Innlent | mbl | 4.9.2024 | 12:16

Íslenskan er lykilatriði

Tæplega helmingur innflytjenda sem átt hafa í erfiðleikum með að fá vinnu á Íslandi nefndu skort á íslenskukunnáttu sem aðalástæðu. Mikil fylgni er á milli góðrar færni í íslensku og starfstækifæra á vinnumarkaði sem hæfa menntun og reynslu. Ljósmynd/Colourbox

Innflytjendum hefur fjölgað hlutfallslega mest á Íslandi síðastliðinn áratug af öllum ríkjum OECD. Þeir eru jafnframt með hæstu atvinnuþátttökuna og hærri atvinnuþátttöku en innfæddir á Íslandi. Þetta kemur fram í nýrri úttekt OECD (Efnahags- og framfarastofnunarinnar). Þar segir jafnframt að íslenska sé lykilatriði við að skapa inngildandi samfélag.

Þá segir, að þrátt fyrir hagstæðar aðstæður á vinnumarkaði þurfi inngilding innflytjenda að vera ofar á stefnuskránni. Að mörgu sé þar að hyggja, ekki síst hvað varði starfsgæði fyrir innflytjendur, tungumálakennslu og söfnun hagtalna.

Þetta er meðal efnis nýrrar úttektar frá OECD sem unnin var fyrir félags- og vinnumarkaðsráðuneytið og kynnt var á blaðamannafundi nú í morgun.

Fjallað er um úttektina á vef félags- og vinnumarkaðsráðuneytisins.

Hlöðver Skúli Hákonarson, höfundur skýrslunnar og ráðgjafi hjá OECD, Áshildur Linnet, formaður stýrihóps um málefni innflytjenda, og Thomas Liebig, aðalhagfræðingur um málefni innflytjenda hjá OECD. Ljósmynd/Stjórnarráðið

Í fyrsta sinn sem heildstæð stefna er mótuð

Þá segir, að úttektin sé hluti af stefnumótun í málefnum innflytjenda sem nú standi yfir. Þetta sé í fyrsta sinn sem íslenska ríkið móti sér heildstæða stefnu á málefnasviðinu.

OECD bendir á að innflytjendur á Íslandi séu tiltölulega einsleitur hópur í samanburði við stöðuna í öðrum löndum og um 80% innflytjenda komi frá Evrópska efnahagssvæðinu (EES). Flóttafólki hafi fjölgað umtalsvert á Íslandi síðastliðin ár og líkt og í öðrum ríkjum OECD hafi stefna stjórnvalda á málefnasviðinu hingað til aðallega beinst að fólki á flótta. Samhliða og í auknum mæli þurfi hins vegar að huga að innflytjendum frá EES-svæðinu, enda sé þar um að ræða stóran meirihluta innflytjenda á Íslandi.

Margt fólk af EES-svæðinu sé tiltölulega nýkomið til Íslands og töluverðar líkur á að það verði hér til frambúðar. Um helmingur þess segist aðspurður vilja setjast hér að og þriðjungur sé óákveðinn. OECD bendir á að hlutfall fólks sem komi frá ríkjum EES og setjist að í landinu virðist hærra á Íslandi en í mörgum öðrum ríkjum Vestur-Evrópu, að því er kemur fram í úttektinni.

Þá er undirstrikað að lítill munur sé á atvinnuþátttöku innflytjenda á Íslandi eftir því hvort þeir komi frá ríkjum EES eða utan EES. Þetta sé ólíkt því sem gerist í öðrum Evrópuríkjum. Atvinnuþátttaka innflytjendakvenna sé enn fremur há og hvort tveggja séu jákvæðar niðurstöður. Vaxandi atvinnuleysi meðal innflytjenda veki á hinn bóginn áhyggjur.

Þrátt fyrir háa atvinnuþátttöku heilt yfir nýtist færni innflytjenda á Íslandi oft ekki vel. Meira en þriðjungur hámenntaðra innflytjenda á Íslandi vinni störf sem krefjist minni hæfni en þeir búi yfir. Ljósmynd/Colourbox

Færnin nýtist oft ekki vel

Þá bendir OECD á að þrátt fyrir háa atvinnuþátttöku heilt yfir nýtist færni innflytjenda á Íslandi oft ekki vel. Meira en þriðjungur hámenntaðra innflytjenda á Íslandi vinni störf sem krefjist minni hæfni en þeir búi yfir. Samsvarandi hlutfall hjá innfæddum sé 10% og munurinn á milli þessara tveggja hópa með því mesta sem sjáist innan ríkja OECD. Helsti áhrifaþátturinn virðist vera skortur á tækifærum. Störf séu gjarnan í boði í geirum þar sem oft sé ekki þörf á sértækri menntun eða ákveðinni hæfni, svo sem í þjónustutengdum hluta ferðaþjónustunnar.

Fáir innflytjendur læra íslensku

Í úttekt OECD er bent á að íslenska sé lykilatriði við að skapa inngildandi samfélag og geti brotið niður margar þær hindranir sem innflytjendur standa frammi fyrir. Tungumálanám geti bæði stutt við fólk félagslega og á vinnumarkaði en þrátt fyrir það læri fáir innflytjendur íslensku. Hlutfall þeirra sem segjast hafa góða kunnáttu í málinu sé raunar lægst hér á landi á meðal svarenda í OECD-ríkjum eða 18% samanborið við 60% að meðaltali innan OECD. Útgjöld til kennslu í íslensku fyrir fullorðna séu sömuleiðis talsvert lægri en í samanburðarríkjum.

Þá hafi tæplega helmingur innflytjenda sem átt hafi í erfiðleikum með að fá vinnu á Íslandi nefnt skort á íslenskukunnáttu sem aðalástæðu. Mikil fylgni sé á hinn bóginn á milli góðrar færni í íslensku og starfstækifæra á vinnumarkaði sem hæfa menntun og reynslu.

Frétt af mbl.is

Reykvíkingur ársins: Það þarf að breyta kerfinu

Í úttekt OECD er bent á að íslenska sé lykilatriði við að skapa inngildandi samfélag og geti brotið niður margar þær hindranir sem innflytjendur standa frammi fyrir. mbl.is/Eyþór

Meira en helmingi barna innflytjenda gengur illa í PISA-könnuninni

OECD bendir á að helsta vísbendingin um langtímaárangur aðgerða á málefnasviðinu sé hvernig afkomendum innflytjenda reiði af. Á Íslandi sé námsárangur barna sem fædd séu á Íslandi en eigi foreldra með erlendan bakgrunn áhyggjuefni. Meira en helmingi þeirra gangi illa í PISA-könnuninni sem þýði að þau eigi erfitt með verkefni á borð við að skilja og túlka einfalda texta.

Börn innflytjenda þurfi meðal annars íslenskustuðning í skóla sem byggi á kerfisbundnu og samræmdu mati á tungumálakunnáttu þeirra. Slíkt mat sé ekki til staðar á Íslandi í dag en reynsla frá öðrum ríkjum OECD bendi til þess að kerfisbundið mat innan menntakerfisins geti bætt námsárangur þeirra.

Frétt af mbl.is

Bakgrunnur íbúa áfram að breytast

Ráðleggingar OECD

OECD mælir með margvíslegum aðgerðum og má þar nefna eftirfarandi:

Að bæta gagnasöfnun varðandi innflytjendur á Íslandi svo hægt sé að meta betur aðstæður innflytjenda, enda vanti upplýsingar í opinberum gagnasöfnum um lykilbreytur á borð við fæðingarstað fólks. Í ljósi vaxandi hlutfalls innflytjenda á Íslandi beri við gagnasöfnun að líta á fæðingarstað sem breytu með svipaða stöðu og aldur og kyn.
Að auka umfang og bæta gæði íslenskukennslu, til dæmis með því að bjóða upp á hagkvæmari og sveigjanlegri tungumálaþjálfun fyrir innflytjendur frá EES sem vilja dvelja á Íslandi til lengri tíma og hafa áhuga á að læra tungumálið.
Að vinna að því að nýta menntun og færni innflytjenda betur á vinnumarkaði og stuðla að því að þeim takist að fá störf sem hæfa menntun þeirra og reynslu.
Að leggja aukna áherslu á að inngilda fjölskyldur fólks sem flyst til landsins vegna atvinnuþátttöku.
Að taka á mismunun gagnvart innflytjendum, til dæmis á leigumarkaði.
Að fjárfesta í aðgerðum sem ná til barna innflytjenda, til dæmis með því að innleiða kerfisbundið mat á tunguálakunnáttu þeirra allt frá leikskólaaldri og veita börnum sem þess þurfa markvissan málstuðning.