Innlent | mbl | 22.1.2019 | 14:28 | Uppfært 23.1.2019 2:00

Tillögur um húsnæðismarkaðinn kynntar

Anna Guðmunda Ingvarsdóttir, aðstoðarforstjóri Íbúðalánasjóðs og annar formanna átakshópsins, á blaðamannafundi í Hannesarholti í dag. mbl.is/Hari

Tillögur átakshóps um aukið framboð á íbúðum og aðrar aðgerðir til að bæta stöðu á húsnæðismarkaði eru alls fjörutíu talsins, í sjö flokkum, en þær voru kynntar á blaðamannafundi sem hófst í Hannesarholti kl. 14 í dag.

Tillögurnar miða meðal annars að því að hagkvæmum íbúðum á viðráðanlegu verði fyrir tekjulága verði fjölgað, uppbygging almenna íbúðakerfisins haldi áfram, unnið verði að uppbyggingu óhagnaðardrifinna húsnæðisfélaga að norrænni fyrirmynd, leiguvernd verði aukin með sértækum aðgerðum, aðgengi að upplýsingum um húsnæðismál verði bætt og þess gætt að uppbygging samgöngumannvirkja og almenningssamgangna fylgi mikilli uppbyggingu íbúða á höfuðborgarsvæðinu og vaxtarsvæðum í kringum borgina.

Frétt af mbl.is

Átakshópur um aukið íbúðaframboð

Meðal þess sem lagt er til hvað varðar það síðastnefnda er að hraða uppbyggingu borgarlínu og einnig að hraða framkvæmdum við helstu stofnleiðir í grennd við höfuðborgarsvæðið.

Þá er lögð áhersla á að leita leiða til þess að lækka byggingarkostnað og stytta byggingartíma, meðal annars með stóraukinni samvinnu stjórnvalda og annarra sem koma að skipulags-, byggingar- og húsnæðismálum. Auk þess er lögð áhersla á að auka rafræna stjórnsýslu skipulags- og byggingarmála, einfalda regluverk og aðrar sértækar aðgerðir til að auka hagkvæmni.

Tillögurnar frá átakshópnum skiptast í sjö meginflokka. Skjáskot úr kynningarefni frá forsætisráðuneytinu

Hver er þörfin?

Í tengslum við vinnu átakshópsins var unnin greining á þörf fyrir íbúðir á landsvísu, út frá þróun lýðfræðilegra þátta, mannfjölda, aldurssamsetningu og samsetningu heimila, auk fjölda íbúða sem eru ekki í hefðbundinni notkun sem íbúðarhúsnæði.

Samkvæmt þessari greiningu er óuppfyllt íbúðaþörf nú á bilinu 5.000-8.000 íbúðir á landinu öllu. Mikil uppbygging er fyrirhuguð á næstu árum, eða 10.000 íbúðir á árunum 2019-2021. Gangi þær áætlanir eftir mun óuppfyllt íbúðaþörf minnka til muna, en hún verður engu að síður um 2.000 íbúðir í upphafi ás 2022, samkvæmt greiningunni, sem gerir ráð fyrir að fjölga þurfi íbúðum um 1.830 á ári á árunum 2019-2021.

Koma verður betur til móts við tekjulægri hópa

Í vinnu átakshópsins kom í ljós að vísbendingar séu um það að þær íbúðir sem nú eru í byggingu eða á áætlunum, muni síður henta tekju- og eignalágum og fjöldi tillagna, eins og þær sem lúta að uppbyggingu óhagnaðardrifinna leigufélaga og leiguvernd, lúta að því að koma til móts við þennan hóp.

„Svo virðist sem stór hluti íbúða sem eru í byggingu á höfuðborgarsvæðinu sé í hverfum þar sem fermetraverð er hvað hæst,“ segir í niðurstöðum átakshópsins og því bætt við að í þeim hverfum höfuðborgarsvæðisins þar sem fermetraverð sé lægra „virðist mest vera byggt af stærri íbúðum sem geta þar með síður talist hagkvæmar“.

mbl.is/Kristinn Magnússon

„Aukið framboð minni íbúða á svæðum þar sem fermetraverð er almennt í lægra lagi myndi auka hlutdeild ódýrustu íbúðanna meðal nýbygginga sem kæmi til móts við þarfir margra sem hafa litlar tekjur og/eða eignir,“ segir í niðurstöðuskýrslunni, en sérstaklega er tekið fram að skoða verði húsnæðiskostnaðinn á þeim svæðum í samhengi við aðra þætti, svo sem samgöngukostnað.

Leggja til að hafist verði handa á Keldnalandi

Sérstaklega er lagt til í tillögum átakshópsins að ríkið og Reykjavíkurborg komist að samkomulagi um að skipuleggja Keldnaland, sem er í eigu ríkisins, „m.a. með markmið um félagslega blöndun, og semji í framhaldi um eignarhald og framkvæmdir. Tekið verði mið af því að hefja skipulagningu á landinu á árinu 2019 og að til byggingar komi samhliða öðrum áfanga Borgarlínu,“ segir í tillögum hópsins.

Sérstaklega er lagt til að ríki og borg komist að samkomulagi um að hefja skipulagningu Keldnalands á þessu ári. Gervihnattamynd/Google

Tillögur átakshópsins í heild sinni:

Almennar íbúðir:

Hluti af uppbyggingu íbúða til að mæta óuppfylltri íbúðaþörf verði innan kerfis almennra íbúða með því að ríki og sveitarfélög auki fjárveitingu í stofnframlög á næstu árum.
Setja verði í forgang við ráðstöfun stofnframlaga og annarra opinberra framlaga vegna uppbyggingar á íbúðarleiguhúsnæði verkefni þar sem góðar almenningssamgöngur eru fyrir hendi.
Til að stuðla að fjölbreytni og sveigjanleika [...] verði lagt til að ríki og sveitarfélög taki upp viðræður um að lögfesta skyldu sveitarfélaga til að taka þátt í uppbyggingu á almennum leiguíbúðum og að ráðstafa í skipulagi 5% af byggingarmagni á nýjum reitum/hverfum til uppbyggingar á félagslegu leiguíbúðahúsnæði [...].
Tekjumörk inn í almenna íbúðakerfið verði endurskoðuð og taki mið af tveimur neðstu tekjufimmtungunum líkt og gert var ráð fyrir í upphafi enda komi þá til aukning stofnframlaga þannig að þetta dragi ekki úr uppbyggingu vegna tekjulægsta fimmtungsins.
Fjármagnskostnaður stofnframlagshafa verði lækkaður til að tryggja framgang almenna íbúðakerfisins [...].
Stærri hluti stofnframlags geti komið til útgreiðslu við samþykkt umsóknar í því skyni að lækka fjármagnskostnað á byggingartíma.
Stofnframlagshöfum verði heimiluð að fjármagna sig með útboði sértryggðra skuldabréfa.

Skjáskot úr kynningarefni forsætisráðuneytisins.

Húsnæðisfélög:

Leitað verði eftir samstarfi stéttarfélaga, SA og lífeyrissjóða um fjármögnun húsnæðisfélagsins Blæs.
Gert verði ráð fyrir að óhagnaðardrifin húsnæðisfélög verði hluti af uppbyggingu húsnæðismarkaðar á næstu árum.
Óhagnaðardrifin húsnæðisfélög taki þátt í uppbyggingu íbúðarhúsnæðis á margvíslegan hátt. Þau geti m.a. komið að uppbyggingu íbúða sem henta úrræðum stjórnvalda um sértækar aðgerðir til að auðvelda ungu og tekjulágu fólki að kaupa sér íbúðarhúsnæði.

Leiguvernd:

Ákvæði húsaleigulaga verði endurskoðuð til að bæta réttarstöðu leigjenda d. um ákvörðun leigufjárhæðar í upphafi leigu og heimildir til breytinga á henni á leigutíma, lengd og uppsögn leigusamninga, og möguleg viðurlög við brotum. Gæta þarf að því að breytingar á húsaleigulögum hækki ekki leiguverð eða dragi úr framboði á leigumarkaði.
Hafið verði fræðsluátak um réttindi og skyldur leigjenda og leigusala, sem og réttarúrræði þeirra þegar aðili leigusamnings telur brotið gegn rétti sínum, og þess gætt að upplýsingar séu aðgengilegar á fleiri tungumálum en íslensku.
Áhersla verði lögð á skráningu leigusamninga í opinbera gagnagrunna og útfærðar leiðir til að hvetja aðila til að gera upplýsingar um leiguverð og lengd leigusamninga aðgengilegar, d. með því að binda skattaafslátt vegna langtímaleigu við skráningu í gagnagrunn.
Sveigjanleiki í útleigu á hluta húsnæðis verði aukinn.
Sveitarfélög þar sem skortur er á húsnæði fái heimild með tilgreindum skilyrðum til að flokka íbúðir sem eigandi býr ekki í eða sem ekki eru í langtímaleigu sem atvinnuhúsnæði, þ.e. c-flokk í merkingu laga um tekjustofna sveitarfélaga.
Stuðningur við hagsmunasamtök leigjenda og þau gerð að virkum málsvara leigjenda.

Stjórnvöld og heildarsamtök á vinnumarkaði komu sameiginlega að þeim tillögum sem kynntar eru í dag. Skjáskot úr kynningarefni frá forsætisráðuneytinu

Skipulags og byggingarmál:

Myndaður verði samstarfsvettvangur stjórnvalda og annarra hagsmunaaðila [...] til að auka yfirsýn yfir skipulags- og byggingarmál og rafræna stjórnsýslu.
Ráðist verði í einföldun á regluverki skipulags- og byggingarmála og tími til að gera athugasemdir við skipulag eða leyfi styttur.
Hið flókna og tímafreka ferli við breytingar á deiliskipulagi, sem seinkar uppbyggingu íbúðarhúsæðis og eykur byggingakostnað, verði einfaldað.
Sveigjanleiki í deiliskipulagi og skipulagsskilmálum þeirra verði aukinn en það hvetur til nýrra og hagkvæmari lausna í mannvirkjagerð sem skilar sér í lægri byggingarkostnaði, án þess þó að gera minni kröfur um umhverfisgæði bygginga og vistspor framkvæmda.
Leitast verði við að færa ákvæði byggingarreglugerðar nær því sem þekkist á Norðurlöndunum þar sem stjórnsýsla er einfaldari og skilvirkari.
Hönnunargögnum verði skilað rafrænt, t.d. í gegnum byggingargátt, og tryggt að ferli við yfirferð þeirra verði faglegt og samræmt milli byggingarfulltrúa og í samræmi við skoðunarhandbók.
Mat á þörf fyrir rýni hönnunar og framkvæmdaeftirlit hverju sinni, styðjist við fyrirfram ákveðna flokkun mannvirkja, s.s. eftir samfélagslegu mikilvægi þeirra.
Komið verði á útvistun byggingareftirlits að fyrirmynd Norðmanna, þar sem ríkið vottar fyrirtæki sem sinna byggingareftirliti. Slíkt myndi auka skilvirkni.
Í skipulagslöggjöf verði skilgreint og heimilt að útbúa íbúðarhúsnæði til skammtímanota á athafnasvæðum og að enn fremur verði heimilt til að reisa skammtímahúsnæði til að bregðast við tímabundnum vanda. Tilgangur slíkra heimilda er að vinna gegn búsetu í óviðunandi og ósamþykktu húsnæði, mæta þörf vegna tímabundinnar búsetu og vinna gegn heimilisleysi.
Lagt er til að endurgreiðsla virðisaukaskatts af vinnu á verkstað við gerð íbúðarhúsnæðis verði aukin í 100%.
Sveitarfélögum verði tryggðar heimildir í skipulagslögum til að gera kröfu um að allt að 25% af byggingarmagni samkvæmt nýju deiliskipulagi fyrir tilgreint svæði skuli vera fyrir almennar íbúðir, félagslegar íbúðir eða aðrar leiguíbúðir, hvort sem eigandi lands er sveitarfélag, ríki eða einkaaðili.

Frá byggingarframkvæmdum í Urriðaholti í Garðabæ. mbl.is/Eggert

Samgöngur:

Uppbygging leiguíbúða fyrir tekjulága taki fyrst og fremst mið af þörfum fjölskyldna og einstaklinga með tilliti til atvinnu og hagkvæmni búsetu en hana þarf að meta með hliðsjón af íbúðaverði, aðgengi að hagkvæmum og skilvirkum almenningssamgöngum, atvinnu- og skólasókn og öryggi samgöngumannvirkja.
Uppbyggingu borgarlínu verði hraðað í ljósi mikillar uppbyggingar íbúða á höfuðborgarsvæðinu og vaxtarsvæðum á næstu árum.
Framkvæmdum á stofnbrautum umhverfis höfuðborgarsvæðið samkvæmt samgönguáætlun verði hraðað.
Gjaldsvæði almenningssamgangna á vaxtarsvæðum verði samræmd og einfölduð í þeim tilgangi að jafna og lækka samanlagðan húsnæðis- og samgöngukostnað íbúa á þeim svæðum.
Tekinn verði upp sérstakur samgöngupassi sem veittur er námsmönnum og leigjendum undir tekju- og eignamörkum almenna húsnæðiskerfisins. Passinn veiti aðgang að almenningssamgöngum á höfuðborgarsvæðinu og á vaxtarsvæðum umhverfis höfuðborgarsvæðið.
Ríkið og Reykjavíkurborg nái samkomulagi um að hefja skipulagningu Keldnalands, m.a. með markmið um félagslega blöndun, og semji í framhaldi um eignarhald og framkvæmdir. Tekið verði mið af því að hefja skipulagningu á landinu á árinu 2019 og að til byggingar komi samhliða öðrum áfanga Borgarlínu.

Fjöldi sérfræðinga kom saman að vinnu átakshópsins, sem skilar niðurstöðum sínum í dag. Skjáskot úr kynningarefni frá forsætisráðuneytinu

Upplýsingamiðlun:

Samstarf opinberra stofnana sem hafa það hlutverk að safna og miðla upplýsingum um húsnæðismál verði aukið, myndaður verði öflugur samstarfsvettvangur opinberra aðila og þeir vinni að sameiginlegum skilgreiningum sem hægt verði að styðjast við [...].
Notkun byggingargáttar Mannvirkjastofnunar verði gerð að lagaskyldu fyrir bæði byggingarstjóra og byggingarfulltrúa og komið verði til móts við sveitarfélög vegna kostnaðar við nauðsynlegar breytingar á upplýsingakerfum [...].
Stjórnvöld og sveitarfélög leggi sérstaka áherslu á vinnslu húsnæðisáætlana og sameiginlegrar þarfagreiningar fyrir húsnæði á skilgreindum vinnusóknarsvæðum og hugað verði að samspili milli skipulagsáætlana og húsnæðisáætlana.
Hafið verði átak til að safna upplýsingum um fjölda óskráðra íbúða og skilgreindir hagrænir hvatar sem leiða til þess að eigendur óskráðra íbúða sjái sér hag í því að íbúðin komi fram í opinberum skráningum.
Lögfestar verði lögheimilisskráningar á fasteignanúmer og hafið átaksverkefni þar sem eldri lögheimilisskráningar verði yfirfarnar og skráðar á íbúðir.
Farið verði yfir skilgreiningar á matsstigum og byggingarstigum með samræmingu og einföldun í huga.
Almennar húsnæðiskannanir á landsvísu verði reglubundinn þáttur í upplýsingaöflun.