„Það er eitthvað hryllilegt búið að gerast“

„Ég man þetta ljóslifandi. Eins og þetta hefði gerst í gær. Atvik fyrir atvik. Þetta er bara greypt í huga minn og hefur alltaf verið,“ segir Anna Lind Ragnarsdóttir, borinn og barnfæddur Súðvíkingur, sem upplifði snjóflóðið í Súðavík fyrir 30 árum.

Anna Lind verður sextíu og eins árs eftir nokkra daga og hefur verið kennari og skólastjóri á Súðavík í rúm 30 ár. Hún var þrítug þegar snjóflóðið féll á byggð 16. janúar árið 1995, þá barnlaus og var í sambúð með manni sínum, Garðari Sigurgeirssyni.

Anna er meðal þeirra sem Morgunblaðið og mbl.is ræddu við í tilefni af því að 30 ár eru frá snjóflóðinu sem tók líf 14 manns, þar af voru átta börn.

Sjálf var Anna í kennaranámi á þessum tíma og kenndi mörgum þeirra barna sem létust.

„Ég bjó á Nesvegi og næsta hús við mig fór í flóðunum,“ segir Anna þegar hún hefur frásögn sína af morgni 16. janúar.

Með málverk nágrannanna í stofuglugganum 

„Það var hringt í mig klukkan hálf sjö. Verið hafði brjálað veður og ég var viss um að skólastjórinn væri að hringja til að segja að ekkert myndi verða úr skólahaldi þann daginn. Annað kom hins vegar á daginn því þetta var nágranni minn: „Það er eitthvað hryllilegt búið að gerast,“ sagði hann við mig. Höfðu þau hjón vaknað við brak og bresti og í eldhúsglugganum blasti við málverk frá hjónunum sem bjuggu ofar í götunni og þannig var ég vakin,“ segir Anna.

Hún segist strax hafa leitt hugann að því að þetta hlyti að vera snjóflóð.

„Fljótlega á eftir kom björgunarsveitarmaður heim til okkar sem sagði okkur að eitthvað stórkostlegt hefði gerst. Það verður strax panikástand og maðurinn minn ætlar fyrst að fara einn út í þetta bandbrjálaða veður, en úr verður að við förum öll af stað. Þegar út var komið tók ég strax eftir því að dót og munir lágu úti um allt. Ég veitti því sérstaka athygli að því að barnadót lá þarna inn á milli. Pullur og leikföng sem tilheyrðu leikskólanum og hugsaði strax að eitthvað hefði gerst þar líka.“

Brak lá á víð og dreif um Súðavík eftir snjóflóðið. mbl.is/Ragnar Axelsson

Fólk í losti 

Þríeykið kom sér í gegnum veðurhaminn og fór inn í blokk í bænum en Garðar og björgunarsveitarmaðurinn héldu rakleiðis út aftur til að sinna björgunarstörfum. Fyrir innan var fjöldi manns. Þeirra á meðal hjón sem höfðu sloppið út úr húsi sem stóð rétt fyrir ofan blokkina. Hjónin voru þar í náttfötum og berfætt. Maðurinn var slasaður, skorinn á fótum og illa áttaður.

„Hann leyfði engum að koma nálægt fótunum í fyrstu. En ég náði að sannfæra hann um að leyfa mér að skoða þá með því að ræða blíðlega við hann. Ég kraup fyrir framan hann á meðan hann sat í stól. Það var erfitt að ná sambandi við hann en hann strauk á mér hárið og sagði að ég væri góð án þess að segja neitt annað. Svo reyndum við að plástra hann eins og hægt var.“

Anna Lind segir viðbrögð mannsins lýsa upplifun sumra rétt eftir að flóðið féll. Sjokkið og geðshræringin var mikil. Á þessum tímapunkti vissi enginn hvert umfangið var og nístandi óvissan nagaði fólk. Margir voru týndir.

„Í fyrstu var aldrei talað um að neinn gæti dáið. Bara ef einhver myndi finnast eða væri slasaður þá átti hann að fara á tiltekið svæði inni í frystihúsinu.“ mbl.is/Eggert Jóhannesson

Léttir að fá Þorstein lækni á svæðið

Eftir stutta dvöl í blokkinni ákvað Anna að fara í frystihúsið þar sem fyrir var sveitastjórinn og hluti úr hreppsnefnd. Fyrir innan var unnið að því að afmarka svæði, fyrir slasaða og annað.

„Í fyrstu var aldrei talað um að neinn gæti dáið. Bara ef einhver myndi finnast eða væri slasaður þá átti hann að fara á tiltekið svæði inni í frystihúsinu,“ segir Anna Lind.

Fljótlega var komið með mann sem var á náttfötunum. Hljóðin í honum gáfu til kynna að lítið lífsmark væri í honum og strax var reynt að blása lífi í manninn.

„Karlmennirnir þurftu að blása í mennina sem komu því okkur konurnar skorti kraft,“ segir Anna.

Enginn var með sérstaka læknismenntun þó að einhverjir kynnu fyrstu hjálp og gerði fólk sitt besta, eins og kostur var. Þrátt fyrir tilraunir viðstaddra var maðurinn úrskurðaður látinn um leið og læknir kom á staðinn þegar hjálp barst með bátnum frá Ísafirði.

„Það var mikill léttir að fá Þorstein (Jóhannesson) lækni á staðinn. Hann tók svolítið stjórnina og sagði fólki hvað það ætti að gera. Maður varð þakklátur fyrir að finna að þarna væri komið fólk sem vissi hvað það var að gera,“ segir Anna Lind. 

Fauk til í veðrinu 

Fljótlega fylltist frystihúsið af björgunarfólki.

„Skömmu áður en hjálpin barst yfirgaf ég frystihúsið og bauðst til að fara út að leita, með stöngum sem við stungum ofan í snjóinn. Ég hafði ekkert í það, fauk til út af þessu veðri og það liggur við að það hafi þurft mann bara í það að halda mér á fótum. Svo slæmt var veðrið. Fyrir utan það sá ég ekkert nema snjó. Þegar ég kom til baka var báturinn frá Ísafirði kominn með hjálp til okkar.“

Nokkur þvaga myndaðist þegar björgunarfólk mætti á svæðið. Ljósmynd/Ljósmyndasafnið Ísafirði/Halldór Sveinbjörnsson

Þvaga og örvænting

Nokkur þvaga myndaðist í frystihúsinu og ástandið varð um stund óreiðukennt að sögn Önnu. Hennar hlutverk var að fara með skilaboð til Sigríðar Hrannar Elíasdóttur bæjarstjóra sem sat á skrifstofu sinni á efri hæð hússins um leið og fregnir bárust.

„Ég þurfti að fara í gegnum þessa þvögu og þarna voru fregnir enn að berast af því að húsið hjá hinum og þessum hefði farið undir flóðið. Það var hangið í mér þegar ég fór á milli og ég spurð: „Er búið að finna mömmu? Viltu ekki segja mér það!“ var spurt um fólkið sem var týnt. Þetta voru bæði fullorðnir og börn í fullkominni geðshræringu. Auðvitað hafði enginn slæman hug sem þarna var og allir að reyna að átta sig á stöðunni í örvæntingu,“ segir Anna Lind.

Fljótlega fóru fleiri að finnast látnir. Reglulega var tilkynnt um nýja einstaklinga sem fundust látnir eða voru slasaðir. Farið var með hina látnu í innangenga nýbyggingu í frystihúsinu.

Anna Lind segir að þegar hún horfi í baksýnisspegilinn hafi allir reynt að gera sitt besta og erfitt er að segja að hægt hefði verið að gera eitthvað öðruvísi eftir að flóðið féll og þar til hjálp barst.

Björgunarmenn standa í hnipri í vélskóflu á leið inn á snjóflóðasvæðið til leitar. mbl.is/Ragnar Axelsson

Bar kennsl á líkin 

Anna var á þessum tíma í kennaranámi og kenndi í skólanum á Súðavík og var hún önnur tveggja sem fékk það hlutverk að bera kennsl á líkin úr flóðinu. Þeirra á meðal voru börn sem hún þekkti og hafði kennt. Hún lýsir upplifuninni sem óraunverulegri.

„Orðið áfallahjálp var varla til þarna. Allir gera þetta upp á mismunandi hátt. Ég var beðin um að bera kennsl á líkin. Ég veit ekkert af hverju við Guðmundur Högnason vorum beðin um það en þannig var það,“ segir Anna Lind.

„Ég var beðin um að bera kennsl á líkin. Ég veit ekkert af hverju við Guðmundur Högnason vorum beðin um það en þannig var það.“ Eggert Jóhannesson

Gat loks sofið á afmælisdaginn 

Langflestir úr þorpinu voru fluttir yfir á Ísafjörð. Anna Lind var þó ekki þar á meðal í fyrsta kasti. Þeir sem urðu eftir voru karlmenn sem gátu unnið að björgunarstarfi og fimm konur sem voru barnlausar.

„Það þurfti bara að redda ýmsu, eins og matnum, og við vorum fimm sem vorum fengnar í það. Mennirnir voru náttúrlega svangir eftir að hafa djöflast úti í veðrinu.“

Hún segir að lítið sem ekkert hafi verið sofið. Hvergi fannst friður í frystihúsinu. Það var ekki fyrr en 18. janúar að Anna Lind komst ásamt öðrum konum í skólabygginguna, sem er í tæplega kílómetra fjarlægð, þannig að hún gat sofið. Svo vill til að það er afmælisdagur Önnu Lindar og varði hún 31s árs afmælisdeginum þar. Í skólanum dvöldu þær í viku áður en haldið var á Ísafjörð.

Þar voru fyrir sálfræðingar sem Önnu Lind bauðst að hitta og fannst henni það gott, að geta sagt sögu sína og komið tilfinningum sínum frá sér.

Geðlæknirinn og barneignir 

„Á þessum tíma höfðum við maðurinn minn fengið tíma í glasafrjóvgun. Við áttum tíma í apríl en geðlæknir sem ég hitti á Ísafirði sagði við mig að ég mætti ekki fara í hana. Sagði það allt of snemmt eftir þetta mikla áfall. Í fyrstu sagði ég bara: „Ókei“, og fór frá honum. En þegar ég var nánast komin út stoppaði ég og hugsaði með sjálfri mér: „Það er ekki einhver karlmaður úr Reykjavík sem segir mér hvort ég eigi að eignast barn eða ekki.“ Hann hafði boðist til að tala við læknana fyrir mig þannig að ég bankaði hjá honum og sagði við hann að hvað sem honum fyndist ætlaði ég að fara í glasafrjóvgunina. Hann maldaði í móinn en mér var alveg sama.“

Úr varð að Anna Lind fór í glasafrjóvgunina. 

Ekki bara sorg í dagsetningunni 

„Og viti menn! Ég varð ófrísk og dagsetningin sem barnið átti að koma í heiminn var 16. janúar 1996. Nákvæmlega ári eftir snjóflóðið. Ég er mjög trúuð og ég leita mikið til Guðs ef ég þarf á að halda. Ég ákvað strax að setja eitthvað jákvætt í þessa dagsetningu. Bróðir minn heitinn á afmæli á þessum degi og ég hugsaði með sjálfri mér: „Sársaukinn er búinn að vera mikill og áföllin mörg en ég er að fara að eignast barn 16. janúar. Það er svo skammt á milli í lífinu,“ segir Anna.

Anna ásamt börnunum, föður sínum og bróður. Á myndinni eru frá vinstri Birta Lind, Elmar Atli Garðarsbörn, Eiríkur Ragnarsson, bróðir Önnu, Sigurgeir Garðarsson faðir Önnu og við hlið hennar situr elsti sonurinn Sigurgeir Garðasson. Ljósmynd/Aðsend

Barnið hafði að vísu aðrar hugmyndir um komudag sinn og kom það í heiminn í nóvember árið 1995.

„Ég vel að líta svo á að árið 1995 sé bæði fullt af gleði og sorg,“ segir Anna Lind. Í heild hefur Anna eignast þrjú börn. „Og hin eru heimatilbúin,“ segir Anna Lind og hlær við.

• Blogga um frétt