Innlent | mbl | 11.1.2021 | 19:45 | Uppfært 12.1.2021 7:00

Skynsamlegast að taka RÚV af auglýsingamarkaði

Lilja Alfreðsdóttir menntamálaráðherra. Árni Sæberg

Lilja Alfreðsdóttir menntamálaráðherra segir að ná þurfi pólitískri sátt um stöðu RÚV á auglýsingamarkaði. Hennar sýn sé sú að hér þurfi að horfa til Norðurlanda. Skynsamlegast sé að taka RÚV af auglýsingamarkaði og eftirláta pólitíkinni að fjármagna stofnunina. Hún segir hvarf fréttastofu Stöðvar 2 úr opinni dagskrá slæmt fyrir samkeppni.

Á Norðurlöndum er alla jafna einn ríkisrekinn fjölmiðill sem ekki er á auglýsingamarkaði. Einnig fá einkareknir fjölmiðlar ríkisstyrki. Ef að líkum lætur eykst því fjármagn það sem ríkið veitir til fjölmiðla umtalsvert með slíku fyrirkomulagi. Í fjölmiðlafrumvarpi Lilju sem liggur fyrir þinginu eru lagðir til ríkisstyrkir til einkamiðla að norrænni fyrirmynd. Telur Lilja það mikilvægt fyrsta skref.

Styrkir stöðu RÚV að fara af auglýsingamarkaði

„Það þarf að ná pólitískri sátt um stöðu RÚV á auglýsingamarkaði. Ég hef sagt að ég vilji hafa fjölmiðlaumhverfið og auglýsingaumhverfið eins og það er á Norðurlöndum. Við þurfum að klára fjölmiðlafrumvarpið og ég hef sagt að ég vilji ganga lengra gagnvart stöðu RÚV á markaði þótt það sé ekki tilgreint í þessu frumvarpi. Ég tel það styrkja stöðu RÚV að ekki sé verið að deila um stöðu þess á auglýsingamarkaði,“ segir Lilja.

Ein birtingarmynd veru RÚV á auglýsingamarkaði raungerðist í ákvörðun Stöðvar 2 sem hefur nú læst fréttatíma sínum í þeirri von að áskrifendum fjölgi, þannig að tekjur skapist fyrir því að halda úti fréttastofunni. Fram kemur í máli Þórhalls Gunnarssonar, framkvæmdastjóra miðla hjá Sýn, að skortur á auglýsingatekjum sé ástæðan. Þá bendir hann á að ljóst sé að RÚV taki til sín stóran hluta af auglýsingatekjum af ljósvakamarkaði.

Staða ríkisútvarpsins á auglýsingamarkaði þykir skekkja stöðu gagnvart einkareknum fjölmiðlum. Eggert Jóhannesson

Frétt af mbl.is

„Ekki stætt á að gefa fréttatímann“

Hvernig er hægt að réttlæta stöðu Ríkisútvarpsins á auglýsingamarkaði?

„Minn vilji er skýr í þessu máli um að hafa svipað fyrirkomulag og á Norðurlöndum. Það hefur hins vegar verið vilji þingsins að hafa hlutina með þessum hætti. Ég tel að nú séu breyttir tímar og að við eigum að klára þetta fjölmiðlafrumvarp. Ég tel að við séum á þeim tímapunkti að það þurfi að líta dýpra inn á þennan markað. Ef við byrjum á því að klára fjölmiðlafrumvarpið þá klárum við styrki til einkarekinna miðla. Það er gott fyrsta skref,“ segir Lilja.

Mikilvægt að festa sig ekki í fortíðinni

Ein af þeim breytingum sem þegar hafa verið gerðar er að stofna sérstakt dótturfélag um sölu auglýsinga. Félagið ber ábyrgð á allri sölu sem RÚV skilgreinir sem tekjuaflandi samkeppnisrekstur. Félagið tók til starfa 1. janúar og heitir RÚV sala. Eru þar meðal annars tilgreindar hömlur í formi þess auglýsingatíma sem heimilt er að selja auglýsingar í.

Hvers vegna telur þú að svo miklar mótbárur séu gegn breyttri stöðu RÚV á auglýsingamarkaði?

„Mér hefur fundist að menn hafi ekki almennilega áttað sig á mikilvægi þess að styrkja umgjörð um fjölmiðla. Ég ber ábyrgð á fjölmiðlum sem menntamálaráðherra. Ég tel að ef við hefðum samþykkt fjölmiðafrumvarpið þá væri Stöð 2 ekki í þeirri stöðu sem kallar á þessar aðgerðir frá þeim í dag. Við þurfum fjölbreyttar fréttaveitur og við þurfum samkeppni í miðlun frétta eins og verið hefur. Í ljósi þessa kalla ég eftir því að fólk í þinginu hafi hugrekki til þess að taka næstu skref án þess að festa sig í fortíðinni. Við þurfum að horfa til framtíðar,“ segir Lilja.

Mótbárur við að taka RÚV af auglýsingamarkaði hafa ekki eingöngu komið úr þinginu. Þannig hafa hagsmunaaðilar á borð við auglýsendur sem hafa tök á því að ná til almennings í gegnum stofnunina lagst gegn breytingum, stór hluti neytenda vill hafa RÚV á auglýsingamarkaði skv. skoðanakönnunum og auglýsingastofur og kvikmyndaframleiðendur hafa lagst gegn breytingum í ljósi þess að stofnunin er vettvangur fyrir stórar auglýsingar.

Fjölmiðlar verði styrktir með hjálp skattlagningar erlendra miðla

Þá hefur því verið haldið fram að það auglýsingafé sem veitt hefur verið til ljósvakamiðla RÚV muni fara á erlenda miðla á borð við Facebook og Google. Skv. mati Hagstofunnar frá árinu 2018 er áætlað að 5,2 milljarðar króna hafi farið til birtinga á sambærilegum erlendum miðlum. Engin bein gögn liggja að baki matinu heldur er notast við mat byggt á skoðanakönnunum, markaðsrannsóknum og gögnum um þjónustuinnflutning fyrir kaup á birtingu auglýsinga.

Unnið er að útfærslu við að skattleggja erlenda miðla.

Þegar eingöngu er horft til birtingahúsa, þar sem um 40% alls auglýsingafjár á íslenskum markaði fer í gegn ef miðað er við tölur Hagstofunnar 2018, var hluturinn hins vegar 7,2% af 5,1 milljarði króna eða tæpar 390 milljónir króna. Talsvert ósamræmi er í þessum tölum en gæti það helgast af því að smáir aðilar á markaði sem ekki nýta sér þjónustu birtingahúsa eru stór hluti kaupenda auglýsinga á erlendum miðlum.

Lilja segir að einn liður í því að skapa fé til þess að styrkja íslenska fjölmiðla fáist með því að skattleggja erlenda miðla. Unnið sé að útfærslu skattlagningar í fjármála- og efnahagsráðuneytinu.

„Við höfum fengið þær upplýsingar að þegar ríkisfjölmiðlar hafa verið teknir af markaði þá skili minna en helmingurinn sér inn í innlent auglýsingaumhverfi í löndunum í kringum okkur.“

Tekjur RÚV vegna auglýsingasölu árið 2018 námu rúmum tveimur milljörðum kr. Er það tæp 18% af fé á auglýsingamarkaði en um 40% af ljósvakamarkaði ef miðað er við tölur Hagstofunnar upp á heildarveltu markaðar, upp á 13,4 milljarða króna.