Fannst hún lesa eigin ævisögu

„Þegar eldri strákurinn minn greindist fór ég, eins og foreldrar gera, að setja mig inn í þessi mál og vissulega, þar sem ég átti þrjá syni og tveir þeirra voru greindir með Asperger, fór maður að velta fyrir sér hvort þetta gæti verið í genunum,“ segir Guðlaug S. Kristjánsdóttir, bæjarfulltrúi í Hafnarfirði en hún var greind með Asperger-heilkennið fyrir rúmlega ári en Asperger er röskun á einhverfurófi.

Margir ætluðu varla að trúa því að Guðlaug væri á einhverfurófinu þegar hún sagði frá greiningunni enda þekkt fyrir að vera mikið út á við; í stjórnmálum og starfi. Hún segir fræðslu um einkenni kvenna afar þarfa enda hefur sýnt sig að konur á einhverfurófi fá greiningu mun síðar á lífsleiðinni en karlmenn. Þetta hefur mikil áhrif á líðan þeirra og heilsu.

Eftir helgi verður heimildamyndin Að sjá hið ósýnilega frumsýnd en í myndinni koma 17 íslenskar konur á einhverfurófi fram. Það er kvikmyndagerðarfólkið Bjarney Lúðvíksdóttir og Kristján Kristjánsson sem eru höfundar myndarinnar Að sjá hið ósýnilega en Kraumar og Eyjafilm framleiða myndina í samvinnu við Einhverfusamtökin. Myndin verður frumsýnd í Íslenskri erfðagreiningu eftir helgi, 2. apríl, alþjóðlegum degi einhverfu, en myndin fer svo í sýningar í Bíó Paradís 9. apríl. Í myndinni er fjallað um hvernig einhverfa birtist hjá stúlkum og konum og leitast við að fá innsýn í aðstæður þeirra.

Blaðamaður Sunnudagsblaðs Morgunblaðsins hitti fimm þeirra og hlýddi á þeirra sögu, þeirra á meðal Guðlaugar en Guðlaug segir að þegar hún horfi til baka þá sjái hún betur þau fjölmörgu einkenni sem hún hafði, sem barn, unglingur og fullorðin.

„Ég hef alltaf haft algjört límminni, ýmis séráhugamál og svo er það hitt og þetta eins og ég að hef aldrei getað eða kunnað „smalltalk“ – svona létt spjall um ekkert.

Þá er gelgjan í hálfgerðri þoku, þar sem unglingsárin snúast um tvíræð og óljós skilaboð í einhverjum augngotum og slíku en það er þetta með að eiga erfitt með að lesa í skilaboð sem eru ekki skýr. Á gelgjunni hugsaði ég bara hvað væri eiginlega að gerast og vá hvað ég hlakkaði til að verða tvítug og allir hættu þessu!

Mér hefur líka alltaf fundist óþægilegt að stíga á strik eða mislit gólf og sérstaklega ef ég er undir miklu álagi, þá koma öll þessi einkenni sterkt fram, þá er ég alltaf að hugsa um það – æ nei, það er gul rönd á þessum tröppum.

Það hefur tilheyrt mínu starfi í gegnum tíðina að tala mikið fyrir framan fólk en eins og þekkt er með einhverfa er hljómfallið hjá mér og tal frekar flatt. Ég hef alltaf verið meðvituð um að reyna að hafa svolítinn sveigjanleika í röddinni, lifandi hljómfall. Þannig að það eru mörg atriði sem ég hef haft bak við eyrað en ekkert sem mér fannst koma heim og saman í einhverja greiningu.“

Var ekki viss um að vilja greiningu

Þegar Guðlaug fór að lesa frásagnir kvenna sem höfðu fengið Asperger-greiningu fannst henni hún vera að lesa eigin ævisögu aftur og aftur.

„Á þeim tíma var ég farin að greina þetta dálítið sjálf og hugsaði með mér; jæja, það er bara flott, þá veit ég það en fann enga þörf hjá mér fyrir að þurfa að fá einhverja staðfestingu á því áliti mínu.

Svo í raun á þessum tíma gekk heilmikið á í mínu lífi og hvað mig varðar er það ákveðin tegund af árekstrum sem ég lendi ítrekað í. Og það er nú eitt af því sem vitað er, að fólk með þessa greiningu dregur oft ekki lærdóm af reynslu sinni og getur nýtt sér næst þegar það lendir í svipuðum aðstæðum.

Og hluti einmitt af ástæðunni fyrir því að mikilvægt er að koma auga á og fræða konur með einhverfu er til dæmis að þær átta sig oft ekki á að þótt þær lendi í erfiðri reynslu, þá er ekkert víst að þær tengi ef það sama gerist aftur, þær sjá ekkert merkin.“

Þegar Guðlaug hafði ítrekað gengið í gegnum árekstra ákvað hún að fara og láta athuga hvort hún væri hugsanlega á einhverfurófi.

„Ég fékk mjög góð viðbrögð og það sem ég var að vonast kannski eftir og gerðist var að fólk, sem var að velta fyrir sér kannski eigin ástandi eða dóttur sinnar, hafði samband. Ég er nákvæmlega eins og ég hef alltaf verið og hafi ég verið eitthvað galin þá er ég það líka núna! En í dag get ég frekar sett mér og öðrum meiri mörk.

Mér er ofarlega í huga hversu nauðsynlegt sjónarhorn einhverfra er samfélaginu, að við séum við borðið þar sem ákvarðanir eru teknar. Þegar sagan er skoðuð hafa einmitt oft einhverfir hugsuðir komið fram með góðar breytingar og nýjungar, verið ákveðið hreyfiafl. Þetta finnst mér mikilvægt, sem þátttakanda í pólitík og öðrum félagsstörfum, að tryggja sem breiðasta aðkomu ólíks fólks. Við þurfum á því að halda.“

Ítarlega er rætt við Guðlaugu í Sunnudagsblaði Morgunblaðsins og birtist viðtalið þar í fullri lengd.