Verð aldrei Superman

Markmiðið var að taka þátt í því aðkallandi verkefni að breyta danskri kvikmyndagerð til frambúðar. Það tókst en allt sem á eftir kom hefur farið langt fram úr hans villtustu draumum. Í dag er Mads Mikkelsen með annan fótinn heima í Kaupmannahöfn en hinn í henni Hollywood, þar sem hann dregur að milljónir. „Ég geri bara það sem mér þykir mest spennandi hverju sinni, sem eru mikil forréttindi fyrir leikara,“ segir hann í samtali við Sunnudagsblaðið Morgunblaðsins. 

Slá á stundvíslega á þráðinn til Danmerkur klukkan 9 að íslenskum tíma. Ég geng út frá því að einhver blaðafulltrúi eða almannatengill svari, þannig að ég hleypi brúnum þegar hann kemur sjálfur í símann. „Já, þetta er Mads,“ segir hann glaðlega. Létt er yfir Mads Mikkelsen á þessum morgni enda hefur haustið ekki ennþá skollið af fullum þunga á Dönum, eins og okkur hérna á hjara veraldar. „Já, ég er bara hress. Ert þú ekki þokkalegur?“

Ekki svo að skilja að veðrið dragi kjarkinn úr Mads. „Ég hlakka óvenju mikið til að koma til Íslands að þessu sinni. Sjálfur hef ég komið mörgum sinnum, fyrst 1996 eða 1997, og á orðið nokkra kunningja þarna upp frá en konan mín er á hinn bóginn að koma í fyrsta skipti.Gaman verður að sýna henni landið,“ segir Mads en eiginkona hans er danski danshöfundurinn Hanne Jacobsen. Þau byrjuðu að rugla saman reytum árið 1987 og gengu í heilagt hjónaband árið 2000.

Þess utan á að heiðra leikarann fyrir framúrskarandi listrænan leik á RIFF-kvikmyndahátíðinni sem hefst á fimmtudaginn kemur og er hann jafnframt heiðursgestur.
Þar sem hann er margverðlaunuð heimsstjarna á sviði kvikmyndaleiks er ekki úr vegi að spyrja Mads hvort viðurkenningar af þessu tagi hafi einhverja þýðingu fyrir hann lengur.
„Gríðarlega þýðingu,“ svarar hann ákveðið. „Ísland er partur af norrænu fjölskyldunni og fyrir vikið gleður það mig sérstaklega að fá viðurkenningu frá Íslendingum. Ég er mjög stoltur. Mér hefur alltaf liðið eins og heima hjá mér á Íslandi.“

Mads Mikkelsen, María Thelma Smáradóttir og Joe Penna á frumsýningu Arctic í Cannes sl. vor.

Spurning hvort kynningarstjóri RIFF ræsir ekki Tólfuna til að taka á móti kappanum í Leifsstöð í vikunni með hópsönginn ómþýða, „Ég er kominn heim!“, á vörum og víkingaklapp í lófum. Bara hugmynd.

Þið veitið því annars athygli að ég kalla viðmælanda minn Mads en ekki Mikkelsen, eins og siður er meðal útlendinga og manni var kennt hér á blaðinu í gamla daga. En maðurinn er eitthvað svo kammó, af þessum fyrstu kynnum að dæma, að mér finnst eftirnafnið hreinlega ekki passa. Þess utan er varla hægt að segja að Danir séu útlendingar á Íslandi, alltént ekki á aldarafmæli fullveldisins.

Hátíð fyrir listina

Langt er síðan RIFF festi sig í sessi og sjálfur þekkir Mads ágætlega til hátíðarinnar. Spurður hvort hann heyri rætt um hana í bransanum ytra svarar hann: „Nei, ekki þannig lagað. Fólk talar bara um hátíðir þegar því er boðið á þær. Meira er rætt um stóru hátíðirnar, eins og Cannes, Feneyjar og Toronto, enda senda kvikmyndagerðarmenn sínar myndir þangað. Slíkar hátíðir snúast hins vegar meira um viðskipti en kvikmyndagerð og einmitt þess vegna eru hátíðir eins og RIFF svo mikilvægar; þær hverfast um listina sjálfa en ekki markaðinn. Það kann ég að meta.“

Íslandstengingarnar eru víðar. Þannig leikur Mads á móti íslenskri leikkonu, Maríu Thelmu Smáradóttur, í einni af sínum nýjustu myndum, Arctic, sem einmitt er tekin upp á Íslandi. Fleiri leikarar koma ekki við sögu í myndinni.

„Þú hefur væntanlega ekki séð myndina ennþá, þar sem hún er ekki komin í almennar sýningar,“ segir Mads en Arctic var frumsýnd á Cannes-hátíðinni síðasta vor. „Hlutverk Maríu er mjög krefjandi. Persóna hennar er varla með lífsmarki, þannig að hún þurfti að dansa á línunni; milli þess að vera meðvitundarlaus og vakandi. Hlutverkið hefur mikla þýðingu fyrir framvinduna, þannig að verulega reyndi á Maríu sem stóð sig frábærlega. Hún fann þetta viðkvæma en flókna jafnvægi og neglir þetta.“

Mads var glaður að sjá Maríu þegar hún mætti á settið. „Ég var einn að leika í myndinni í þrjár vikur, þannig að mér létti verulega þegar annar leikari bættist í hópinn og hjálpaði mér að keyra myndina áfram.“

Hann spáir hinni ungu leikkonu bjartri framtíð á hvíta tjaldinu. „Hún er frábær leikkona og falleg stelpa, þannig að henni eru allir vegir færir. Ég mælist alltaf til þess að fólk leiki í heimalandi sínu, sérstaklega þegar það er að hefja ferilinn, þannig að María ætti að leika eins mikið og hún getur heima á Íslandi. Þegar hún hefur haslað sér völl þar getur hún farið að horfa til annarra landa.“

Mads Mikkelsen með eiginkonu sinni, Hanne Jakobsen.

Mads hefur sagt í viðtölum að hann hafi ekki í annan tíma tekið upp kvikmynd við erfiðari aðstæður og áréttar það hér. „Bæði það að vera svona lengi einn að leika, eins og ég gat um, auk þess sem samskipti okkar Maríu eru í raun takmörkuð í myndinni, og svo hitt að náttúran fór ekki mjúkum höndum um okkur. Íslenska veðrið skiptir stöðugt um ham, eins og þú þekkir, og fyrir vikið er afar erfitt að skipuleggja hvern dag fyrir sig. Kuldinn var svakalegur og vindurinn hreinlega sturlaður á köflum; við lentum til dæmis í því að bílhurð flaug af. Ekki var meira tekið upp þann daginn. Hver áskorunin rak sumsé aðra. Eftir þrjár vikur gáfumst við hreinlega upp á því að skipuleggja dagana fram í tímann; tókum bara því sem að höndum bar á hverjum morgni. Maður deilir ekki við íslenska veðrið.“

Spurður hvort hann hafi fylgst með íslenskum kvikmyndum eða sjónvarpsþáttum, sem hafa verið í mikilli sókn úti í hinum stóra heimi undanfarin misseri, andvarpar Mads. „Nei, því miður. Ætli ég sé ekki sá leikari í heiminum sem fylgist minnst með; ég sé aldrei neitt. Hvorki bíómyndir né sjónvarpsþætti.“

Hann hlær.

„Ég veit þó að Íslendingar hafa verið að gera góða hluti og kannast við nokkra Íslendinga í bransanum. En ég verð að sjá myndirnar og sjónvarpsþættina síðar.“

Mads er þekktur fyrir fjölhæfni sína en bregður sér í gervi stjórnmálamanns þegar hann er spurður hvort hann kunni betur við risastórar Hollywood-myndir eða litlar danskar myndir.

„Ég er oft spurður að þessu og svarið er alltaf það sama: Ég er svo gæfusamur að geta gert hvort tveggja og þurfa ekki að velja á milli. Ég geri bara það sem mér þykir mest spennandi hverju sinni, sem eru mikil forréttindi fyrir leikara. Ræturnar eru í Danmörku og hér líður mér alltaf vel en eftir að ég færði út kvíarnar hef ég fengið ómetanleg tækifæri frammi fyrir fleiri áhorfendum sem ég er óendanlega þakklátur fyrir.“

Svo skarast þessir heimar stundum. Hann bendir til dæmis á að Arctic sé engin stórmynd, í fjárhagslegum skilningi, enda þótt hún sé gerð af manni sem býr í Los Angeles, Joe Penna. „Hann er raunar frá Brasilíu og þetta er fyrsta myndin hans í fullri lengd. Svo er myndin tekin upp á Íslandi, eins og við höfum talað um, vegna þess að enginn annar staður kom til greina. Svona margslungin og fjölþjóðleg verkefni gefa mér mikið.“

Kann ágætlega við skúrkana

Á umliðnum árum hefur Mads ósjaldan verið í hlutverki skúrksins, sérstaklega í Hollywood-myndunum, og fengið mikið lof fyrir. Þykir gjarnan gæða þá óræðni og mennsku sem er alls ekki sjálfgefið þegar heimurinn hefur tilhneigingu til að vera svart-hvítur. Spurður hver lykillinn að eftirminnilegum skúrki sé svarar hann: „Þeir þurfa að vera margslungnir og hafa eitthvað til málanna að leggja. Sama má raunar segja um góðu gæjana, þannig að ég nálgast skúrkinn og góða gæjann í raun og veru alls ekki á ólíkan hátt. Lykillinn er að grafa djúpt í handritið og finna kjarnann. Gæða persónuna lífi, hvort sem hún vill vel eða illa.“

– En þú ert oftar „góði gæinn“ heima í Danmörku.

„Já, það er rétt. Ég er sjaldnar skúrkurinn hér heima, þó það komi auðvitað fyrir. Það er tíska að norrænir leikarar fari með hlutverk vondu karlanna í Hollywood, hvort sem það er út af hreimnum eða hvort við lítum bara svona grimmilega út.“

Hann hlær.

„Persónulega kann ég ágætlega við skúrkana; maður vill auðvitað ekki festast í sama hluverkinu. Eins og ég segi þá er ég afar þakklátur fyrir tækifærið í Hollywood og ef það þýðir að ég þarf að vera vondi karlinn þá er það ekkert vandamál af minni hálfu.“

Ætli Ólafur okkar Darri sé ekki á sama máli?

Mads hefur líka brugðið sér í gervi sögulegra persóna, eins og tónskáldsins Igors Stavinskíjs í Coco Chanel & Igor Stravinsky frá 2009 og Struensee greifa í A Royal Affair frá 2012. Spurður hvort hann nálgist slík hlutverk á einhvern hátt öðruvísi en skálduðu persónurnar svarar hann: „Í raun ekki. Auðvitað er maður meðvitaður um að persónan hafi í eina tíð verið af holdi og blóði og gott getur verið að lesa sér til um þær. En þegar tökur hefjast er það bara eins og hvert annað verkefni; þá veltur allt á handritinu, leikstjórninni og túlkun leikarans. Hafandi sagt það þá er ég mikill áhugamaður um sagnfræði og gæti vel hugsað mér að leika fleiri sögulegar persónur. Það er svo forvitnilegt að vita hver við vorum og hvaðan við komum.“

Engin leið er að fá Mads til að gera upp á milli hlutverka sem hann hefur leikið gegnum tíðina; hann er greinilega gott efni í diplómat. „Hlutverkin eru orðin svo mörg og ekki sanngjarnt að draga eitt sérstaklega út. Ég hef leikið svo mörg hlutverk sem standa hjarta mínu nærri. Hlutverk geta í eðli sínu verið æðisleg og maður rennur hreinlega inn í þau; þau geta líka verið geggjuð vegna þess að þau beina manni á nýja braut og þau geta verið eftirminnileg vegna þess að þau komu manni á óvart. Það er leiðinlegt að svara spurningunni ekki beint en því miður get ég ekki tilgreint eitt ákveðið hlutverk.“

Flestir, alltént utan Norðurlandanna, þekkja Mads líklega sem illmennið Le Chiffre í Bond-myndinni Casino Royale frá 2006. Það var sannarlega vendipunktur á ferlinum.
„Ég segi ekki að það hlutverk hafi breytt lífi mínu, sem betur fer, en það breytti ferli mínum sem leikara. Á því er ekki nokkur vafi. Í stað þess að hafa bara eitt eða tvö handrit á borðinu fyrir framan mig var ég skyndilega kominn með heilan bunka. Það er auðvitað risastór sýningargluggi fyrir leikara að komast að í kvikmyndaseríu eins og James Bond og þetta var mikil upplifun fyrir mig. Tilboðum fjölgaði svo sannarlega í framhaldinu en höfum hugfast að magn er ekki endilega sama og gæði. Það á við um kvikmyndahandrit eins og annað í þessu lífi. En það er alltaf jákvætt fyrir leikara að hafa úr hlutverkum að velja.“

– En hvort er það kostur eða galli að vera danskur/norrænn leikari í hinu alþjóðlega umhverfi?

„Það fer eftir því hvernig á það er litið. Segja má að „dogmað“ hafi komið okkur Dönum á kortið fyrir um tuttugu árum og allar götur síðan hefur gefist vel að vera danskur leikari á alþjóðavettvangi. Danir eru í tísku. Alltént er það mín upplifun. Bandarískir leikstjórar – og raunar evrópskir líka – eru stöðugt að leita að nýjum andlitum og ekki spillir fyrir að menn kunni eitthvað til verka. Þess vegna hafa þeir sótt töluvert í danska leikara sem hafa fyrst slegið í gegn heima fyrir. Það getur verið minni áhætta en að taka sénsinn á einhverjum sem er ennþá blautur bak við eyrun. Í þeim skilningi vinnur þjóðernið með mér. Hin hliðin á peningnum er sú að ég er ekki bandarískur sem þýðir að ég verð aldrei Superman eða Batman. Til þess að fá slík hlutverk þurfa menn að vera amerískir út í gegn.“

Viðtalið í heild sinni má lesa í Sunnudagsblaði Morgunblaðsins.