Gólftuskan og ljóðið

Fyrir um 40 árum geystist Einar Már Guðmundsson fram á ritvöllinn og þá komu út þrjár fyrstu ljóðabækur hans, Er nokkur í kórónafötum hér inni?, Sendisveinninn er einmana og Róbinson Krúsó snýr aftur, en Mál og menning hefur nú gefið þær út saman í einni bók. Þótt Einar Már hafi komið víða við frá 1980 er ljóðið alltaf ofarlega í huga rithöfundarins.

„Ljóðin eru yfir og allt um kring,“ segir Einar Már. Bendir meðal annars á að ljóðatímabil hafi komið á um tíu ára fresti hjá sér. Ljóðin séu stundum ákveðin leið inn í skrif í sagnaskáldskap, eins og að finna andann í skrifunum. „Þau eru líka ákveðinn heimur út af fyrir sig og mikilvæg fyrir tungumálið. Beint samband við hlustandann og lesandann.“

Einar Már segist hafa verið búinn að semja ljóð í sjö til átta ár þegar hann áttaði sig á því að hann átti efni í þrjár bækur. Hann hafi þá verið í framhaldsnámi í bókmenntum við Kaupmannahafnarháskóla og enginn viljað gefa út ljóðin. „Ég gaf því út tvær fyrstu bækurnar sjálfur, upplagið var 600 eintök af hvorri,“ rifjar hann upp. Hann seldi þær sjálfur, byrjaði á vinnustöðum á morgnana, seldi þær á götuhornum og endaði á börum á kvöldin. „Sumir sögðu að ég væri góður sölumaður en ljóðin hittu einhvern nagla sem þurfti að hitta.“ Þau hafi þótt stórkarlaleg og kjaftfor, uppreisnargjörn. „Menn byrja í uppreisn og banka síðan á dyr hefðarinnar, en taka uppreisnina oft með sér inn,“ útskýrir hann. „Þetta eru þessar samræður á milli þess nýja og þess sem fyrir er.“

Samfara náminu vann Einar Már sem hreingerningamaður hjá sjóhernum. „Lífið var svolítil keppni á milli ljóðsins og gólftuskunnar,“ rifjar hann upp.

Á uppleið

Eftir um hálft ár í vinnunni hafi hann verið með reyndari starfsmönnum, því mannaskipti hafi verið ör. „Ég átti nokkra framavon sem hreingerningamaður.“ Gæti hafa unnið sig frá gólfinu upp í fjórhjóla hreinsivélina og jafnvel bónvélina enda sá hann þá ekki fyrir Engla alheimsins og fleiri merkileg verk, Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs og Íslensku bókmenntaverðlaunin auk annarra viðurkenninga. „Ljóðið sigraði gólftuskuna, ég gat borgað prentkostnaðinn og haldið áfram að skrifa.“

Líðandi ár hefur vægast sagt verið öðruvísi en önnur í manna minnum. Einar Már segist vera vanur því að vera á ferðinni og tala um skáldskap, hitta mann og annan, vera í upplestrarferðum, kynna verkin á sviðinu, en kórónuveirufaraldurinn hafi sett stórt strik í reikninginn. „Hvert skáld er eiginlega eins og hljómsveit og ef ég væri hljómsveit væru nokkrir hittarar í þessum bókum.“ En samkomutakmarkanir komi í veg fyrir að menn stígi á svið.

Hann vinnur nú að skáldsögu og segist vera langt kominn með hana. „Það er ekkert annað í stöðunni en að láta allt sem minnst á sig fá og halda sínu striki. Ég verð bara áfram í mínum helli að vinna.“

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 22. desember.