Vita þær af réttindum sínum?

Raddir kvenna af erlendum uppruna þurfa að heyrast og til þess þurfa þær að fá rými segir Ruth Adjaho Samuelsson. Á alþjóðlegum baráttudegi kvenna, 8. mars, munu þessar raddir fá sitt rými á viðburði tileinkuðum konum af erlendum uppruna sem eru búsettar á Íslandi.

Hugmyndin að atburðinum kviknaði hjá Ruth í stjórnendaþjálfunarnámi hennar hjá Success Resource UK. „Í fyrstu átti viðburðurinn að vera hluti af náminu en þegar dagskráin fór að mótast var mér sagt að þetta ætti erindi við miklu fleiri en eru í náminu. Þarna verða bæði fyrirlestrar og eins pallborðsumræður þar sem gestir í sal geta lagt fram spurningar,“ segir Ruth.

Elisabete Fortes er ein þeirra kvenna sem ætlar að segja sögu sína á málþinginu. Elisabete er frá Portúgal og ólst þar upp við erfiðar aðstæður. Hún flutti hingað ásamt syni sínum árið 2007 en hafði komið hingað nokkrum sinnum áður. Að sögn Elisabete fékk hún mikla og góða aðstoð við að byggja sig upp hér á landi en líðan hennar var mjög slæm á þessum tíma. Hún hefur meðal annars unnið fyrir ferðaþjónustu, sem leigubílstjóri á Íslandi, fyrst kvenna af erlendum uppruna, og ýmislegt annað frá því hún flutti hingað ásamt þáverandi sambýlismanni sínum fyrir 13 árum. Í dag er hún sjálfstætt starfandi tveggja barna móðir og amma.

Ruth hefur búið hér á landi frá árinu 2009 og starfar á Landspítalanum. Hún hefur tekið mikinn þátt í starfi Eflingar og ASÍ undanfarin ár og segir að þrátt fyrir að hún sé dugleg að fylgjast með réttindum sínum og taka þátt í félagsstarfi sé það alls ekki þannig með margar þeirra kvenna sem hingað flytja.

„Ísland er land tækifæranna,“ segir Ruth og bendir á að sé viljinn fyrir hendi séu fólki allir vegir færir hér á landi. Þjóðfélagið sé sveigjanlegt en eðlilega geti það stundum verið flókið fyrir aðra en innfædda líkt og annars staðar í heiminum.

Meðal þess sem verður rætt á málþinginu eru réttindi kvenna á Íslandi og hvort konur af erlendum uppruna viti af réttindum sínum. Eins hvort þær fái þá aðstoð sem þær eiga rétt á þegar miklar breytingar eiga sér stað í lífi þeirra. Hvað með jafnrétti í menntamálum og er tekið tillit til fólks af ólíkum uppruna? Eru réttindi kvenna af erlendum uppruna á vinnumarkaði þau sömu og innfæddar konur njóta á Íslandi?

Vinnudagur kvenna af erendum uppruna er lengri en gengur og gerist meðal kvenna á Íslandi. Auk þess er vinnutími þeirra óreglulegri sem getur hamlað þátttöku í margs konar viðburðum, íslenskunámi og aðgangi að íslensku málsamfélagi.

Til þess að ræða þessa hluti og fleiri verða þær Sveinbjörg Smáradóttir, MA-nemi í félags- og mannvísindum við Háskólann á Akureyri, Sanna Magdalena Mörtudóttir borgarfulltrúi og Drífa Snædal, forseti ASÍ, í pallborði á viðburðinum sem verður haldinn á Hótel Kríunesi í Kópavogi.

Auk þeirra mun Edythe Mangindin, ljósmóðir og hjúkrunarfræðingur, taka þátt í pallborðinu. Edythe er fædd og uppalin í Bandaríkjunum en foreldrar hennar eru upprunalega frá Filippseyjum. Hún flutti til Íslands árið 2009. Meistaraverkefni hennar frá Háskóla Íslands fjallaði um tungumálaörðugleika, menningarmun og skort á úrræðum sem koma í veg fyrir örugga og fullnægjandi barneignarþjónustu kvenna af erlendum uppruna og leiða til ójafnaðar innan heilbrigðiskerfisins.

Sibeso Imbula Tímóteusardóttir mun einnig taka þátt en hún hefur búið á Íslandi frá árinu 2005 og er með BA-próf frá Háskóla Íslands og er í MA-námi á sviði fötlunarfræða. Í MA-verkefninu fjallar hún um reynslu fagfólks af því að starfa með fötluðum börnum sem hafa flúið hingað til lands með fjölskyldum sínum. Sibeso starfar á velferðarsviði Reykjavíkurborgar. Sonja Kovačević, austurrísk sviðslistakona, mun stýra pallborðsumræðunum en hún býr og starfar á Íslandi. Auk þeirra munu fleiri konur taka þátt í umræðum og flytja erindi á málþinginu á sunnudag.

Ruth segir að málaflokkar sem konur af erlendum uppruna geta lent í vandræðum með hér á landi tengist oft börnum og barneignum. Konur sem eiga börn með þroskaraskanir sem og þegar konur eru þungaðar og vita ekki hvert þær eiga að leita og fá upplýsingar.

Að sögn Ruth hafa konur leitað til hennar vegna ýmiss konar mála. Til að mynda varðandi launamál og réttindi í atvinnulífinu.

„Ein þeirra sagði mér frá brotum sem hún varð fyrir á vinnustað. Ég sagði henni að hafa samband við Eflingu en hún sagði að það gæti hún ekki því ef það myndi fréttast yrði hún rekin úr starfi. Þannig að hún veit ekkert um réttindi sín og vinnuveitendur hennar geta gert hvað sem er þar sem þessi kona þorir ekki að segja neitt af ótta við að missa vinnuna og verða launalaus. Þetta er sorglegt og þetta á ekki að vera svona,“ segir Ruth.

Þetta er í samræmi við það sem hefur komið fram í nokkrum skýrslum sem hafa verið unnar undanfarin misseri um stöðu fólks af erlendum uppruna á íslenskum vinnumarkaði.

Húfa og hijab

Að sögn Ruth er meiri möguleiki að konur með sögur eins og þessar séu tilbúnar að segja frá finni þær stuðning meðal annarra kvenna. Meðal annars frá konum sem eru aðfluttar og verða fyrir brotum á íslenskum vinnumarkaði.

Önnur kona sem Ruth ræddi við fékk enga vinnu á meðan hún var með höfuðslæðu (hijab) en þegar hún mætti í viðtal með íslenska húfu á höfðinu var hún ráðin á staðnum. Ruth segir dæmi um að fólk sem er litað á hörund sé kallað helvítis negrar og annað slíkt, bæði af fullorðnum og börnum. Mikilvægt sé að fræða fólk og upplýsa um fjölbreytileika landsmanna enda hafi fólki af erlendum uppruna fjölgað mjög á Íslandi undanfarin ár.

Elisabete segir að ekki megi gleyma þeim aðstæðum og einangrun sem Íslendingar bjuggu við um aldir og eðlilega taki tíma að venjast því að fólk af öðrum uppruna búi hér. Íslendingar hafi búið við erfiðar og krefjandi aðstæður þar sem allir þurftu að leggja hönd á plóginn við framfærslu fjölskyldunnar. Þetta getur valdið því að eldri kynslóðir þekki einfaldlega ekki fólk af öðrum kynþáttum og viti því ekki hvernig eigi að útskýra og svara spurningum forvitinna barna sem spyrja um hvers vegna þessi eða hinn sé svartur eða brúnn.

Þær segjast báðar hafa ákveðnar áhyggjur af stöðu blandaðra Íslendinga og hvernig þeim gengur að samsama sig, bæði Íslandi sem og landinu sem hitt foreldri þeirra er frá. Staða þessa hóps Íslendinga af erlendum uppruna sé oft erfið og um leið falinn vandi.

Ruth hvetur allar konur til þess að koma og taka þátt í málþinginu sem er eins og áður sagði haldið á alþjóðlegum baráttudegi kvenna. Að fagna með konum á Íslandi og efla konur af erlendum uppruna á Íslandi til að láta í sér heyra. Að gera þær sýnilegri en þær eru í íslensku samfélagi.

Mæta ákvenum hindrunum

Í skýrslunni Staða kvenna af erlendum uppruna - Hvar kreppir að? sem var unnin af Kristínu Loftsdóttur og Unni Dís Skaptadóttur hjá Háskóla Íslands er fjallað ítarlega um stöðu og aðstæður kvenna af erlendum uppruna hér á landi. Þar kemur fram að líta þurfi til margra þátta þegar hugað er að því hvar kreppir að varðandi stöðu kvenna af erlendum uppruna á Íslandi. Þær mæta ákveðnum hindrunum þegar þær reyna að verða virkir þátttakendur í íslensku samfélagi, m.a. varðandi það að læra íslensku og að fá menntun sína metna. Ólíkir hópar kvenna af erlendum uppruna verða fyrir fordómum og þær verða margar hverjar fyrir mismunun á ýmsum sviðum, svo sem á vinnu- og á húsnæðismarkaði.

Rannsóknir sýna að konur og karlar af erlendum uppruna hafa áhuga á að tilheyra íslensku samfélagi og að taka virkan þátt í því. Hins vegar hafa konur af erlendum uppruna oft lítinn aðgang að íslensku samfélagi og að erfitt hefur verið fyrir þær að kynnast innlendu fólki. Rannsóknir sýna að þetta er mikilvægur þáttur í því að geta orðið hluti af samfélaginu og í almennri vellíðan.

Ákveðnir hópar kvenna af erlendum uppruna hafa til dæmis oft ekki haft tengslanet sem hefðu getað nýst þeim til að bæta stöðu sína á vinnumarkaði og getað verið mikilvæg fyrri almenna valdeflingu og aðra þátttöku í íslensku samfélagi.

Á Facebook-síðunni Iceland Fest 2020 er hægt að lesa nánar um dagskrá málþingsins.