Gömlum strætóskýlum fækkar hægt og bítandi í Reykjavík og hefur mörgum verið skipt út fyrir nútímalegri hönnun.
Og í stað lítilla grárra stálboga eða skærrauðra bárujárnsbragga rísa dökkgrænir glerferhyrningar með auglýsingaskiltum, jafnvel LED-skjám. Nýju skýlin eru loks nú komin í meirihluta.
Samt má enn finna 129 rauð biðskýli í Reykjavík en það mun að öllum líkindum breytast á næstu árum.
„Á þessu ári og síðasta skiptum við út einhverjum 30 gráum og rauðum skýlum fyrir ný græn skýli og markmiðið er að taka annað eins á næsta ári,“ segir Inga Rún Sigurðardóttir, upplýsingafulltrúi á skipulagssviði Reykjavíkur, í svari við fyrirspurn mbl.is.
Samkvæmt gögnum frá Reykjavíkurborg er 561 strætóstopp í Reykjavík – 398 skýli og 163 staurar. Þar af eru 202 skýli af nýjustu kynslóðinni en það fyrsta slíka var reist um haustið 199.
Sem fyrr segir eru rauðu bogaskýlin með álbakinu 129 talsins í Reykjavík. Rauða skýlið spratt upp úr hönnunarsamkeppni 1980. Birna Björnsdóttir innanhússarkitekt og Gunnar Torfason byggingarvekfræðingur áttu sigurtillöguna.
Reyndar var aðeins eitt skýli gert nákvæmlega eftir sigurtillögunni, að því er fram kemur í umfjöllun Morgunblaðsins frá árinu 2001. Skýlið stóð við Kjarvalsstaði en það er horfið í dag.
Rauðu skýlin áttu að taka við af gráu strætóskýlunum. Þau gráu eru samt enn í dag um 67 talsins í Reykjavík, öll í austurborginni og yfirleitt á fáfarnari stöðvum.
Eru þau flest um 60 til 70 ára gömul. Skýlin reynast samt enn vel þó mörg séu farin að láta sjá ágætlega á sér.
Þá stendur til að að minnsta kosti 210 strætóskýli verði stafræn, þ.e. með auglýsingaskjá.
Reykjavíkurborg sinnir samt enn viðgerðum á þeim gömlu strætóskýlum sem enn eru virk. Í Grafarvogi hafa rauðu skýlin t.d. öll verið nýlega uppgerð. Eitt hverfi er tekið fyrir í einu en næst á dagskrá er Breiðholtið.
Það er því ljóst að borgin er ekki alveg tilbúin að kveðja gömlu skýlin fyrir fullt og allt.
Þessi þróun takmarkast auðvitað ekki við Reykjavík, en önnur sveitarfélög hafa líka skipt út biðskýlunum sínum í auknum mæli.
Reyndar eru gömlu skýlin í hinum sveitarfélögum höfuðborgarsvæðisins ekkert endilega rauð. Bogaskýlin á Seltjarnarnesi og í Kópavogi eru t.d. græn.
En hvert fara þessi strætóskýli þegar þau eru tekin úr notkun?
„Gráu skýlin sem eru tekin úr notkun fara í geymslu og eru gjarnan notuð sem varaskýli ef tímabundið þarf að færa stoppistöð vegna framkvæmda og stundum fá þau önnur hlutverk,“ segir Inga.
Þá má einnig nefna að nemendur á teiknibraut Myndlistaskóla Reykjavíkur fengnir á dögunum til þess að mála sex grá strætóskýli. Gömlu skýlin hlutu þannig nýjan tilgang sem skjól fyrir hleðslustöðvar rafmagnstrætisvagna.
Enn á eftir að koma skýlunum fyrir á sínum stað, en að öllum líkindum verður það gert í haust að sögn framkvæmdastjóra Strætó bs.
„Hægt er að sjá fyrir sér að á einhverjum vel völdum stað, til dæmis Árbæjarsafni, gæti verið komið fyrir endurgerðu fyrstu kynslóðar strætóskýli en ekkert hefur verið ákveðið með það,“ stingur Inga upp á.
Sumir halda því kannski því fram að strætóskýli sé í raun ekki strætóskýli nema búið sé að krota eitthvað misgáfulegt á það. En eitt rautt strætóskýli er í dag orðið landsþekkt listaverk. Eða að minnsta kosti landsþekkt af djammhundum miðborgarinnar.
Á Prikinu, einni elstu knæpu miðbæjarins, má einmitt finna listaverk Margeirs Dire Sigurðarsonar en hann féll frá 34 ára að aldri árið 2019.
Margeir teiknaði sitt eigið andlit á strætóstoppið við Njarðargötu í Vatnsmýrinni.
Starfsmaður borgarinnar var síðar fenginn til að mála yfir krot Margeirs en neitaði þá að eyðileggja listaverkið.
Skýlið var á endanum fært í portið á Prikinu en portið hafði árum saman verið skreytt veggjakroti Margeirs sem og margra annarra. Reyndar réðst Prikið nýlega í breytingar, lokaði efri hæðinni og portið er fyrir vikið ekki eins fjölsótt og áður hefur verið.
En þarna er Margeir enn, hefur auga með ölvuðum gestum Priksins þegar þeir skjótast „út í sígó“ í þessari menningarmekku miðborgarinnar.