„Eitthvað þarf að gera strax,“ segja Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir, oddviti Flokks fólksins í borgarstjórn, og Helga Þórðardóttir, varaborgarfulltrúi flokksins, í grein sem birt var í Morgunblaðinu í gær.
Benda þær á að niðurstöður um slakan námsárangur íslenskra barna liggi fyrir og hafi gert lengi.
Óttast sé að næsta útkoma mælinga verði jafnvel verri, eins og mbl.is hefur þegar greint frá í ítarlegri umfjöllun um menntamálin á undanförnum mánuðum.
Næsta PISA-könnun verður lögð fyrir í haust, en fram hefur komið í máli borgaryfirvalda að þau hafi til þessa ekki lagt áherslu á að líta til niðurstaðna PISA við mótun menntastefnu sinnar.
Og það þrátt fyrir að þær hafi hver á fætur annarri sýnt versnandi frammistöðu íslenskra grunnskólabarna.
Kolbrún og Helga segja fulltrúa flokksins í borgarstjórn hafa lagt inn fyrirspurnir til skóla- og frístundaráðs um hvort verið sé að bíða eftir því hvaða skref ráðherra barnamála taki í lestrarkennslumálum eða hvort borgin hyggist leggja fram sínar hugmyndir um frekari stuðning við lestrarnám barna, með það að markmiði að auka lesskilning.
„Fyrir liggur að mennta- og barnamálaráðherra hefur ekki enn kynnt aðgerðaáætlun til að bregðast við niðurstöðum PISA-könnunarinnar, níu mánuðum eftir að þær voru birtar,“ skrifa þær.
„Niðurstöður voru sláandi, en 40% fimmtán ára nemenda á Íslandi búa ekki yfir grunnfærni í lesskilningi. Í samanburði við aðrar þjóðir sem við berum okkur saman við kemur Ísland illa út.
Eini samræmdi mælikvarðinn sem er í notkun núna er lesfimipróf sem sýnir fram á sífellt verri lestrarfærni barna. Samræmdi mælikvarðinn, samræmd próf, var lagður af 2019 og hefur ekkert annað komið í staðinn.“
Þá benda þær á að skýrslu um framkvæmd skólastarfs í grunnskólum árin 2017 til 2021 hafi enn ekki verið skilað.
Rúm tvö ár eru liðin frá því að ráðherra lofaði að skila skýrslunni, fyrir árslok 2022, eins og mbl.is greindi frá.
Lögum samkvæmt átti að leggja skýrsluna fram að vori þess sama árs.
„Er skóla- og frístundasvið að bíða eftir skýrslu um framkvæmd skólastarfs til að geta tekið næstu skref í þessum málum í grunnskólum borgarinnar? Hér má engan tíma missa,“ skrifa Kolbrún og Helga.
Ráðherra hefur vel að merkja aftur lofað að skila umræddri skýrslu. Að þessu sinni á því haustþingi sem nú er hafið.
Umboðsmaður barna hefur sagt það „ótækt“ að ráðherrann trassi lögbundnar skyldur sínar með þessum hætti.
Því næst rifja þær upp það sem fram kom í ítarlegu viðtali mbl.is við læsisfræðinginn Auði Björgvinsdóttur, sem sagði börn þurfa að búa yfir vissri lesfimi til að geta lesið texta og skilið hann, og að lesfimi byggist upp fyrstu tvö árin í skóla.
„Erlendar rannsóknir hafa sýnt fram á að ef börn hafa ekki náð nægilegri færni í 3. bekk þá næst hún sjaldnast. Þá ná þau í rauninni aldrei jafnöldrum sínum og sitja einfaldlega eftir,“ sagði Auður.
Flokkssysturnar nefna að dæmi séu um börn sem lesi aðeins sex orð á mínútu í fyrsta lesfimiprófinu.
„Þessi börn hafa ekki náð grunnfærni og við því þarf að bregðast.“
Þær segja að gerð hafi verið mistök, þegar samræmdu könnunarprófin voru lögð niður án þess að nokkuð annað kæmi í stað þeirra.
Bætast þær þar með í hóp með fjölda manns sem gagnrýnt hafa ákvörðun mennta- og barnamálaráðherra.
Þar á meðal er fræðafólk við menntavísindasvið Háskóla Íslands, fyrrverandi menntamálaráðherra til margra ára og alþingismenn í stjórnarandstöðu.
Taka þær fram að prófin hafi ekki verið gallalaus en þau hafi þó verið eina samræmda mælitækið.
Samræmt mat sé nauðsynleg forsenda þess að hægt sé að taka ábyrgð á útkomu kennslunnar.
„Við ættum að horfa meira til Svíþjóðar í þessum efnum, en þar er samræmt skyldumat í fyrsta bekk og í Danmörku er samræmt námsmat gert nærri árlega.“
Víkja þær máli sínu að rannsóknar- og þróunarverkefninu Kveikjum neistann, sem hefur verið í gangi um hrið í Grunnskóla Vestmannaeyja.
„Umfram allt eigum við að taka upp verkefnið Kveikjum neistann í Reykjavík. Það hefur allt að bera til að koma okkur aftur á rétta braut í þessum málum,“ skrifa Kolbrún og Helga.
Benda þær á að Hermundur Sigmundsson prófessor og Svava Þ. Hjaltalín, sérkennari og læsisfræðingur, hafi veg og vanda af verkefninu, sem er í umsjá Rannsóknarseturs um menntun og hugarfar við Háskóla Íslands.
„Markmið Kveikjum neistann er metnaðarfullt. Eitt af þeim er að 80-90% barna teljist læs við lok annars bekkjar og er árangur mældur út frá einföldu stöðumati sem nefnist LÆS.
Kennt er eftir hljóðaaðferðinni, eftirfylgni er góð og einstakir þjálfunartímar þar sem öll börnin fá réttar áskoranir. Frábær árangur hefur hlotist af verkefninu í Vestmannaeyjum.
Óþarfi er að finna upp hjólið þegar við erum nú þegar með tæki sem virkar.“
Þá benda þær á að í september á síðasta ári hafi flokkurinn lagt það til að skólayfirvöld í Reykjavik boðuðu til fundar með skólasamfélagi borgarinnar, til að ræða Kveikjum neistann og hvort áhugi væri á að innleiða það í einhverjum skólum, til dæmis í tilraunaskyni.
„Jafnframt var lagt til að forsvarsmönnum verkefnisins yrði boðið á fundinn til að kynna verkefnið og þróun þess.“
Fram hafi svo komið að skólar í Reykjavík hefðu almennt séð ekki sýnt áhuga á verkefninu, í svari sviðsstjóra skóla- og frístundasviðs við fyrirspurn fulltrúa Flokks fólksins.
„Kannski þekkja skólar í Reykjavík ekki verkefnið nógu vel og væri því vert að halda kynningarfund fyrir kennara og skólastjórnendur þar sem forsvarsmenn Kveikjum neistann gætu kynnt verkefnið og þróun þess og svarað spurningum.“