Fagnar fljúgandi flækingum

Háleggur, tígultáti, klettasvala, kolönd, fjalllóa og svölustelkur eru heiti á fuglum, sem Guðmundur Falk, fuglaljósmyndari í Reykjanesbæ, hefur á hraðbergi. Hann sinnir fuglaskoðun, myndatökum og merkingum af fuglum af krafti og á síðasta ári sá hann alls 180 tegundir fugla, sem mun vera Íslandsmet.

Þar af sá hann 27 fugla í fyrsta skipti og hefur siglt hratt inn á topp 20 lista fuglaskoðara sem flesta fugla hafa séð á Íslandi. Guðmundur hefur alls séð 243 fuglategundir, en sjö þeir fuglaflestu státa af yfr 300 fuglum á sínum lista. Þangað segist Guðmundur stefna ótrauður. Óhætt er að segja að vel hafi gengið í vetur því á tímabilinu frá 1. desember til loka febrúar sá hann alls 89 tegundir.

Guðmundur Falk.

Guðmundur segir fuglaskoðun og leitina að nýjum fuglum vera spennandi áhugamál. Hann hefur þó ekki alltaf verið sérstakur áhugamaður um fugla, en segist alltaf hafa fylgst vel með þeim og lærði sem krakki í Keflavík að þekkja ólík egg fuglanna á Miðnesheiði og Hafnaheiði á Reykjanesi.

Tekur nýja sportið með trompi

Síðustu ár hefur orðið breyting á og alvaran við fuglaskoðunina tekið við.

„Ég er þannig dellukarl að þegar ég hendi einni dellunni verður sú næsta enn ágengari,“ segir Guðmundur. „Ég fæ ástríðu fyrir öllu sem ég tek mér fyrir hendur og fer þá alla leið. Hér áður fyrr var ég mikill veiðimaður, en svo kom að því ég veiddi yfir mig og lagði veiðistönginni. Í staðinn fór ég yfir í fuglaskoðun og myndatökur og hef síðustu árin lifað fyrir þessa ástríðu. Ég hreinlega safna fuglum og þeim mun fágætari sem þeir eru þeim mun glaðari verður þessi gamli veiðimaður.“

Amerískur víxlnefur fannst í Sólbrekku 14. nóvember 2017, sá fyrsti í Evrópu. Ljósmynd/Guðmundur Falk

Hann hefur tekið nýja sportið sitt með trompi og eins og þeir hörðustu í þessari grein ferðast hann um landið með myndavélina að vopni ef einhvers staðar fréttist af flækingi, sem sjaldan eða jafnvel aldrei hefur sést á landinu áður.

„Ég kolféll fyrir þessu árið 2014,“ segir Guðmundur. „Þá sá ég fyrsta flækinginn minn og þar með var þetta ráðið. Þetta var trjámáfur, en ég var ekki klárari en svo að ég hélt að ég væri að horfa á venjulegan hettumáf. Mér var bent á að þetta væri merkilegur fugl sem verpir við vötn í barrskógum Vestur-Kanada og í Alaska. Hann þvælist stundum hingað og hefur reynt hér varp. Trjámáfurinn kenndi mér heilmikla lexíu og mér hefur farið fram í fræðunum síðan.“

Bannað að vinna á síðasta ári

Guðmundur segist hafa haft nægan tíma síðustu misseri til að sinna fuglaskoðun, myndatökum og merkingum, en það kom ekki til af góðu:

„Ég byrjaði til sjós 1980 þegar ég var 15 ára, það var hörkuvinna og það var því ekki mikið um skólagöngu. Ég var á bátum frá Höfn fram til 1996 og síðan á öðrum bátum, meðal annars við hvalaskoðun, og var ýmist stýrimaður eða skipstjóri seinni árin. Síðustu ár hef ég hins vegar verið með alvarlega hjartabilun og í fyrra bönnuðu læknarnir mér að vinna. Þá lá beint við að fara að sinna fuglunum enn betur,“ segir Guðmundur. Hann bætir því við að án stuðnings og hvatningar frá konu sinni, Eyrúnu Önnu Gestsdóttur, hefði þetta ekki verið framkvæmanlegt.

Síðasta ár var líka heldur betur annasamt hjá Guðmundi, sem sá þá mikinn fjölda fugla, mismunandi merkilega fyrir safnara. „Ég sá fyrstu leirutítu sem hefur sést að vori hér á landi, en hún kemur frá Ameríku. Mig vantaði talsvert af stelkum og náði að sjá trjástelk, flóastelk, hrísastelk og lyngstelk í fyrra.

Hálegg sá Guðmundur á Miðhúsasýki 20. apríl 2017 og var það í fyrsta skipti sem hann fannst hérlendis. Ljósmynd/Guðmundur Falk

Ég fékk næturgala í netin mín í Sólbrekku við Seltjörn á Reykjanesi síðasta haust. Svo fékk ég amerískan tígultáta af ætt kardinála í netin í Sólbrekku aðeins viku eftir að næturgalinn kom í heimsókn, ótrúlega skemmtilegir dagar. Það var þriðji fuglinn af tegundinni sem finnst á landinu og númer tvö sem finnst á lífi.

Eitt árið fann ég auðnalóu og var það í annað skipti sem hún fannst hér. Áður hafði tegundin sest á bát úti á sjó, en fuglinn sem ég fann í fjörunni á Hvalsnesi á Reykjanesi gátu þessir helstu fuglakallar myndað í bak og fyrir.“

Háleggur og víxlnefur

Guðmundur hafði heppnina með sér þegar hann sá hálegg fyrstur manna hér á landi, það var við Miðhús í Garði sumardaginn fyrsta, 20. apríl 2017. Háleggur er suðlæg tegund og eru varpstöðvar hans við Miðjarðarhafið, Svartahafið og aðeins norður eftir Frakklandi.

Svalbrúsi í Njarðvíkurhöfn 24. janúar 2020, hánorrænn tegund. Ljósmynd/Guðmundur Falk

Þá sá Guðmundur fyrstur manna hérlendis og reyndar í allri Evrópu amerískan víxlnef í Sólbrekku í nóvember 2017, en víxlnefur er skyldur krossnef sem hér hefur numið land. Eftir talsverðar rannsóknir var staðfest að um amerískan víxlnef var að ræða, sem ekki hafði sést áður í Evrópu. Hann er talsvert öðruvísi en Evrópufuglarnir, m.a. syngur hann og kallar öðruvísi, og þótti þessi fundur talsverð tíðindi.

Víxlnefinn skoðuðu ekki bara íslenskir fuglaskoðarar, heldur voru dæmi þess að menn kæmu gagngert til Íslands til að skoða fuglinn. Þannig kom stór flugvél til Keflavíkur með um 120 fuglaáhugamenn frá Bretlandi, lent var að morgni og haldið heim að kvöldi eftir að hafa eytt deginum að mestu við fuglaskoðun hjá Guðmundi í Sólbrekku.

Svipaða sögu er að segja um kolönd sem í mörg ár hefur komið á Keflavíkina. Haft var eftir Guðmundi í Morgunblaðinu 2017 að ferðamenn, bæði frá Ameríku og Evrópu, hefðu komið gagngert til landsins til að skoða fuglinn. Talað var um gjaldeyrisskapandi kolönd!

Án þess að það komi þessari sögu við má nefna að sumarið 2018 var Guðmundur skipstjóri á hvalaskoðunarbáti frá Keflavík og einn góðan veðurdag kom hann auga á sléttbak í Faxaflóa. Dýr þessarar tegundar hafa verið sjaldséð við landið síðustu áratugi.

Paradís fuglaáhugamanna

Guðmundur dvelur mikið í Sólbrekku þar sem hann fylgist með fuglalífinu. Þar hafa í vetur dvalið um 20 skógarþrestir, en fuglunum fjölgar nú dag frá degi með hækkandi sól og fleiri farfuglum. Hann er með sérstök fuglanet og merkir fugla sem koma í netin, með leyfi Náttúrufræðistofnunar. Segir að mest sé um smáfugla eins og auðnutittlinga, en fleiri rati í netið, eins og t.d. næturgali og tígultáti í fyrra.

Guðmundur segir að Reykjanesskaginn sé paradís fyrir fuglaáhugamenn allan ársins hring, en mest sé um að vera vor og haust. Á haustin séu mestar líkur á að sjá flækinga sem koma hingað frá Ameríku.

Spurður um samfélag fuglaskoðara, sem leita fugla, mynda og skrá, segir Guðmundur að þeir mættu gjarnan vera fleiri sem leita fugla með markvissum hætti á okkar stóra landi. Í hópi hörðustu fuglaskoðara sé alls konar fólk og hæfileg keppni og metingur á milli manna, en líka góð samvinna. Harðar reglur gilda um hvernig menn fá fugla skráða á sinn fuglalista, ef myndir eru ekki fyrirliggjandi þarf viðurkennt vitni að hafa verið með í för.

„Víða erlendis eru samfélög fuglaáhugamanna gríðarlega stór og heilmikil atvinna í kringum þetta. Ég vildi gjarnan sjá meira gert til að örva þátttöku í þessu sporti hér og svo ég tali nú ekki um til að fá fólk hingað til lands til að skoða fugla. Ég er sannfærður um hægt væri að fá þúsundir ferðamanna til landsins til að sinna fuglaskoðun,“ segir Guðmundur Falk.

Viðtal þetta birtist í Morgunblaðinu 8. apríl.