Sex mánuðir eru í dag frá því að eldgosið í Geldingadölum hófst að kvöldi 19. mars. Það eru 185 dagar að báðum dögum meðtöldum og gosið það lengsta á þessari öld.

„Þetta hafa verið mjög áhugaverðir sex mánuðir,“ segir Þorvaldur Þórðarson, prófessor í eldfjallafræði við HÍ. Segja megi að tveimur stigum í gosinu sé lokið og það þriðja nýhafið.

Það fyrsta var þegar gosopin voru að opnast. Því lauk þegar virkni hætti í öllum gígum nema gíg númer 5 sem enn gýs. Við tók annað stig sem var til loka ágúst.

Þá fór að gjósa undan norðvesturbarmi gígsins og sprautaðist kvikan út. Einnig braust kvikan upp í gegnum gígvegginn innanverðan og bjó til mjög fallega hraunfossa. Óafgösuð kvika fór út í hraunbreiðuna í Geldingadölum. Þar komu fram ný annars stigs gígop þegar kvikan í hraunbreiðunni fór að afgasast á laugardaginn var, braust í gegnum hraunskorpuna og myndaði kvikuhveri. Á sama tíma virtist gosið pumpa bæði afgasaðri og óafgasaðri kviku út í hraungeymi beint suður af gígnum þar sem greina má dyngjulögun. Undanhlaup kom þaðan á þriðjudag og hraunbylgjan óð niður í Nátthaga.

„Það hafa verið að minnsta kosti sextán fasar í gosinu og tugir ef ekki hundruð hrina,“ segir Þorvaldur. Fasar eru tímabil þegar virkni í gígnum er mjög svipuð.

„Til dæmis var nokkuð samfelld kvikustrókavirkni snemma á stigi tvö. Svo fór hún að koma í hrinum þótt hver hrina væri stutt og bara nokkrar mínútur á milli. Seinna kom tímabil þegar hrinur voru lengri og lengra á milli þeirra.“

Yfirborðsvirkni í eldstöðinni lá niðri í á níunda sólahring í byrjun mánaðarins og hófst aftur 11. september. „Gígopið stíflaðist. Framleiðnin er það lítil að það tók kvikuna þetta langan tíma að finna sér aðra leið,“ segir Þorvaldur.

Hann segir mikið af afgasaðri kviku efst í gosrásinni. Hún kólnar og stífnar þannig að erfiðara verður að færa hana til. Þorvaldur telur alveg mögulegt að gosrásin stíflist aftur.

„Ef gosið heldur áfram tel ég að þarna myndist hrauntjörn sem getur orðið á stærð við Geldingadali. Hún mun þá miðla kviku um hraunpípur eða rásir að virkum vaxtarsvæðum á jöðrum hraunsins.“

Gosið í Geldingadölum er í ætt við eldri gos á Reykjanesskaga sem mynduðu hádyngjur. Sum stóðu árum saman.