Stikurnar eru þarfaþing í ótíðinni

Íslenskt hugvit kom mjög við sögu við hönnun gulu vegstikanna sem vísa vegfarendum leiðina á þjóðvegum landsins. Stikurnar eru framleiddar á Íslandi, eru endurnýttar eins oft og hægt er og síðan sendar í endurvinnslu.

Rúmlega 320 þúsund stikur, bæði vegstikur og snjóstikur, standa við þjóðvegi landsins. Það er nálægt því að vera ein stika á hvern Íslending.

Þetta má lesa í pistli á heimasíðu Vegagerðarinnar. Ástæða er til að segja sögu stikanna nú um stundir, þegar vegfarendur hafa þurft að reiða sig á leiðsögn þeirra í ótíðinni.

Á hverju ári eru framleiddar í kringum 25 þúsund vegstikur og nokkur þúsund snjóstikur enda verða alltaf einhver afföll yfir vetrartímann. Þetta er mikil breyting til batnaðar því áður fyrr, þegar notaðar voru tréstikur. Þurfti að skipta út nærri öllum vegstikum í vegakerfinu á ári hverju. Í dag er talið að hver stika geti enst í allt að tíu ár.

Björn Ólafsson verkfræðingur, sem starfaði hjá Vegagerðinni í 45 ár, frá árinu 1971 til 2016 og síðustu 25 árin sem forstöðumaður þjónustudeildar, þekkir vel söguna á bak við gulu vegstikurnar, enda var hann einn þeirra sem komu að þróun og hönnun þeirra.

„Tréstikur voru lengi smíðaðar í áhaldahúsum Vegagerðarinnar á veturna. Þær voru sagaðar til, málaðar og sett á þær endurskin. Þetta var stór hluti af vetrarvinnunni enda var vetrarþjónusta á þessum tíma mjög takmörkuð. Þessar tréstikur entust takmarkað, brotnuðu mikið í snjómokstri svo og af völdum annarra álagsþátta eins og vegna ágangs búfjár,“ segir Björn í pistli Vegagerðarinnar.

Þessi afföll urðu til þess að menn fóru að huga að öðrum lausnum þ.e. að nota stikur úr endingarbetra efni sem þyldu betur þetta álag.

Til þessa verkefnis fékk Björn fé úr rannsóknarsjóði Vegagerðarinnar, bæði til þróunar á innlendri framleiðslu á gulum plaststikum og til að leita betri lausna á stöðugleika þeirra. Tekið var í framhaldinu upp samstarf við þá Gunnar Þórðarson verksmiðjustjóra og Jón Þórðarson, fyrrverandi verksmiðjustjóra, sem stýrðu röraframleiðslu við plastverksmiðjuna á Reykjalundi. Reynsla á fyrsta árinu var það góð að ákveðið var að halda þróuninni áfram. Með stuðningi rannsóknarsjóðsins hannaði Jón Þórðarson og lét smíða sérstakan blásturshaus og mótunarbúnað framan á röraframleiðslubúnaðinn þar sem stikulengjan var dregin út í gegnum með sérstakri vél með gúmmíbeltum.

Ötult starf unnið við þróun

Ingimar Sigurðsson, verkstjóri í járnsmiðju Vegagerðarinnar í Grafarvogi, útbjó fyrstu stikufestingarnar, þ.e. fótstykki til að reka niður í jarðveginn og festa stikurnar í. Gylfi Júlíusson rekstrarstjóri Vegagerðarinnar í Vík vann ötult starf við frekari þróun, m.a. gekk hann betur frá tengifestingum með splitti sem festi stikuna betur við fótstykkið.

Síðar komst hann í samband við mikinn hagleiksmann, Jónas Guðlaugsson í Reykjavík. Jónas mótaði til fyrstu frumgerðina úr áli, sem auðvelt var að beygja til, og var endanleg þróun og lögun fótstykkisins síðan samstarfsverkefni þeirra Jónasar og Björns Ólafssonar.

Um 25 þúsund snjóstikur úr stífu plasti eru í vegakerfinu en þær eru sívalar og lengri en ofangreindar vegastikur.

„Snjóstikurnar þessar voru þróaðar af Jóni Einari Hjartarsyni á Læk í Ölfusi en Rögnvaldur Jónsson, sem var svæðisstjóri á Reykjanesi á þeim tíma, hafði forgöngu um þessa framleiðslu,“ upplýsir Björn.

Eftir framleiðslu stikanna eru þær sendar á þrjá staði á landinu þar sem endurskinsmerki eru límd á þær. Þessi vinna fer fram í Fjöliðjunni á Akranesi, á Litla-Hrauni og í Borgarnesi.

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 30. janúar.