Innlent | mbl | 18.8.2023 | 18:43

Var við „meiningarmun“ á álitinu

Friðrik Árni Friðriksson Hirst, framkvæmdastjóri Lagastofnunar HÍ og aðjúnkt við Lagadeild HÍ.

„Þetta mál er auðvitað miklu flóknara og stærra lögfræðilega en rúmast innan stutts lögfræðiálits um afmarkað álitaefni sem beðið er um með stuttum fyrirvara,“ segir Friðrik Árni Friðriksson Hirst, framkvæmdastjóri Lagastofnunar HÍ og aðjúnkt við Lagadeild HÍ, í samtali við mbl.is.

Lagastofnunin skilaði í gær álitsgerð til forsætisráðuneytisins um samspil ákvæði útlendingalaga og laga um félagsþjónustu sveitarfélaga.

„Álitið snýst í raun einungis um hvort ákvæði útlendingalaganna, þ.e.a.s. að einstaklingur hafi misst réttindi á grundvelli þeirra laga, þýði eitt og sér að viðkomandi sé útilokaður frá því að eiga rétt á grundvelli laga um félagsþjónustu. Það er spurningin sem er borin upp af forsætisráðuneytinu,“ segir Friðrik.

Frétt af mbl.is

Sveitarfélögum heimilt að sinna hælisleitendum

Meiningarmunur á því hvað álitið feli í sér

Friðrik kveðst hafa orðið var við að meiningarmunur hafi verið í umræðunni um hvað álitið feli í raun og veru í sér. En að svarið við spurningu forsætisráðherra sé það að regla útlendingalaganna víki ekki til hliðar ákvæði laga um félagsþjónustu sveitarfélaganna af þeirri einu ástæðu að réttindi einstaklings sem umsækjandi um alþjóðlega vernd hafi fallið niður.

„Spurningin sem er borinn upp er mjög afmörkuð og henni í raun auðsvarað. Við skoðun Lagastofnunar kemur í ljós mjög fljótt að niðurstaðan sem er fengin í álitinu er fyllilega í samræmi við afstöðu Alþingis sem birtist meðal annars í nefndaráliti meiri hluta allsherjar- og menntamálanefndar.

Þar er sérstaklega áréttað að regla útlendingalaganna víki ekki til hliðar ákvæði laga um félagsþjónustu. Í ofanálag var það líka skilningur dómsmálaráðuneytisins í minnisblaði þess til allsherjar- og menntamálanefndar á þessum tíma.“

Frétt af mbl.is

Boltinn hjá ríkinu í hælisleitendamáli

Taka ekki afstöðu til meginágreiningsefnisins

Meginágreiningsefnið er að hans mati túlkun á því hvað felist í 15. gr. laga um félagsþjónustu sveitarfélaga og hvort þeir einstaklingar sem hafi verið synjað um alþjóðlega vernd, og beri að yfirgefa landið, eigi rétt til aðstoðar á grundvelli þeirrar greinar. Sú spurning hafi hins vegar ekki verið lögð fyrir Lagastofnun.

„Í þessu áliti er því ekki tekin nein afstaða til þess,“ segir Friðrik.

Í álitsgerðinni er fjallað um sérreglu í 15. gr. laga nr. 40/1991 um fjárhagsaðstoð við erlenda ríkisborgara sem eiga ekki lögheimili á landinu og vakti Friðrik sérstaklega athygli á greinargerð sem fylgdi frumvarpi sem varð að lögum nr. 34/1997 þegar 15. gr. laga var breytt í núgildandi horf. Þar kemur fram að ákvæði um fjárhagsaðstoð eigi aðeins við í undantekningartilvikum.

„[…] Ákvæðið snýst um undantekningartilvik, um aðstoð við erlenda ríkisborgara sem ekki eiga lögheimili í landinu eins og áður kom fram. Rétt þykir að tiltaka sérstaklega að aðstoð þeim til handa sé einungis veitt í sérstökum tilfellum, ákvæðið feli með öðrum orðum í sér þrönga sérreglu. Hér er fyrst og fremst um að ræða aðstoð til heimferðar. Einnig getur í undantekningartilvikum verið um að ræða fjárhagsaðstoð vegna brýnna þarfa í skamman tíma. [...].“

Frétt af mbl.is

Hvorki heimilt né skylt að veita fjárhagsaðstoð

Mismunandi umfang aðstoðar

Varðandi það hverjir falli undir þessa skilgreiningu segir Friðrik:

„Það er sveitarfélaga og ríkisins í sameiningu að leysa úr því hverju sinni hverjir eigi rétt til aðstoðar á grundvelli laga um félagþjónustu og hvert inntak þess réttar er. Það getur verið mismunandi umfang aðstoðarinnar eftir aðstæðum hvers og eins.“