar. Munu þeir verða sendir á LSH til frekari meðferðar? Hver mun bera kostnaðinn af því, ef svo verður?

Það hefur ekki verið skýrt frá því hvaðan þessir sjúklingar munu koma né hverjir eiga að starfa á sjúkrahúsinu en áætlað er þó að eigi að vera um eitt þúsund starfsmenn. Komið hefur fram að ekki verði sérstaklega falast eftir íslensku starfsfólki en erfitt að sjá að hægt sé að reka stórt sjúkrahús hérlendis allt árið um kring, með eingöngu aðfluttu erlendu starfsfólki. Ljóst er að það er útilokað að manna tvö stór sjúkrahús á suðvesturhorninu með þeim fjölda heilbrigðistarfsmanna sem nú eru í boði hérlendis. Við teljum því að svona umfangsmikil ný starfsemi gæti orðið veruleg ógn við heilbrigðiskerfi sem er á viðkvæmum stað í endurreisnarferli. Íslenskt heilbrigðiskerfi er einfaldlega ekki aflögufært um einn einasta starfsmann, eins og staðan er í dag.

Rætt er um að þeim Íslendingum sem hugnast og hafa ráð á að greiða fyrir þjónustu á nýju einkareknu sjúkrahúsi muni standa hún til boða. Þetta skapar auðvitað möguleika á að þeir efnameiri muni sitja við annað borð en aðrir. Það stefnir þeim jöfnuði sem er svo mikilvægur í heilbrigðiskerfinu okkar í voða. Það væri gjörbreyting á íslenskri heilbrigðisþjónustu og stangast illilega á við þá hugmyndafræði sem er undirstaðan að velferðarkerfinu okkar. Það vekur jafnframt athygli okkar að viðkomandi munu sækjast eftir ríkisstyrkjum til framkvæmdanna vegna þess hve umfangsmiklar þær munu verða.

Undirbúningur fyrir byggingu nýs Landspítala er í fullum gangi. Fyrirhugað er að framkvæmdir hefjist fljótlega og er bygging nýs sjúkrahótels á Landspítalalóðinni reyndar þegar hafin. Hvaða áhrif hefur það á fyrirhugaðar framkvæmdir á LSH og jafnvel á efnahagslegan stöðugleika hérlendis ef ráðist er í tvær stórar spítalabyggingar samtímis?

Niðurlag

Það er afar mikilvægt að okkar mati að hér verði stigið mjög varlega til jarðar. Ber jafnlítið samfélag og okkar stórt einkasjúkrahús til viðbótar við þjóðarsjúkrahúsið? Við hyggjum að flestir Íslendingar vilji hafa áfram aðgang að öflugu heilbrigðiskerfi, þar sem mögulegt er að bjóða upp á fjölþætta og sérhæfða þjónustu í umhverfi þar sem aðgengi er gott og óháð efnahag. Slíku kerfi ber að hlúa að sem hornsteini í okkar samfélagi.