Innlent | mbl | 14.2.2022 | 20:56 | Uppfært 21:17

„Óskiljanlegt og í raun mjög alvarlegt“

Sigríður Dögg Auðunsdóttir, formaður Blaðamannafélags Íslands. Ljósmynd/Aðsend

Það að lögreglan á Norðurlandi hafi ákveðið að kalla þrjá blaðamenn til yfirheyrslu vegna þess eins að þeir skrifuðu fréttir upp úr gögnum sem þeir höfðu undir höndum er óskiljanlegt og í raun mjög alvarlegt. Þetta segir Sigríður Dögg Auðunsdóttir, formaður Blaðamannafélags Íslands, á Facebook.

Frétt af mbl.is

Lögreglan boðar blaðamenn í yfirheyrslu

Ber skylda að vernda heimildarmenn sína

Færsluna skrifar Sigríður í tilefni ákvörðunar lögreglunnar á Norðurlandi eystra um að kalla Þórð Snæ Júlíusson, ritstjóra Kjarnans, Arnar Þór Ingólfsson, blaðamann Kjarnans og Aðalstein Kjartansson, blaðamann Stundarinnar til yfirheyrslu vegna gruns um brot gegn friðhelgi einkalífsins í tengslum við fréttaflutning um „skæruliðadeild Samherja“.

Í færslunni segir hún það ekki ljóst á þessum tímapunkti hvað blaðamennirnir þrír hafi unnið sér til saka til þess að verðskulda stöðu sakbornings við rannsókn lögreglunnar á Norðurlandi. Þeim hafi verið sagt að þeir séu grunaðir um brot gegn friðhelgi einkalífsins með skrifum á fréttum unnum upp úr gögnum sem sýndu samskipti fólks tengdu Samherja, sem kallaði sig skrímsladeild. Enginn hafi véfengt þessar fréttir og Samherji hafi síðan beðist afsökunar á því framferði sem þar var lýst.

Frétt af mbl.is

Síma Páls stolið á meðan hann lá í öndunarvél

„Það er óskiljanlegt og í raun mjög alvarlegt að lögreglan á Norðurlandi hafi ákveðið að kalla þrjá blaðamenn til yfirheyrslu vegna þess eins að þeir skrifuðu fréttir upp úr gögnum sem þeir höfðu undir höndum. Það er grundvöllur starfs blaðamanna að vinna úr gögnum sem þeim berast.

Lögreglan kallar hér blaðamenn til yfirheyrslu með réttarstöðu grunaðs um að hafa brotið gegn friðhelgi einkalífsins. Hvenær sem gögn eru þess eðlis að þau gætu talist sem brot gegn friðhelgi einkalífsins þarf blaðamaður að meta þau með tilliti til almannahagsmuna og meta hvort vegi þyngra, friðhelgi einkalífsins eða almannahagsmunir,“ segir Sigríður í færslunni.

Þegar almannahagsmunir vegi þyngra sé það aldrei spurning að slík gögn eigi að nota til grundvallar fréttum sama hvernig gögnin séu fengin, að sögn Sigríðar. Alþjóðastofnanir hafi lagt grundvallaráherslu á það að gætt sé fyllstu varkárni þegar blaðamenn séu rannsakaðir. Blaðamenn hafi, samkvæmt dómum Mannréttindadómstólsins, fullan rétt til og ber í raun skylda til þess að vernda heimildarmenn sína, hvort sem upplýsingar sem um ræði séu fengnar með lögmætum eða ólögmætum hætti, bætir hún svo við.

Lögreglan á Norðurlandi eystra hefur boðað þrjá blaðamenn í yfirheyrslu vegna meintra brota á friðhelgi einkalífs. Eggert Jóhannesson

Megi túlka sem óeðlileg afskipti lögreglu

„Af málavöxtum að dæma virðist sem það sé ætlun lögreglu að krefja blaðamenn um að gefa upp heimildarmenn sína. Það er beinlínis frumskylda blaðamanna að standa vörð um heimildarmenn sína, enda er kveðið á um slíkt í lögum og að um það hafi fallið margir dómar fallið.

Að auki eru vart dæmi um það á síðustu árum eða áratugum að blaðamaður sé kallaður til yfirheyrslu þar sem hann er krafinn um að veita lögreglu upplýsingar um heimildarmenn sína, endar þykir flestum slíkt fráleit hugmynd og margir áratugir eru síðan slíkt mál fór síðast fyrir dómstóla.“

Það sem Sigríði þykir að eigin sögn einna alvarlegast í þessu máli er að lögreglan á Akureyri virðist ekki átta sig á því að öll afskipti dómsvaldsins af blaðamönnum þurfi að vera vel rökstudd, hafa skýran tilgang, þörfin sé rík og þau að ganga út frá þeirri ófrávíkjanlegu meginreglu að blaðamenn verndi heimildarmenn sína.

Frétt af mbl.is

Samherji hafi reynt að hafa áhrif á formannskjör BÍ

Segir hún það því óskiljanlegt og nær óverjandi að lögreglan kalli blaðamenn til yfirheyrslu eingöngu til þess að fá þær upplýsingar frá þeim að þeir muni ekki gefa upp heimildar menn sína. Það megi beinlínis túlka sem óeðlileg afskipti lögreglu af starfi blaðamanna sem tefji þá að auki frá öðrum störfum á meðan.

„Evrópuráðið hefur bent á að þessu til viðbótar geti afskipti lögreglu sem þessi af blaðamönnum dregið úr vilja almennings til þess að láta blaðamönnum í té upplýsingar, sem hafi einnig áhrif á rétta almennings til upplýsinga.“