Ákvörðunin „áfall fyrir ákæruvaldið í landinu“
Setja bókamerki
Róbert Spanó, lögmaður, lagaprófessor og fyrrum forseti Mannréttindadómstóls Evrópu, segir rök dómsmálaráðherra fyrir því að hafna beiðni ríkissaksóknara um að leysa Helga Magnús Gunnarsson ríkissaksóknara frá störfum ekki hafa lagalega stoð.
Róbert fjallar um málið í aðsendri grein á Vísi.
Ráðherra taldi ummælin óviðeigandi
Þann 29. júlí óskaði Sigríður J. Friðjónsdóttir ríkissaksóknari eftir því við dómsmálaráðherra að Helgi yrði leystur frá störfum vegna ummæla sem hann lét falla um flóttamenn frá Mið-Austurlöndum.
Guðrún Hafsteinsdóttir dómsmálaráðherra hafnaði beiðninni á mánudaginn en í ákvörðun hennar segir að „ummæli vararíkissaksóknara hafi ekki aðeins verið óviðeigandi og í ósamræmi við stöðu hans sem embættismanns, heldur hafi þau einnig verið til þess fallin að draga úr og grafa undan trúverðugleika embættis ríkissaksóknara og ákæruvaldsins í heild”.
Guðrún féllst hinsvegar ekki á beiðni ríkissaksóknara þar sem að tjáning Helga hafði „verið sett fram við sérstakar aðstæður“, það er í umræðu um Mohamad Kourani sem hótaði Helga og fjölskyldu hans ofbeldi og hlaut dóm af þeirri ástæðu.
„Sú staða [hafði] áhrif á mat á svigrúmi vararíkissaksóknara til tjáningar í þessu samhengi,“ sagði í ákvörðun ráðherra.
Hefur ekki lagalega stoð
Í pistli sínum vísar Róbert í þennan rökstuðning Guðrúnar og segir að hann fái ekki lagalega staðist.
Hann segir að málið snúi ekki að persónu ríkissaksóknara heldur sjálfstæði og hlutleysi ákæruvaldsins í landinu.
„Fáum ef nokkrum stjórnvöldum er fengið jafn mikið vald og ákærendum. Ákvörðun um saksókn er ríkt inngrip í líf fólks. Eru því gerðar miklar lagakröfur til óhlutdrægni ákærenda og almenns hæfis þeirra, ekki síst æðstu embættismanna, ríkissaksóknara og vararíkissaksóknara. Um þá gilda að jafnaði sömu kröfur og gerðar eru til dómara og tjáningarfrelsi þeirra settar ríkari skorður en almennt eiga við um opinbera starfsmenn,“ skrifar Róbert.
Fullnægir ekki almennum hæfisskilyrðum
Þá tekur hann fram að af ákvörðun dómsmálaráðherra megi ráða að hún sé þeirrar skoðunar að vararíkissaksóknari hafi með ummælum sínum dregið úr og grafið undan trúverðugleika ákæruvaldsins í landinu og þar með farið gegn hæfisskilyrðum laga um dómstóla sem vararíkissaksóknari þarf að uppfylla.
„Erfitt er að álykta á annan veg en að í þessum orðum felist í raun afstaða um að vararíkissaksóknari fullnægi ekki lengur almennum hæfisskilyrðum til að sinna starfanum,“ segir í pistlinum.
Róbert segir þá að röksemdarfærslan um að gæta verði meðhófs í málinu þar sem vararíkissaksóknari hafi sætt líflátshótunum ekki standast og að þeir sem fari með opinbert vald, þá sérstaklega embættismenn og aðrir starfsmenn í refsivörslukerfinu, sæta iðulega slíkum hótunum.
„Slíkar aðstæður geta því með engu móti talist „sérstakar“ eða réttlætt að æðstu handhafar ákæruvalds tjái sig með þeim hætti sem ráðherra sjálfur skilgreinir sem „óviðeigandi og í ósamræmi við stöðu [vararíkissaksóknara] sem embættismanns“,“ segir Róbert.
Heimildir til að þrengja að tjáningarfrelsi
Undir lok greinarinnar segir Róbert að þeir sem taki sér opinbert starf í réttarvörslukerfinu, einkum dómarar og handhafar ákæruvalds, samþykki með því byrgðar sem fylgja slíkum störfum í þágu hlutleysis og trausts og að tjáningarfrelsisákvæði stjórnarskrárinnar og mannréttindasáttmála Evrópu veita ríkulegar heimildir til að þrengja að tjáningarfrelsi dómara og handhafa ákæruvalds.
Róbert endar greinina á því að segja að málið sé áfall fyrir ákæruvaldið.
„Ekki leikur vafi á því að núverandi ríkissaksóknari og aðrir ákærendur muni gera sitt besta til að endurheimta traust og að öðru leyti vinna úr þeirri erfiðu stöðu sem upp er komin. Niðurstaða dómsmálaráðherra er engu að síður áfall fyrir ákæruvaldið í landinu og þar með almenning allan sem á það treystir.“
Nágrannaþjóðir upplýstar en við vöðum í blindni
Þetta eru ráðherrar ríkisstjórnarinnar
„Mér finnst gamla Samfylkingin komin aftur“
Kristrún Frostadóttir verður forsætisráðherra
Ók á hóp fólks á jólamarkaði: Einn látinn
„Börn heima sem maður myndi vilja hafa í skjóli“
