Sameinað embætti á landsbyggðinni

Jón Gunnarsson dómsmálaráðherra hefur að undanförnu ferðast um landið í því skyni að kynna fyrirhugaðar breytingar á embættum sýslumanna, en samkvæmt heimildum Morgunblaðsins hafa þær mælst misjafnlega fyrir. Stefnt er að því að sameina embættin undir einn hatt og að aðalskrifstofa þess embættis verði á landsbyggðinni.

Í dag eru embættin níu, með jafn mörgum sýslumönnum. Starfsstöðvarnar eru þó fleiri, eða 24 – jafn margar og embættin voru fyrir árið 2015 – og hjá embættunum starfa um 250 manns.

Í samtali við Morgunblaðið segir Jón gríðarlegar breytingar hafa orðið á starfsemi sýslumanna, með auknum rafrænum samskiptum. Þær breytingar séu langt því frá yfirstaðnar. „Ráðuneytið hefur verið mjög framarlega í stjórnsýslunni, í þessum innleiðingum, og allt mun þetta leiða af sér miklar breytingar í starfsumhverfi þessara embætta. Fólk þarf þjálfun og að tileinka sér nýja tækni. En grundvallaratriðið í breytingunum, sem birtist almenningi, er hraðari og betri þjónusta.“

Þrjú markmið sett í desember

Kveðst hann hafa sett sér þrjú markmið varðandi embætti sýslumanna þegar hann kom í ráðuneytið í desember: „Í fyrsta lagi að gera þjónustuna enn betri og eins góða og hægt er gagnvart almenningi. Í öðru lagi að hámarksnýta það fjármagn sem okkur er ráðstafað í rekstur málaflokkanna. Og í þriðja lagi að uppfylla þau markmið, sem hafa birst okkur í byggðaáætlunum og ríkisstjórnarsáttmálanum, að fjölga opinberum störfum úti á landi.“

Spurður út í viðtökurnar á ferð sinni um landið segir Jón þær hafa verið góðar. Hann segir það ríkjandi viðhorf sveitarstjórna úti á landi, að áðurnefnt markmið um fjölgun opinberra starfa á landsbyggðinni hafi ekki gengið eftir, miðað við þau fyrirheit sem gefin hafi verið.

„Þess vegna setjum við þetta sem markmið, og raunar sem forsendu þessara breytinga,“ segir hann og bætir við að þetta sé einnig forsenda þess að pólitísk sátt geti náðst um þær breytingar sem nú er unnið að.

Vegna breytts starfsumhverfis ríði nú á að ryðja í burtu umdæmismörkum sýslumanna og þannig geti hver og ein starfsstöð unnið í meira mæli verkefni á landsvísu. Tekur Jón sem dæmi lagabreytingu sem nú liggur fyrir Alþingi, sem snýr að könnun hjúskaparskilyrða, en hann hefur tekið ákvörðun um að skrifstofa sýslumanns í Vestmannaeyjum muni annast það starf, í stað þess að hvert og eitt embætti sýslumanns sjái um það fyrir sitt umdæmi.

En eru öll verkefni sýslumanna þess eðlis að hægt sé að annast þau með þessum hætti, þ.e. á landsvísu?

„Alls ekki,“ svarar ráðherra. „En það verða mjög mörg verkefni þannig, og við horfum ekki bara til þeirra verkefna sem sýslumenn eru að vinna í dag, heldur lítum við inn á við í okkar ráðuneyti og í öðrum stofnunum og spyrjum hvaða verk geta verið unnin og eiga jafnvel í raun heima hjá sýslumannsskrifstofunum. Þannig að við erum líka að horfa til fjölgunar verkefna.“

Auk þess sem horft er til annarra stofnana innan dómsmálaráðuneytisins þá er líka litið til málaflokka annarra ráðuneyta. „Við eigum í samræðum við önnur ráðuneyti um mjög áhugaverð verkefni, sem við teljum að eigi heima á þessum sýslumannsskrifstofum. Þá má sem dæmi nefna alls konar innheimtumál og málefni sem snúa að þjónustu við almenning, sem eru hjá öðrum ráðuneytum, og geta verið unnin á þessum skrifstofum.“

Heimsóknum fækki töluvert

Markmiðið sé að skrifstofur sýslumanna verði eins konar stjórnsýslustöðvar í héraði, eins og hann orðar það. Fólk eigi að geta komið þar í ýmsum erindum án þess að þurfa að leita langt yfir skammt.

„Við erum áfram með ákveðna málaflokka, sem augljóslega verða aldrei rafrænir, en það eru viðkvæm mál eins og ýmis fjölskyldu- og sifjamál. Fullnustumál sömuleiðis. Þetta eru mál sem verða aldrei unnin nema það sé þjónusta á staðnum. Þannig verður alltaf hin staðbundna nærþjónusta til staðar. En það er augljóst, með þessari breyttu tækni, að þá mun heimsóknum fólks til sýslumanns fækka umtalsvert.“

Til þess að koma þessu til leiðar segir Jón að setja þurfi sýslumannsembættin undir einn hatt, til að þau verði öll að einu embætti. „Og við höfum tekið ákvörðun um það, að það embætti verður staðsett úti á landi. Það verður ekki í höfuðborginni,“ greinir hann frá.

Og hvað mun nýja embættið heita? Sýslumaðurinn?

„Já, væntanlega mun það bara heita sýslumaðurinn eða eitthvað slíkt. En ég legg mikla áherslu á það, og hef alls staðar sagt á þeim skrifstofum sem við höfum verið að heimsækja, að þetta verður ekki endilega fjölmennasta skrifstofan. Alls ekki. Við erum að þessu til þess að dreifa störfum um landið og til að efla öll starfssvæði sýslumanna í dag.“

Áfram sýslumenn í héraði

Jón segist enn fremur munu festa í lög þær 24 starfsstöðvar embættanna sem nú er haldið úti. „Þannig að ef einhver vill loka einhverri þeirra, þá verður það að fara í gegnum þingið.“

Athygli vakti fyrr í mánuðinum, þegar héraðsmiðillinn Eyjafréttir hafði eftir ráðherranum að áfram yrði sýslumannsembætti í Vestmannaeyjum. Þótti þetta skjóta skökku við í ljósi þess að Jón hafði þegar lýst áformum sínum um að sameina öll embættin í eitt. Spurður út í þetta segir Jón:

„Þetta verður jú eitt embætti, sem verður staðsett úti á landi, en það verða áfram það sem við höfum kallað sýslumenn í héraði. Áfram verða starfsstöðvarnar þær sömu, og valdheimildirnar í héraði verða mjög svipaðar því sem er í dag, en aðalatriðið er að við erum að ná hérna ákveðinni einföldun í rekstri og samræmingu í vinnubrögðum.“

Jón Gunnarsson dómsmálaráðherra. mbl.is/Eggert Jóhannesson