Innlent | Morgunblaðið | 15.8.2020 | 21:38

Margir utan trú- og lífsskoðunarfélaga

Hallgrímskirkja. 62% þjóðarinnar voru skráð í þjóðkirkjuna um síðustu mánaðamót. mbl.is/Kristinn Magnússon

Enn heldur áfram að fækka í þjóðkirkjunni. Nú um mánaðamótin voru þar skráð tæplega 231 þúsund manns, 62 prósent þjóðarinnar. Hefur þjóðkirkjufólki fækkað um 462 frá 1. desember í fyrra og um meira en tuttugu þúsund ef miðað er við áratuginn sem nú er að líða. Þessar upplýsingar koma fram á vef Þjóðskrár þar sem er að finna yfirlit um skráningar í trú- og lífsskoðunarfélög á undanförnum árum.

Þjónar óháð trúfélögum

„Biskupi er fyrst og fremst umhugað um einlægt andlegt trúarlíf almennings, velferð og sálgæslu, sem hverjum og einum einstaklingi er mikilvæg. Standi þjóðkirkjan mynduglega á bak við þá þjónustu verður framtíð kirkjunnar björt. Kirkjan þjónar þeim sem til hennar leita óháð trúfélagsaðild. Hún leitast við að sinna þjónustunni á faglegan hátt, byggðum á reynslu og kærleika,“ sagði Pétur Markan, samskiptastjóri þjóðkirkjunnar, þegar leitað var viðbragða yfirstjórnar kirkjunnar við þessari fækkun.

„Þessi staðreynd er ekki síður mikilvæg, og verður að taka mið af henni um leið og rætt er um skráningar í kirkjuna,“ segir Pétur. Hann bendir á að skráning í þjóðkirkjuna endurspegli ekki minnkandi þjónustu eða minnkandi spurn eftir þjónustu kirkjunnar. Þeim fari ekki fækkandi sem til hennar leita.

Agnes M. Sigurðardóttir biskup Íslands. Biskupi er fyrst og fremst umhugað um einlægt andlegt trúarlíf almennings, velferð og sálgæslu, segja forsvarsmenn kirkjunnar. mbl.is/Ómar Óskarsson

Mikið starf unnið

„Innan kirkjunnar fer fram gífurlega umfangsmikið starf um allt land í formi umhverfisverndar, velferðarþjónustu, sálgæslu, hjálparstarfs, samfélags trúar, ræktunar andlegs lífs, menningarlífs og þá ekki síst barnamenningar. Þjóðkirkjan er sú íslenska stofnun sem rækir landsbyggðastefnu einna best á borði, sem og í orði. Þannig ræður þjóðkirkjan háskólamenntað starfsfólk út um allt land – hvort sem það eru jaðarsvæði í byggðarvörn eða stærri byggðarkjarnar í sókn. Það er stefna, markmið og erindi þjóðkirkjunnar að þjónusta allt landið. Græna kirkjan er mjög gott dæmi um hvernig kirkjan vinnur af samfélagslegri ábyrgð og ætlar sér að vinna enn kröftugar að brýnum framtíðarmálum eins og umhverfismálum,“ segir Pétur og vísar til starfs og stefnu þjóðkirkjunnar í umhverfismálum.

„Í þessu samhengi er vert að minna á að þrátt fyrir úrsagnir er íslenska þjóðkirkjan fjölmennustu umhverfissamtök á Íslandi með stefnumörkun og aðgerðaáætlun Grænu kirkjunnar. Það er metnaður og vilji íslensku þjóðkirkjunnar að leiða umræðu og aðgerðir í umhverfismálum framtíðarinnar,“ segir Pétur.

Landakotskirkja er lengst til hægri á myndinni. Kaþólska kirkjan næstfjölmennasta trúfélag landsins með 14.686 félaga. mbl.is/Ómar Óskarsson

Fjölgun í Siðmennt

Samkvæmt upplýsingum Þjóðskrár er Kaþólska kirkjan næstfjölmennasta trúfélag landsins með 14.686 félaga. Fríkirkjan í Reykjavík er í þriðja sæti með 10.035.

Frá 1. desember sl. hefur fjölgunin verið mest í lífsskoðunarfélaginu Siðmennt eða um 344 félaga. Þar eru nú rúmlega 3.800 félagar. Félagið var stofnað fyrir þrjátíu árum í kringum borgaralega fermingu en hefur síðan þróast í að verða „fullgilt húmanískt félag með aðild að alþjóðasamtökum húmanista (IHEU)“ að því er segir á vefsíðu félagsins.

Í Ásatrúarfélaginu, sem stofnað var 1972, hefur fjölgað um 244 félaga frá því í desember í fyrra. Þar eru félagar nú tæplega fimm þúsund.

Samtals eru um 50 trú- og lífsskoðunarfélög á skrá. Aðeins 10 þeirra eru með fleiri en eitt þúsund félaga. 20 félög hafa færri en 100 félaga. Fámennasta félagið, Nýja Avalon, hefur aðeins 5 félagsmenn. En ekki eru allir landsmenn í trú- eða lífsskoðunarfélagi. Alls standa rúmlega 7 prósent utan þeirra eða tæplega 27 þúsund manns. Þá vekur athygli að 54.342 landsmanna, 14,8 prósent, eru með ótilgreinda skráningu. Þar eru erlendir ríkisborgarar vafalaust fjölmennasti flokkurinn.

Rúmlega 10 þúsund félagar eru í Fríkirkjunni í Reykjavík. mbl.is/Sigurður Unnar Ragnarsson

Framlög byggð á skráningu

Fram kemur á vef Þjóðskrár að tilgangur skráningar í trú- eða lífsskoðunarfélög í þjóðskrá er að fá tölfræðilegar upplýsingar um fjölda einstaklinga í tilteknu trú- eða lífsskoðunarfélagi miðað við 1. desember ár hvert. Þannig er unnt að reikna út framlög ríkisins (svokölluð sóknargjöld) til félaganna. Hver einstaklingur getur lögum samkvæmt einungis verið skráður í eitt trú- eða lífsskoðunarfélag í þjóðskrá á sama tíma.

Siðmennt eflist eftir því sem samfélagið verður veraldlegra

Vöxtur lífsskoðunarfélagsins Siðmenntar tengist því að íslenskt samfélag verður sífellt veraldlegra. Þetta segir Inga Straumland, formaður félagsins. Hún segir að athafnir félagsins, svo sem borgaralegar fermingar og húmanískar hjónavígslur, hafi mælst vel fyrir, og vaxandi eftirspurn sé eftir þeim. „Við erum mjög glöð með að fleira og fleira fólk finni samleið með húmanískum gildum og starfsemi Siðmenntar. Við nýtum meðbyrinn með því að efla starfsemina, styðja góð málefni og veita yfirvöldum aðhald í baráttunni fyrir samfélagi jöfnuðar og mannréttinda,“ segir hún.

Inga Straumland er formaður félagsins með um 3.800 meðlimi.

„Yngri kynslóðir vilja veraldlegt samfélag, þar sem yfirvöld og samfélagsleg kerfi byggja á trúarlega hlutlausum grunni, en þar sem hverjum einstaklingi er frjálst að fylgja sinni lífsskoðun,“ segir Inga. „Það er nokkuð í land ennþá að skapa lagalega og félagslega veraldlegt samfélag, enda hefur þjóðkirkjan ennþá þónokkra forgjöf, bæði fjárhagslega og félagslega. Hún fær aukinn stuðning frá ríkinu og aðgengi inn í rými sem önnur félög fá ekki, eins og grunnskóla landsins. Sem dæmi má nefna að fermingarferðir eru ennþá farnar á skólatíma og missa nemendur allt að heila viku af lögbundnu skólastarfi, en það getur verið mjög félagslega erfitt að hafna tilboðum um skemmtileg ferðalög með bekkjarfélögunum. Þá hefur þjóðkirkjan nánast einokun á sálgæslu á heilbrigðisstofnunum og í fangelsum, sem er mjög bagalegt, enda nýtist slík þjónusta ekki öllum og erfitt að fá aðra þjónustu í staðinn.“

Inga segir að þjóðkirkjan hafi í raun haft óeðlilega stóra félagsskrá, miðað við kannanir sem mæla traust til hennar eða samleið með henni, en það skýrist af því að börn voru skráð í trúfélag móður árum saman. „Við hjá Siðmennt erum mótfallin slíkri trúfélagsskráningu án samþykkis einstaklingsins sem um ræðir,“ segir Inga.