Sjónmælingar til að greina alzheimer

Vísindamenn við Lífeðlisfræðistofnun Háskóla Íslands og á Landspítalanum eru um þessar mundir að kanna hvort tækni, sem þróuð hefur verið innan skólans, nýtist við mælingar á breytingum í sjónhimnu fólks með alzheimersjúkdóminn. Fjallað er um málið á vef háskólans. Alzheimer er sá taugahrörnunarsjúkdómur sem oftast veldur heilabilun. Engin lækning er til við sjúkdómnum enn sem komið er en áætlað er að heilabilun hrjái allt að 50 milljónir manna í heiminum.

Undanfarin ár hafa vísindamenn beint athygli að því hvort breytingar á sjónhimnu augans geti gefið vísbendingar til að greina sjúkdóminn snemma og bregðast við honum. Nú nálgast menn þessa spurningu með því að notast við tækni sem tveir prófessorar, Einar Stefánsson og Jón Atli Benediktsson háskólarektor, hafa þróað og varð grundvöllur sprotafyrirtækisins Oxymap. Um er að ræða tæki sem nýtist til súrefnismælinga í auganu.

Mæla súrefnismettun í auga

„Í verkefninu eru gerðar mælingar á súrefnismettun í æðum sjónhimnu fólks með væga vitræna skerðingu eða alzheimersjúkdóm og þær mælingar bornar saman við niðurstöður úr heilbrigðum samanburðarhópi. Mælingarnar byggjast á sérstakri myndatöku af sjónhimnunni sem gerir kleift að nota lit blóðs í sjónhimnuæðum til að meta súrefnismettun. Að auki eru gerðar hefðbundnar mælingar á þykkt sjónhimnu með svokölluðu OCT-sneiðmyndatæki,“ segir Sveinn Hákon Harðarson dósent í umfjöllun um málið á vef háskólans.

„Sjónhimna augans er náskyld heilanum og vitað er að ákveðnar breytingar verða í sjónhimnunni í alzheimersjúkdómi. Kosturinn við sjónhimnuna umfram sjálfan heilann er að hægt er að skoða sjónhimnuna á frekar einfaldan hátt með sýnilegu ljósi í gegnum ljósop augans,“ segir Ólöf Birna Ólafsdóttir lektor sem einnig starfar að verkefninu á Lífeðlisfræðistofnun.

Ólöf segir að tilgátan sé sú að hrörnun í heila komi að einhverju leyti fram í hrörnun í sjónhimnunni og að hægt sé að nota breytta súrefnisnotkun og/eða breytta þykkt sjónhimnu sem óbeinan mælikvarða á framgang heilasjúkdómsins. „Betri greining og mat á sjúkdómnum gæti hjálpað til við meðhöndlun hans og þróun meðferðar,“ segir hún.

Framhald fyrri rannsókna

Verkefnið sem hópurinn vinnur að núna er framhald á fyrri rannsóknum. Þær leiddu í ljós breytingar á súrefnismettun í sjónhimnu fólks með væga vitræna skerðingu og í sjónhimnu fólks með alzheimer.

„Framhaldsrannsóknin er að hefjast og vonast er til að hún gefi nákvæmari mynd af breytingum í sjónhimnunni og svari því hvort augnmælingarnar nýtist til að meta sjúkdóminn,“ er haft eftir Sveini Hákoni.

Fram kemur að verkefnið er angi af stærra rannsóknarverkefni um væga vitræna skerðingu og alzheimersjúkdóminn, sem unnið er undir stjórn Jóns Snædal, öldrunarlæknis á Landakoti. Augnmælingarnar eru einn hluti heildarverkefnisins en aðrir rannsakendur í hópnum vinna m.a. taugasálfræðilegt mat á þátttakendum, skoða lífvísa í heila- og mænuvökva og segulómun af heila og heilarafrit.