Ian McEwan hlýtur bókmenntaverðlaun Halldórs Laxness

Breski rithöfundurinn Ian McEwan er fyrsti handhafi Alþjóðlegra bókmenntaverðlauna Halldórs Laxness. Verðlaunin voru afhent í dag, sumardaginn fyrsta, af Katrínu Jakobsdóttur forsætisráðherra á alþjóðlegu málþingi um Halldór Laxness sem haldið var í Veröld.

Verðlaunin nema 15.000 evrum og eru veitt alþjóðlega þekktum rithöfundi fyrir að stuðla að endurnýjun sagnalistar með verkum sínum, en fyrir það hlaut Halldór sjálfur Nóbelsverðlaunin á sínum tíma. Að verðlaununum standa skrifstofa forsætisráðherra, menntamálaráðuneytið, Íslandsstofa, Bókmenntahátíð í Reykjavík, Gljúfrasteinn og Forlagið og verða þau hér eftir veitt á Bókmenntahátíð í Reykjavík. Í valnefnd verðlaunanna að þessu sinni voru Eliza Reid forsetafrú, Einar Már Guðmundsson rithöfundur og Stella Soffía Jóhannesdóttir, framkvæmdastjóri Bókmenntahátíðar í Reykjavík.

Væntanlegur til Íslands í september

McEwan gat ekki verið viðstaddur þingið en mun sækja landið heim í september til þess að veita þeim viðtöku. Um sama leyti mun koma út hjá Bjarti þýðing Árna Óskarssonar á nýjustu bók höfundarins, Machines Like Me, sem er nýkomin út á ensku.

Í skilaboðum frá höfundi segist hann vera afar þakklátur fyrir verðlaunin og að hann hlakki til að koma til Reykjavíkur í haust til þess að taka við þeim.

Ferill McEwan spannar nær hálfa öld og eru honum meðal annars veitt verðlaunin þar sem sögur hans spanna vítt svið, frá frekar óhuggulegum sögum úr dimmustu afkimum sálarinnar yfir í breiðari samfélags- og mannlífslýsingar, sögur sviðsettar í samtíma okkar og sögu, á tíma seinni heimsstyrjaldarinnar, tíma kalda stríðsins, tímabili Margrétar Thatchers, tíma loftslagsbreytinga, og oft sögur með knýjandi siðferðislegum spurningum um mátt vísindannna og takmarkanir þeirra.

„Smáa letrið í sálinni“

Fyrstu bækur hans, smásögurnar First Love, Last Rites og In between the Sheets og skáldsögurnar Steinsteypugarðurinn, The Cement Garden, og Vinarþel ókunnugra, The Comfort of Strangers, komu út árunum frá 1975 til 1981 og nýjasta skáldsagan Machines like me er nýkomin út, í apríl 2019 og mun vera væntanleg á íslensku. „Þessar fyrstu sögur vöktu mikla athygli og náðu vel til áhugamanna um nýjungar í bókmenntum. Þar kvað við nýjan tón en um leið vöktu þær harðar deilur. Það voru ekki síst ögrandi viðfangsefnin, efnisval utan alfararleiðar, viðkvæm mál, sem skópu höfundinum sérstöðu. Sagt hefur verið um Ian McEwan að hann haldi sig ekki bara við fyrirsagnirnar í huganum heldur líka smáa letrið í sálinni,“ segir í umsögn valnefndarinnar.

Í umsögn nefndarinnar segir einnig að yfir sögnum McEwan hvíli nútíminn eins og reykur úr verksmiðju. „Og ekki bara reykur heldur loftslag, sérstakt loftslag, andrúmsloft. Stíll­inn er úthugsaður, nákvæmur og skýr, en einkennist um leið af órökrænum skynjunum en slíkar lýsingar eru aldrei úr lausu lofti gripnar heldur greyptar í sálarástand persónanna. Nákvæmni setninganna vegur þungt, skírleiki þeirra og hljómur, í stuttu máli sagt, andrúmsloftið í textanum.  Öllum má vera ljóst að vandi mannlegrar tilveru knýr að dyrum þessa höfundar og hann opnar sig ætíð með óvæntu og nýstárlegu móti.“

Samfelld sigurganga

Barnið og tíminn, The Child in Time, sem kom út árið 1985 markaði nýtt tímabil, tímabil breiðari sagna með sterkari samfélagslegri skírskotun. Meðal þeirra eru njósna- og kaldastríðssögurnar Sakleysinginn, The Innocent, og Svartir hundar, Black Dogs, og Eilíf ást, Enduring Love. Friðþægingin, Atonement, er ein sú frægasta en eftir henni var gerð vinsæl kvikmynd og fleiri sögur hans hafa verið kvikmyndaðar. Fyrir skáldsöguna Amsterdam fékk hann Booker-verðlaunin.

„Ferill hans hefur verið samfelld sigurganga en hann oft umdeildur og má það heita lífsmark með höfundi. Við verðlaunum hér glæsilegan feril, höfund með mikið erindi,“ segir í umsögn valnefndarinnar.

• Blogga um frétt