Ívilnanir námslána til að styrkja mönnun

Nýta mætti heimildir í lögum um Menntasjóð námsmanna til að veita tímabundnar ívilnanir við endurgreiðslu námslána í þeim tilgangi að fá fleiri sérfræðinga til starfa í heilbrigðisþjónustu, einkum í dreifðum byggðum þar sem er viðvarandi eða fyrirsjáanlegur skortur á fólki með tiltekna menntun. Þetta kemur fram í tillögum starfshóps á vegum heilbrigðisráðherra sem falið var að gera tillögur um leiðir til að jafna aðgang að ýmiss konar sérfræðiþjónustu á heilbrigðissviði óháð búsetu.

Hópurinn leggur meðal annars til að auglýstar verði ívilnanir sem feli í sér árlega 20% lækkun á höfuðstóli námslána en þó með krónutöluþaki á hvern lánþega sem uppfylir skilyrði þess að fá ívilnun. Hún gildi í tvö til fimm ár gagnvart hverjum lánþega.

„Markmiðið er að skapa sérstakan hvata fyrir fólk til að sækja sér þá tilteknu menntun og starfa í tiltekinni starfsgrein. Hins vegar er samkvæmt 28. gr. laganna heimilt að beita umræddri ívilnun til að bregðast við skorti á menntuðum einstaklingum á ákveðnum svæðum.

Ívilnunin verði bundin því skilyrði að lánþegi, sem búsettur er á viðkomandi svæði, nýti menntun sína til starfa í a.m.k. 50% starfshlutfalli í viðkomandi byggð í að lágmarki tvö ár,“ segir í kynningu heilbrigðisráðuneytisins á tillögunum.

Ítarlega er fjallað um hvernig útfæra mætti þessar heimildir til ívilnana í skýrslunni. Byggðastofnun og Sambandi íslenskra sveitarfélaga verði falið að kortleggja þörf fyrir heilbrigðisstarfsfólk í einstökum byggðarlögum og flokkuð verði rauð svæði þar sem mest þörf er á mönnun.

Samkvæmt grófu kostnaðarmati gætu ívilnanirnar kostað um 70-100 milljónir á ári á rauðum svæðum. Ívilnun hvers og eins lánþega námslána geti að jafnaði jafngilt 70 þúsund króna hækkun mánaðarlauna fyrir skatt.

Núgildandi lög um ívilnanir námslána eru byggð á norskri fyrirmynd. Hópurinn gerir ekki beina tillögu um hvaða námsgreinar eigi að hljóta ívilnun og segir í skýrslunni erfitt að meta þann fjölda sem myndi falla undir skilyrði ívilnunar. Þá kemur fram að skv. gögnum Menntasjóðs námsmanna hefur lánþegum farið mjög fækkandi eða um ríflega 50% á sl. áratug.