Innlent | mbl | 9.12.2018 | 11:45 | Uppfært 12:00

Fjölbreytni skilar betri vinnustað

Stefán Bjarnason fjármálastjóri Stillingar og Hlynur Jónasson, atvinnulífsráðgjafi, eru sammála um gildi þess að vinnustaðir séu fjölbreyttir. mbl.is/Kristinn Magnússon

Á annað hundrað einstaklingar hafa fengið vinnu í gegnum starfsendurhæfingu fyrir fólk með geðrofssjúkdóma á síðustu árum. Hlynur Jónasson, atvinnuráðgjafi í IPS samstarfsverkefni VIRK og Laugaráss meðferðargeðdeildar, segir mikilvægt í rekstri allra fyrirtækja að horfa til fjölbreytni starfsfólks.

Virk og Laugarásinn hafa síðan árið 2012 unnið að uppbyggingu árangursríkrar starfsendurhæfingar fyrir ungt fólk með geðrofssjúkdóma og geðklofa á byrjunarstigi. Samstarfsverkefnið er grundvallað á IPS (Individual Placement and Support) hugmyndafræðinni sem byggir á gagnreyndum aðferðum og felur í sér að fólk fari beint út á vinnumarkað en njóti stuðnings og eftirfylgni frá þverfaglegu teymi.

IPS á uppruna sinn í Bandaríkjunum og hefur einnig verið notað með góðum árangri í Evrópu og Ástralíu. Virk og Laugarásinn voru með þeim fyrstu til að innleiða hugmyndafræðina á Íslandi en henni er einnig beitt hjá geðheilsuteymi austur og vestur á vegum heilsugæslustöðvanna, í samstarfi við Virk.

Það er mjög mikilvægast að hver og einn einstaklingur í verkefninu fái góðan og öruggan stuðning sem miðaður er við þarfir hans og að þeir sem fara út á vinnumarkaðinn í kjölfar starfsendurhæfingar í IPS-verkefninu njóta stuðnings þverfaglegs stuðningsteymis.

Hlynur hefur komið að IPS verkefninu allt frá upphafi en á þeim tíma voru VIRK og geðsvið Landspítalans í sameiningu að leita að atvinnutengdum úrræðum og alltaf kom IPS hugmyndafræðin upp.

„Fegurðin í hugmyndafræðinni gengur út á að horfa á styrkleika einstaklingsins í stað veikleika og byggja atvinnuleitina á því áhugasviði og síðan en ekki síst, góðum vinnustað og vinnufélögum. Það er gulls ígildi þegar þetta tvennt fer saman,“ segir Hlynur.

Frétt af mbl.is

Sjúkdómur unga fólksins

Aldrei hvarflað að þeim að þiggja styrk

Stilling er rótgróið fjölskyldufyrirtæki og hefur frá upphafi verið í eigu sömu fjölskyldu en fyrirtækið var stofnað árið 1960. mbl.is/Ómar Óskarsson

Stilling er eitt þeirra fyrirtækja sem hefur tekið þátt í verkefninu en að sögn Stefáns Bjarnasonar, fjármálastjóra Stillingar, höfðu eigendur Stillingar skoðað möguleikann á að fá til starfa á sumrin ungmenni sem stóðu illa félagslega, meðal annars vegna eineltis, en ekkert hafði komið út úr því. Þegar Hlynur hafði samband við stjórnendur Stillingar fyrir fjórum árum ákváðu þeir að taka þátt.

„Okkur leist mjög vel á að fá til starfa einstaklinga sem kannski hafa ekki greiðan aðgang að vinnumarkaðnum. Hver sem kvillinn er, andlegur eða líkamlegur. Þetta hefur gengið mjög vel hjá okkur og allir starfsmenn tekið þátt í að láta viðkomandi líða vel á vinnustaðnum,“ segir Stefán.

„Okkur var bent á að við ættum að rétt á styrk frá ríkinu þar sem við tækjum þátt í þessu verkefni en það hefur aldrei hvarflað að okkur. Enda engin ástæða til þar sem viðkomandi skilar sínu starfi með miklum sóma og því alls ekki við hæfi að taka við einhverjum styrkjum frá ríkinu,” segir Stefán og Hlynur tekur undir með honum.

„Fyrirtæki sem fara inn á þessum forsendum eru að fara inn á röngum forsendum,“ segir Stefán. Hann segir eðlilegt að sýna samfélagslega ábyrgð í rekstri fyrirtækja og í raun sé varla hægt að tala um samfélagslega ábyrgð heldur miklu frekar um ábyrgan rekstur á fyrirtæki sem ráði til starfa einstaklinga sem sinna sínu starfi. Einstaklinga sem fá greitt fyrir sína vinnu líkt og allir aðrir,“ segir Stefán.

Vel tekið af öllum starfsmönnum

Hlynur segir að með þátttöku fyrirtækja í IPS opnist oft á umræðu meðal starfsfólks og auki vitund þess sem og stjórnenda á því að fjölbreytni sé af hinu góða.

„Að ekki séu allir eins hvorki í útliti né atferli. Opnar umræðu sem ekki þótti í lagi hér áður, það er að segja frá því hvernig þér líður og hvað ami að. Umræða sem geri vinnustaði einfaldlega heilbrigðari. Ég þekki það frá mörgum vinnustöðum þar sem starfsfólkið hefur tjáð mér að þetta hafi breytt þeim. Virkni á vinnustaðnum hafi aukist og fólk tilbúið til þess að taka þátt í að aðstoða aðra,“ segir Hlynur.

Stefán tekur undir þetta en hjá Stillingu kynntu stjórnendur verkefnið fyrirfram fyrir starfsfólki og það hvatt til þess að taka þessum einstaklingi opnum örmum og það hafi gengið eftir. „Við erum hans fjölskylda og honum líður vel í vinnunni,“ segir Stefán.

Þeir Hlynur og Stefán eru sammála um mikilvægi þess að vel sé haldið um verkefni sem þessi og fræðsla nauðsynleg bæði fyrir stjórnendur og aðra starfsmenn.

Margir þeirra sem glíma við alvarleg andleg veikindi koma úr félagslega einangruðu umhverfi og hafa jafnvel misst vini og annað stuðningsnet.

„Þess vegna getur þessi vinnustaður verið svo miklu meira en vinnustaður og að mörgu leyti getur vinnustaðurinn orðið enn mikilvægari þáttur í þeirra lífi en gengur og gerist. Þannig að fólk getur gert sér grein fyrir því hvað þetta er mikilvægt úrræði,“ segir Hlynur.

Hlynur Jónasson og Stefán Bjarnason. mbl.is/Kristinn Magnússon

Hægt að nýta á fjölbreyttan hátt

Spurður um hvort farið sé að beit IPS hugmyndafræðinni víðar segir Hlynur að í Bandaríkjunum henni sé beitt meðal annars sem starfsendurhæfingarúrræði fyrir mænuskaða og fyrrverandi hermenn. Að auðvelt sé að yfirfæra hugmyndafræðina og beita henni víðar, svo sem fyrir fólk sem glímir við annars konar veikindi eða yfir á skólakerfið.

IPS hefur gefið besta raun í þeim löndum þar sem lögð er áhersla á að koma fólki í virkni. Þjóðirnar sem hafa náð lengst tala aldrei um veikleika eða skerðingar heldur sníða starfið eftir styrkleikum viðkomandi sem er kjarni hugmyndafræðinnar, að sögn Hlyns.

Hlynur segir að í mörgum tilvikum væru þeir sem eru þátttakendur í þessari starfsendurhæfingu ekki á þeim góða stað sem þeir eru í lífinu ef þeir hefðu ekki átt þess kost að taka þátt.

Hann segist vonast til þess sjá fleiri fyrirtæki á Íslandi taka þátt og að samtök á vinnumarkaði geri sitt til þess að auka áhuga fyrirtækja á þátttöku með því að bjóða upp á fræðslu sem eigi erindi við þeirra félagsmenn.

„Það er mikill misskilningur að allir þeir einstaklingar sem glímt hafi við langtíma atvinnuleysi vilji ekki vinna, ekki aðeins vilja þeir vinna heldur hafa til þessi þekkingu, hæfileika og getu. Þeir þurfa hinsvegar meiri aðstoð en þeir hafa fengið til þessa til að það markmið náist og engum dylst að einstaklingur sem hefur lágt sjálfsmat eftir langtíma atvinnuleysi á ekki möguleika á opnum atvinnuauglýsinga markaði þar sem starfsauglýsingar óskar eftir snillingum eða löngu bréfi um eigið ágæti. Þarna er viðhorfsbreytinga þörf,“ segir Hlynur.

Hér er hægt að lesa nánar um hugmyndafræðinga á bak við IPS